22.10.1953
Sameinað þing: 10. fundur, 73. löggjafarþing.
Sjá dálk 502 í D-deild Alþingistíðinda. (3341)
214. mál, atvinnubætur o. fl.
Fjmrh. (Eysteinn Jónsson):
Annar liður fsp. frá hv. þm. er þannig:
„Hve miklar ábyrgðir og fyrir hvaða aðila hefur ríkisstj. tekizt á hendur samkv. 17. lið 22. gr. fjárlaga, hversu er háttað tryggingum fyrir lánunum. og hvaða loforð hafa verið veitt um ríkisábyrgð samkv. þessum lið?“
Það var upphaf þessara ábyrgða, sem hér er spurt um, að þegar stofnlánadeildina þraut fé til útlána, voru mörg hraðfrystihús og fiskiðjufyrirtæki, sem loforð höfðu fengið um lán, og önnur, sem gerðu ráð fyrir stofnlánum þegar framkvæmdir væru komnar langt áleiðis, en ekki fengu nein lán úr stofnlánadeildinni. Var þá tekin upp heimild í fjárlög til þess að ábyrgjast lán fyrir slík fyrirtæki. Ábyrgðir vegna eldri fyrirtækjanna, sem voru í byggingu þegar þetta var framkvæmt, voru flestar afgreiddar á árunum 1951 og 1952, en þó ekki allar. Nú heimilaði Alþingi í fjárl. fyrir árið 1953 að veita þessar ábyrgðir áfram, og það er það, sem hv. þm. spyr um núna, hvaða ábyrgðir hafi verið veittar samkv. þessari heimild í fjárl. fyrir 1953.
Ýmis fiskiðjuver hafa sótt um ábyrgð samkv. þessari heimild, en ekki verið afgreiddar enn þá á árinu 1953 nema þessar ábyrgðir: hraðfrystihús Húsavíkur 80 þús. kr.; fiskimjölsverksmiðjan Njáll á Bíldudal 110 þús. og Ísfirðingur h/f 400 þús. kr. — Afgreiðslur hafa ekki farið fram fleiri en þetta sumpart vegna þess, að framkvæmdum er ekki svo langt komið, að tímabært sé að takast á hendur ábyrgð, eða málin eru í nánari athugun. Virðist okkur í rn. svo, að öll fiskiðjuver á landinu, sem hafa með höndum nýjar framkvæmdir til stækkunar eða endurbyggingar, og allir þeir, sem standa að byggingu nýrra fiskiðjuvera, sæki um ábyrgð samkv. þessari heimild, og þannig mun það hafa verið frá því að hún var fyrst lögleidd. Hefur þessi starfsemi því í framkvæmdinni orðið eins konar framhald af útlánum stofnlánadeildarinnar til fiskiðjuveranna, enda mun Alþingi hafa ætlazt til þess, eins og ég gat um áðan. Enn þá hefur engum verið neitað, sem uppfyllt hefur þau almennu skilyrði, sem sett hafa verið fyrir þessari ábyrgð, en hins vegar hafa ekki allar beiðnir enn þá verið afgreiddar. Þær eru í athugun sumar.
Þá spyr hv. þm. að því, — þetta laut að því, hverjar ábyrgðir hefðu verið teknar á árinu, — hverjum hafi verið heitið ríkisábyrgð. Rétt er að taka fram, að Einar Guðfinnsson, Bolungavík, Fiskiðjuver Ísfirðinga h/f, það mun vera fiskiðjuver togarafélagsins á Ísafirði, hygg ég að ég muni rétt, hraðfrystihús Kaupfélags Skagfirðinga, Sauðárkróki, og Hraðfrystihúsið h/f á Patreksfirði hafa fengið loforð um ábyrgð, en eins og ég gat um, þá liggja talsvert fleiri umsóknir fyrir, sem ekki hafa enn þá verið afgreiddar endanlega.
Þá spyr hv. þm., hvaða tryggingar séu fyrir þessum lánum. Fjmrn. hefur sett sér fastar reglur um afgreiðslu ábyrgða sem hér segir:
Að lánstíminn sé 15 ár hið skemmsta. Að ábyrgð ríkissjóðs ásamt því, sem á hvílir framar í veðröð, fari ekki yfir 60% af verðmæti hins veðsetta, miðað við matsverð stofnlánadeildar sjávarútvegsins, eða 60% af söluverði, ef það liggur fyrir og er lægra. Þetta munu vera sömu reglur og stofnlánadeildin fylgdi á sínum tíma. Til tryggingar ábyrgðunum séu veð í fiskiðjuverunum ásamt öllu tilheyrandi, sem í veðröð fer ekki yfir 60%, eins og ég sagði áðan.
Þá er það þriðji liðurinn: „Hefur ríkisstj. tekizt á hendur ábyrgð fyrir bæjarfélög þau, sem um getur í 18. lið 22. gr. fjárlaga, og ef svo er, með hvaða skilyrðum og gegn hverjum tryggingum hefur ábyrgðin verið veitt?“
Veittar voru á árinu samkv. 22. gr., 18. lið, ríkisábyrgðir til eftirtalinna bæjarútgerða fyrir láni hjá Landsbankanum til fimm ára, fyrsta árið afborganalaust og vextir 6½%: Akranes 1 millj. 55 þús., og veðið 5. veðréttur í Bjarna Ólafssyni og 3. veðréttur í botnvörpungnum Akurey. Siglufjörður 958 þús., veð í botnvörpungunum Hafliða og Elliða. Seyðisfjörður — það er h/f Bjólfur, sem þar á hlut að máli 555 þús. og 5. veðréttur í botnvörpungnum Ísólfi. Þá er það Neskaupstaður. Það er 1 millj. 227 þús. kr. og er 5. veðréttur í Goðanesinu og Agli rauða, tveimur togurum þar á staðnum. Þá koma Vestmannaeyjar með 1 millj. 104 þús. Það er 5. veðréttur í Elliðaey og togara, sem nú heitir Vilborg Herjólfsdóttir, en þá hét öðru nafni, ég held Bjarnarey.
Þannig er gengið frá þessum lántökum, þótt einkennilegt sé, að gegn lánum þessum hjá Landsbankanum leggur ríkissjóður á sérstakan reikning í bankanum fjárhæð, sem er jafnhá lánunum samanlögðum. Það mundi nú sumum þykja harðir kostir að taka lán með þessu móti. En þannig er þetta. Afborganir af lánunum koma jafnharðan til frádráttar á hinum bundna reikningi, en verði um vanskil að ræða, greiðir ríkissjóður þau á átta árum frá upphaflega lánstímanum. Það er sem sé ríkisábyrgð fyrir lánunum og bundið fé að auki á móti. Skilyrði fyrir þessum ábyrgðum eru, að ríkissjóður hafi heimild til eftirlits með útgerðarrekstrinum, útgerðin sendi ársfjórðungslega reikningsyfirlit og breytist hagur útgerðarinnar svo að dómi ríkisstj., að hún geti greitt lánin upp, þá geti ríkisstj. krafizt þess, að það verði gert. Loks er það skilyrði, að hlutaðeigandi skip verði gerð út frá þessum sömu stöðum sem þau voru á, þegar þetta var gert. Síðan hefur verið sótt um að færa eitt skip til. Vestmannaeyingar vildu selja sitt skip til Hafnarfjarðar, og sá ríkisstj. að sjálfsögðu ekki ástæðu til að setja fótinn fyrir það, og var samþykkt, að lánið færðist yfir á hina nýju eigendur.
Ég man ekki eftir því, að það geti verið fleiri atriði, sem þurfi að taka fram til þess að svara spurningunum.