01.03.1954
Efri deild: 54. fundur, 73. löggjafarþing.
Sjá dálk 705 í B-deild Alþingistíðinda. (635)
93. mál, réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins
Frsm. (Karl Kristjánsson):
Herra forseti. Frv. þetta á sér alllanga sögu. Það kvað vera gert upp úr frv., er samið hafi verið fyrir nokkrum árum á vegum dómsmrn. Að óreyndu hefði því mátt ætla, að frv., eftir að hafa verið svona lengi í deiglunni, væri orðið vel frá gengið, en ekki er hægt að segja, að sú sé raunin á. Frv. er fremur hroðvirknislega frá gengið að orðfæri, og einnig efnislega sitt hvað við það að athuga. Að vísu er skylt að viðurkenna, þegar um efnið ræðir, að íslenzk löggjöf um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna hefur verið afar ófullkomin, aðeins fyrirmæli um einstök atriði á við og dreif í ýmsum lögum, og venjur í þessum efnum einnig allsundurleitar. Það er því í fyrsta sinn, að sett er heildarlöggjöf um þessi efni, ef frv. þetta verður að lögum. Hér er þess vegna um að ræða frumsmið, sem framkvæmdir og reynsla eiga eftir að fara höndum um og hefla, sníða af og auka við, eftir því sem í ljós kemur að víð á og með þarf. Réttara er á fyrsta stigi lagasetningar sem þessarar að láta heldur vanta ákvæði en binda um of með fyrirmælum. Hægara er t.d. að bæta við rétt starfsmanna en taka aftur það, sem veitt hefur verið þeim í vil. Allt það, sem fer batnandi, er til mestrar ánægju. Þess vegna er ekki um að fást, þó að löggjöf þessi verði ekki tæmandi, bara að hún gangi hvergi svo langt, að erfiðum afturkippum þurfi að valda. Í samræmi við þá skoðun eru þær brtt. fjhn. á þskj. 404, sem miða að því, að setja skuli heldur í reglugerð en lögin viss atriði, og kem ég að því síðar.
Eins og skýrt er frá í áliti fjhn., þá hafði n. allmikið fyrir þessu frv., ræddi það oft og leitaði umsagnar og álits fulltrúa Bandalags starfsmanna ríkis og bæja og fulltrúa ríkisstj., en þetta eru gagnaðilar þeir, sem hægt var að snúa sér til í málinu. Hreyfðu báðir málspartar athugasemdum og brtt., sem að nokkru voru teknar til greina, eftir því sem fjhn. taldi rétt vera, og kemur það fram í einstökum till. hennar. Till. fjhn. um breyt. á frv. eru margar, eins og þskj. 404 ber með sér. Þó hlífðist nefndin satt að segja talsvert við að gera brtt. um málfar, þar sem það gat talizt tungutækt og merkingarrétt í frv., þótt annað mætti betur fara sýnílega. Ég tek þetta fram til þess að fyrirbyggja þann misskilning, að n. hafi haft ánægju af að gera sem mest að því að breyta eða leggja til um breytingar á frv. Allir nm. eru sammála um það að mæla með því, að mál þetta gangi fram á Álþingi. Fjórir leggjum við til, að frv. verði samþ. með breytingum þeim, er fylgja í nál. Fimmti nm., hv. 4. þm. Reykv., skrifaði undir með fyrirvara og áskildi sér rétt til þess að flytja sérstakar brtt. við frv. og við till. n., sem hann þó mun vera fylgjandi flestum, enda tók hann þátt í afgreiðslu þeirra í nefndinni, þótt hann áskildi sér rétt til sérstöðu í nokkrum atriðum, ef til kæmi.
