13.10.1953
Neðri deild: 7. fundur, 73. löggjafarþing.
Sjá dálk 306 í C-deild Alþingistíðinda. (2491)
33. mál, Landsspítali Íslands
Flm. (Hannibal Valdimarsson):
Herra forseti. Í flestum læknishéruðum landsins hefur verið komið upp sjúkraskýlum eða slysastofum, þ. e. litlum sjúkrahúsum, þar sem hægt sé að minnsta kosti að veita nauðsynlegustu aðgerðir, ef slys ber að höndum. Slík sjúkrahús og sjúkraskýli eru auðvitað rekin af viðkomandi sveitarfélögum, og má segja, að það sé eðlilegt. Aðrir kaupstaðir, einkum þeir stærri, hafa orðið að byggja sjúkrahús, og með tilliti til þess, að ekki hafa verið oft og tíðum sjúkrahús þar í nágrannahéruðunum, hefur orðið að byggja þau það stór og búa þau fullkomnum tækjum og dýrum, til þess að þau gætu annazt eiginlega flestar sjúkraaðgerðir, annazt heilbrigðisþjónustu í sem allra flestum tilfellum og fyrir stærra svæði. Þessi sjúkrahús, sem þannig annast heilbrigðisþjónustu langt út fyrir það byggðarlag, sem er talið eigandinn og ætlað að kosta þennan rekstur, eru rekin með stórkostlegum halla. Þau fá ekki að ráða sjálf, hvaða daggjald sé tekið fyrir legudag, — það eru hin hærri stjórnarvöld, sem ákveða það, — og þau geta því ekki átt þess kost að undirbyggja fjárhag þessara fyrirtækja á þann veg, að þau standi undir sér. Sum bæjarfélög, sem reka slík sjúkrahús og eiga, verða þannig fyrir mörg hundruð þús. kr. halla af rekstri sjúkrahúsa sinna og það fyrst og fremst vegna utanbæjarsjúklinga. Það er svo komið á nokkrum stöðum á landinu, að viðkomandi bæjarfélög rísa ekki undir þessu, og auk þess sjá menn í hendi sér, að af þessu getur, þegar til lengdar lætur, leitt þá hættu, að þessi sjúkrahús verði vanrækt í viðhaldi, hafi ekki efni á að afla sér nauðsynlegra, dýrra lækningatækja og verði þannig alls ekki eins fullkomin og æskilegt væri fyrir þá miklu og gagnlegu þjónustu, sem þau eiga að veita.
Það er vegna þessara vandkvæða, sem ég hef borið fram frv. það, sem nú er til umræðu, á þskj. 33. Efni þess er það, að auk Landsspítalans í Reykjavík skuli ríkið reka fjórðungsdeildir Landsspítalans í öllum landsfjórðungum og tryggja með þessu, að a. m. k. eitt fullkomið sjúkrahús sé til í hverjum landsfjórðungi. Í 1. gr. þessa frv. er ákvæði um, að ríkið skuli reka þessar fjórðungsdeildir Landsspítalans á sama hátt og ríkið rekur nú aðalspítalann í Rvík.
Það er talið sjálfsagt að setja það skilyrði, að þessar fjórðungsdeildir séu bunar fullkomnustu tækjum og séu undir stjórn menntaðra sérfræðinga, fyrst og fremst í skurðlækningum. Einhver þeirra aðalsjúkrahúsa, sem nú eru til úti um land, yrðu ef til vill tekin í þessa þjónustu sem fjórðungsdeildir, og er því ákvæði í frv. um það, að samninga skuli leita við viðkomandi bæjarfélög um yfirtöku slíkra sjúkrahúsa, sem vel þyki sett vegna samgangna og fjölbýlis til þess að verða landsspítaladeild fyrir fjórðunginn, það eigi að semja víð slík bæjarfélög um yfirtöku þeirra, en náist samningar ekki, þá megi taka þau eignarnámi.
Þá er í 4. gr. heimild til handa ríkisstj. að fela Tryggingastofnun ríkisins að sjá um hagkvæman rekstur fjórðungsdeilda, ef heilbrmrh. kynni að óska þess.
Þetta er efni frv. Fyrir hinni knýjandi nauðsyn til þessa hef ég þegar gert nokkra grein, skal aðeins bæta því við, að nú virðast vandkvæðin við rekstur hinna stærri sjúkrahúsa úti um land vera orðin heilbrigðisstjórnarvöldunum kunnug, og það er aðallega hið stóra og myndarlega nýreista sjúkrahús á Akureyri, sem virðist hafa opnað augu heilbrigðisyfirvaldanna á þessu. Hæstv. ríkisstj. hefur nú flutt frv. um styrkveitingar til sjúkrahúsa úti um land. Hin smærri, sem hafa 20 sjúkrarúm og færri, eiga að fá 5 kr. styrk úr ríkissjóði á legudag, og þau stærri, sem hafa 20 sjúkrarúm eða fleiri, skulu fá 10 kr. styrk úr ríkissjóði á legudag, en þau, sem hafa 100 rúm eða yfir 100 rúm, skulu fá 20 kr. styrk á legudag og þeim þá gert að skilyrði að vera í tveimur deildum, lyflækningadeild og skurðlækningadeild, og undir stjórn sérfræðinga. Í umr. um það frv. var upplýst, að Akureyrarbær gæti ekki risið undir þeim fyrirsjáanlega halla, sem yrði af rekstri þessa nýja sjúkrahúss. Þar er gert ráð fyrir 36 þús. legudögum, og mundi slíkt leiða til einnar millj. kr. taps fyrir Akureyrarkaupstað, sem bæjarfélaginu væri langsamlega um megn að bera. Á það var líka bent, að það væri ranglátt að ætla Akureyrarbæ að bera slíkan halla, þar sem líkur væru til, að innanbæjarsjúklingar yrðu sennilega ekki nema ¼ af þeim sjúklingum, sem fengju heilbrigðisþjónustu í þessu sjúkrahúsi, 2/3 utanbæjarmenn. — Þetta sjúkrahús á þá að fá 20 kr. styrk á legudag, eða líklega sem svarar, miðað við 36 þús. legudaga, 720 þús. kr. í styrk. Akureyrarbær ætti þá að bera mismuninn, eða um 10 kr. á legudag, þ. e. 360 þús. kr., en þetta er sjúkrahúsið, sem á að styrkja tvöfalt á við miðlungsstóru sjúkrahúsin og fjórfalt á við hin smærri sjúkrahús.