Sú brtt., sem ég tel rétt að minnast fyrst á, er í raun og veru sú, sem síðast kemur fram í brtt. réttilega að formi til, þ.e. brtt. um fyrirsögn frv. Frv. er nefnt „Frv. til laga um réttindi og skyldur opinberra starfsmanna“. Þeir, sem hafa gengið frá grg. frv., hafa þó veitt því fulla athygli, að undanskildir í þessu frv. eru þeir opinberir starfsmenn, sem vinna fyrir sveitarfélög. Þar af leiðandi má heita dálítið undarlegt, að frv. skuli ekki hafa verið gefið heiti í samræmi við það — og það heiti, sem fjhn. nú leggur til að það beri, sem sé „Frv. til l. um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins“. Það er réttnefni að áliti nefndarinnar, af því að frv. nær ekki til annarra en þeirra, sem eru starfsmenn ríkisins. Í samræmi við þessa brtt. um fyrirsögn frv. koma margar brtt. við frv. hér og þar.
l. kafli er um það, til hvers lög þessi taka. Sá kafli er aðeins ein grein, og 1. brtt. nefndarinnar, a, er um það, að í stað orðanna „til hvers þess“ í 1. málsl. 1. málsgr. komi: til hvers manns. Nefndinni þótti viðeigandi að nota ekki fornafnið „þess“ í upphafi þessarar lagasetningar, heldur nafnorðið „manns“. Skýrir það sig sjálft. B-liðurinn í 1. brtt. er svo í samræmi við brtt. um heiti frv., orðið „opinberir“ í 2. málsl. 1. málsgr. falli niður, og enn fremur c-liðurinn, að orðið „opinber“ í seinni málsgr. falli niður.
Þá kemur fyrirsögn II. kafla, um veitingu opinberra starfa. Þar er till., að orðið „opinberra“ falli niður. — Þá er 3. brtt. og er alveg sama efnis.
Svo er 4. brtt. Þar er a-liðurinn sama efnis. B-liðurinn er, að í stað orðanna „um að tefla“ í niðurlagi 3. tölul. komi: um að ræða. — Liðurinn hljóðar þannig í frv.: „Nauðsynleg heilbrigði, andleg og líkamleg, til þess að gegna þeim starfa, sem hverju sinni er um að tefla.“ Samkvæmt íslenzkri málvenju virtist fjhn. ekki eiga við að nota talsháttinn „um að tefla“ þarna, heldur talsháttinn „um að ræða“. — Þá er c-liðurinn í 4. brtt., í stað orðanna „enda sé þá, þegar unnt er, gerð gangskör að því að afla aðila íslenzks ríkisfangs lögum samkvæmt, og fær hann eigi skipun til starfans, fyrr en því skilyrði er fullnægt“ komi: en eigi má skipa hann fyrr en hann hefur öðlazt íslenzkan ríkisborgararétt. — Þarna er um það að ræða, ef nauðsynlegt þykir að fá mann, sem hefur ekki íslenzkan ríkisborgararétt, til að gegna starfl í þjónustu ríkisins, þá sé hann ekki skipaður fyrr en hann hefur fengið ríkisborgararéttinn, og nefndinni þykir óþarfi að hafa þau fyrirmæli í lögunum, að skylt sé að ganga fram í því af öðrum en honum sjálfum að afla honum ríkisborgararéttarins. — Þá er d-liðurinn í 4. brtt., í stað orðanna „eða ef annars er svo mælt í lögum“ í 7. tölul. komi: eða ef svo er fyrir mælt í lögum. — Eins og menn geta fundið, þá er nú fyrst og fremst orðið „annars“ þarna eins og varta á setningunni, en þar að auki er einfaldara mál og eðlilegra að segja „fyrir mælt“ heldur en „mælt“ í lögum.
Þá er 5. brtt., við 4. gr. Hún er um umorðun greinarinnar. Greinin er, eins og hún er í frv., dálitið harðhnjóskuleg að framsetningu, en þar að auki vantar í hana einn lið, sem nauðsynlegt þótti að setja inn, en það er 6. liðurinn í brtt. n., um það, að maður skuli gegna stöðu sinni þangað til skipunartími hans samkv. tímabundnu skipunarbréfi er runninn út. Það er eðlilegt og sjálfsagt ákvæði, úr því að svo er, að á vegum ríkisins starfa menn, sem hafa tímabundna skipun til sins starfa, t.d. tollstjórar.
Þá er 6. brtt., við 5. gr. A-liðurinn er brtt., sem leiðir af fyrirsagnarbreytingu. - B-liðurinn er lítils háttar lagfæring á setningaliðaskipun, en að öðru leyti ekki breyting. — C-liðurinn er afleiðing fyrirsagnarbreytingar.
7. till., við 6. gr., er um það, að fyrri málsgr. falli niður, en fyrri málsgr. hljóðar þannig, með leyfi hæstv. forseta: „Hverjum þeim, sem skipun fær til opinberra starfa, skal látið í té ókeypis veitingarbréf. Samsvarandi gildir um setningu og ráðningu til slíks starfa.“ Nm. litu svo á, að ástæðulaust væri að hafa þessa undanþágu fyrir opinbera starfsmenn, að þeir fengju sín veitingarbréf Ókeypis, og í frv., sem liggur fyrir Alþingi um aukatekjur ríkisins, er beinlínis gert ráð fyrir því, að þeir greiði gjöld í eitt skipti fyrir öll fyrir veitingarbréf. Í atvinnulífi þjóðarinnar á öðrum sviðum tíðkast þetta, þar sem menn öðlast réttindi til starfa, og fer ekki vel á því, að stéttir þjóðfélagsins geti metizt um það, að ein hafi fríðindi, þar sem önnur hefur þau ekki. Á því byggist brtt. — Þá er b-liðurinn, við orðasambandið „hvert það stjórnarvald, er opinberri stöðu ráðstafar.“ Þarna er orðinu „opinberri“ ofaukið samkvæmt till. um breyt. á fyrirsögn, en í leiðinni, úr því að breyta þurfti, þótti nefndinni réttara að gera framsetninguna einfaldari og leggur til, að í stað áður lesinna orða komi: hver sá, er stöðu ráðstafar.
8. brtt., um fyrirsögn kafla, er afleiðing till. um breytingu á aðalfyrirsögn frv.
9. till. er við 7. gr.; a-liðurinn, að í stað orðanna „lausn um stundarsakir má veita opinberum starfsmanni“ í upphafi 2. málsgr. komi: rétt er að veita starfsmanni lausn um stundarsakir. — Þarna er um það að ræða, ef veita á lausn fyrir óstundvísi eða aðra vanrækslu í starfi, og þótti n. heppilegra orðalag að segja „rétt er að veita lausn“ undir þeim kringumstæðum heldur en „lausn má veita“, því að orðið „má“ gefur frekar undir fótinn með það, að yfirleitt skuli umbera slíkt, en það er ástæðulaust að gefa frv. sem þessu slíkan blæ. — Þá er b-liðurinn, þ.e., að orðin „að marki“, þ.e.a.s. „lausn um stundarsakir má veita opinberum starfsmanni, ef hann hefur sýnt í starfi sínu óstundvísi eða aðra vanrækslu að marki“, segir í frv. Þetta taldi n. óþarfa fyrirvara, að vanrækslan þyrfti að vera „að marki“, til þess að til lausnar kæmi. Það er líka blæmunur, eins og ég nefndi áðan, blær, sem ekki er vert að hafa á frv., að hafa slíkan fyrirvara. — Þá er c-liðurinn, að upphaf síðari málsl. 2. málsgr. orðist svo: Þó skal veita starfsmanni áminningu og gefa honum kost á að bæta ráð sitt, áður en honum er veitt lausn um stundarsakir. — Málsl. hljóðar þannig í frv.: „Skal veita starfsmanni áminningu og honum veittur kostur á að bæta ráð sitt.“ Nú er það rökréttara eftir rás viðburða að taka það fyrst fram, sem fyrr kemur til greina, en það, sem hér um ræðir, er það, hvort á að láta mann sleppa með áminningu eða ekki. En eins og það er sett fram í frv., þá er fyrst tekið fram um það, að veita megi lausn, en síðar tekið fram, að það skuli veita starfsmanni áminningu og gefa honum kost á að bæta ráð sitt. Til þess að gera framsetninguna eðlilegri tók n. upp þá till., að „þó“ skuli veita starfsmanni — og verður þá ekki út á það sett, að röðin í fyrirmælunum er eins og hún verður. Í leiðinni var svo breytt orðalaginu, að honum skyldi getinn kostur á að bæta ráð sitt, í stað þess að segja , veittur kostur“, en það mun vera venjulegra mál. — D-liðurinn er afleiðing af fyrirsagnarbrtt. Sömuleiðis e-liðurinn. — Þá er f-liðurinn aðeins leiðrétting á máli, að í stað orðanna „varða kunni“ komi: varða kynni. Þarna er um viðtengingarhátt að ræða og merkir það, að ef í ljós kemur, að maður reynist hafa brotið af sér, þá eigi til framkvæmda að koma. Það er ekki fullyrt, en viðtengingarháttur viðhafður að réttu eftir till. nefndarinnar.