Það er upplýst, að kostnaður á legudag í sjúkrahúsi er kringum 100 kr. á dag. Landsspítalinn reiknar 70 kr. daggjald, en sjúkrahúsin úti um land fá ekki að ákveða daggjaldið svo hátt, svo að það er milli 30 og 40 kr. á dag, sem þeim er gert að skyldu að bera í halla af hverjum utanbæjarsjúklingi, sem þar fær heilbrigðisþjónustu, og það sýnist vera nokkuð hart aðgöngu. Í þessu sýnist ekki heldur vera neitt jafnrétti. Reykjavíkurbær nýtur Landsspítalans sem bæjarsjúkrahúss að langmestu leyti, að eins miklu leyti og sjúkrahús t. d. Ísafjarðar og Akureyrar eru fyrir bæjarbúa. Á Ísafjarðarsjúkrahúsi hefur stundum verið meira en helmingur legudagafjöldans vegna utanbæjarsjúklinga. Og Ísafjarðarbær hefur mörg seinustu árin haft yfir 1/4 millj. í halla af þessari heilbrigðisstofnun og enga vörn getað veitt um að minnka þennan halla, vegna þess að ríkisvaldið hefur sett hámark á daggjaldið og það hámark er fyrir neðan það, sem Landsspítalinn tekur. En auk þeirra daggjalda verður síðan ríkissjóður að borga núna á þriðju millj. kr. vegna halla Landsspítalans og tekur þannig á sig halla hér í Reykjavík bæði fyrir innanbæjarsjúklinga og utanbæjarsjúklinga. Auk þess kostar svo ríkið fæðingardeildina hér í Reykjavík að nokkru leyti. Reykjavíkurbær tekur þar að vísu hlutdeild í, en stofnunin er vitanlega fyrst og fremst fyrir Reykvíkinga, og þó er það nær hálfri millj. kr., sem ríkið borgar með þessari heilbrigðisstofnun í Reykjavík. En þegar ríkið ætlar sér að líta í náð til heilbrigðisstofnana úti um land, þá er náðin sú, að 160 þús. kr. eru á þessa árs fjárlögum til fimm sjúkrahúsa úti um land, sem öll veita heilbrigðisþjónustu langt út fyrir takmörk þess bæjarfélags, sem telst eiga sjúkrahúsin og verður að reka þau. Þetta eru sjúkrahúsin á Ísafirði, á Siglufirði, á Akureyri, á Seyðisfirði og í Vestmannaeyjum. Þau fá öll 160 þús. kr. frá ríkissjóði og verða svo að bera halla af rekstri sínum að öðru leyti.
Ég er þeirrar skoðunar, að það verði að gera kröfu til þess, að í hverjum landsfjórðungi sé til fullkomið sjúkrahús. Það má ekki eiga á hættu, að þau vegna fjárhagslegs getuleysis eigendanna séu með ófullkomin eða vanrækt tæki og veiti þannig ekki örugglega þá heilbrigðisþjónustu, sem er búizt við að þau geti veitt, og þetta verður varla gert með öðrum hætti en að ríkið kosti slík aðalsjúkrahús hvers landsfjórðungs.
Þessi hugmynd er kannske ný, — hún hefur ekki komið fram á Alþ. áður, — og ef til vill þurfa menn tóm til þess að átta sig á henni, en ég fæ ekki betur séð en að hún eigi fullkomlega rétt á sér sem réttlætis- og jafnréttismál, ég sé ekki annað en undir hana falli sterk rök frá heilbrigðislegu sjónarmiði til þess að tryggja fullkomnari, jafnbetri heilbrigðisþjónustu, og ég sé ekki annað en hún sé fjárhagslega séð nauðsyn fyrir þá bæi, sem hafa komið upp dýrum sjúkrahúsum og veitt árum saman heilbrigðisþjónustu út fyrir takmörk síns bæjarfélags og gert það á sinn kostnað, án þess að fá neina viðhlítandi fjárhagslega aðstoð til þessa starfs frá ríkinu. Það má vel vera, að menn beri því við, að ríkið hafi ekki getu til þess. En ég vil nú segja, að getuleysið má ekki eingöngu bitna á aðilum úti um land, en taka það sem sjálfsagðan hlut, að slíkar heilbrigðisstofnanir hliðstæðar séu kostaðar af ríkinu nálega að öllu leyti hér í Reykjavík. Hin leiðin, sem gæti leitt til jafnréttis, væri þá sú, að Reykjavíkurbær ræki Landsspítala Íslands og fengi til þess hlutfallslega sams konar styrk og hin bæjarfélögin. Það gæti líka leitt til jafnréttis, en ég er hræddur um, að það verði leið, sem hvorki yrði fallizt á af stjórnendum Reykjavíkurbæjar né heldur af heilbrigðisyfirvöldum landsins.
Ég legg til, að frv. verði vísað til heilbr.- og félmn. að lokinni þessari umr.