Þá er 10. till. við 8. gr. Greinin orðist svo: Nú hefur starfsmanni ríkisins verið veitt lausn um stundarsakir fyrir meintar misfellur í starfi, og skal þá þegar mál hans rannsakað af kunnáttumönnum eða fyrir dómi að hætti opinberra mála, ef ástæða þykir til, svo að upplýst verði, hvort rétt er að veita honum lausn að fullu eða láta hann aftur taka við starfi sínu. — Úrslit um stöðuna skulu ráðin strax og lokaniðurstöður rannsóknar eru kunnar.
Þessi brtt. og umorðun greinarinnar er í aðalatriðum gerð til þess að færa mál til betri vegar. Í frv. er t.d. sagt, að það skuli „ganga úr skugga um það, hvort sakir séu svo vaxnar, að veita skuli honum lausn að fullu, eða hvort fært sé að láta hann taka aftur við“. Orðið fært er of blaðagreinarlegt til þess, að það sé heppilegt orð í löggjöf undir þessum kringumstæðum.
Þá er það 11. till., við 9. gr., 2. málsl. 1. málsgr. orðist svo: Embættishúsnæði og jarðnæði, ef um er að ræða, heldur hann, enda komi þau fríðindi til reiknings samkv. mati í þeim launum, er hann fær. — Það, sem brtt. þessari veldur fyrst og fremst, er það, að n. kunni illa við talsháttinn „ef því er að skipta“, og í öðru lagi eru setningarliðir réttar upp settir í brtt. — Þá er b-liðurinn. Í stað orðsins „endurgreiddan“ í 2. málsgr. komi: greiddan. — Í frv. hljóðar þessi málsgr. svo: „Nú fellur niður lausn um stundarsakir, og skal starfsmaður þá fá endurgreiddan þann helming hinna föstu launa, er hann hefur verið sviptur.“ Nú er ekki átt við það, að um það sé að ræða, að úr hendi hans hafi verið tekin laun, sem honum hafi verið afhent, því að ekki á að greiða honum nema hálf laun, meðan rannsókn stendur yfir. Þess vegna er ekki þarna um endurgreiðslu að ræða — það er hugsunarvilla — þetta er greiðsla, sem áður hefur ekki verið innt af hendi.
Þá er 12. till., við 10. gr. A-liðurinn leiðir af till. um fyrirsagnarbreytingu. — Í stað orðanna „sérstaklega mælt“ komi samkv. b-lið: sérstaklega fyrir mælt. — Það þótti n. málvenjulegra og eðlilegra að segja „fyrir mælt“ en „mælt“. — Þá er e-liðurinn, að í stað orðanna „svo sem um eftirlaun .... eftir því sem við á“ í síðari málsgr. komi: svo sem um eftirlaun, sé um þau að ræða, lífeyri, hvenær starfsmaðurinn skuli sleppa íbúð, jarðnæði o.s.frv. — Breytingarnar eru þær, að í staðinn fyrir orðin „ef því er að skipta“ kemur: sé um þau að ræða — og svo er orðinu „lífeyri“ bætt inn í, því að hann kemur auðvitað til greina undir þessum kringumstæðum miklu frekar en eftirlaun, sem nú eru orðin fátíðari en fyrrum var.
Þá er það 13. till., við 11. gr. Síðasta málsgr. orðist svo:
Nú er stöðumissir úrskurðaður óréttmætur, og fer þá um bætur til aðila eftir úrskurði dómstóla, nema hlutaðeigendur hafi komið sér saman um annað. Þegar bætur eru metnar, skal hafa til hliðsjónar ástæður starfsmanns, svo sem aldur og atvinnumöguleika, svo og fram komnar málsbætur stöðuveitanda.
Þarna er orðalagi nokkuð við vikið. Óþarft þótti t.d. að taka fram, að dómur geti gengið um þessa hluti og ákveðið bætur. Enn fremur þótti við eiga, til jafnvægis, þar sem hér er um frv. að ræða um skyldur og réttindi, að taka upp, að við mat á bótum skuli einnig koma til athugunar málsbætur stöðuveitanda fyrir því að hafa vikið manni úr stöðu. Þær geta vitanlega verið mjög misjafnar, stundum engar ef til vill, stundum miklar.
Þá er það 14. brtt. Hún er aðeins afleiðing af till. um fyrirsagnarbreytingu.
15. till., a-liðurinn, er af sömu rótum runnin. — Þá er b-liðurinn, að í stað orðarna „með eftirlaunarétti“ í 2. málsgr. komi: með rétti til eftirlauna og/eða lífeyris. — Þarna er lífeyri bætt inn í, svo sem rétt er, af sömu ástæðum og ég áðan nefndi í sambandi við 10. gr.
Þá er það 16. brtt., við 14. gr. A-liður er afleiðing fyrirsagnarbrtt. — B-liðurinn, að á eftir orðunum „greidd í 6 mánuði“ í sömu málsgr. komi: frá því að hann lét af starfi. — Þar er um það að ræða að gera það skýrara, við hvaða tímamörk skuli miðað, svo að ekki þurfi um það að deila. — C-liðurinn, að aftan við 1. málsgr. bætist: enda hafi hann þá ekki hafnað annarri sambærilegri stöðu á vegum ríkisins. — Sjálfsagt þykir, að sá maður, sem nýtur eftir á launa fyrir stöðumissi, njóti þeirra ekki, ef hann hafnar því að taka við annarri sambærilegri stöðu, sem frv. annars áskilur honum rétt til að eiga að öðru jöfnu við aðra umsækjendur forgangsrétt að. — Þá er d-liðurinn, að á eftir 2. málsgr. komi ný málsgr., svo hljóðandi:
Nú hefur maður verið leystur frá starfi vegna þeirra orsaka, sem um getur í gr. þessari, eða annarra atvika, sem honum verður ekki sök á gefin, og skal hann þá í 5 næstu ár að öðru jöfnu sitja fyrir um starf í þjónustu ríkisins, er losna kann, ef hann sækir um það.
Þessi brtt. er upp tekin eftir óskum og till. Bandalags starfsmanna ríkis og bæja. Þótti n. sanngjarnt að taka till. til flutnings og gefa þannig þeim mönnum, sem verða fyrir stöðumissi án þess að eiga sök á því, rétt til þess að sitja að öðru jöfnu fyrir starfi í þjónustu ríkisins, ef það losnar og ef sá aðili, sem misst hefur stöðuna, sækir um það. Inn í þessa gr. bætti þó n. ákvæðinu um það, að rétturinn gildi í 5 næstu ár, en ekki lengur. N. þótti síður við eiga að hafa þennan rétt alveg takmarkalausan að árafjölda, og ákvæði þetta er í samræmi við önnur ákvæði í þessari grein.
Þá er það 17. till., við 15. gr. Fyrsti liður er aðeins leiðrétting í samræmi við till. um breytingu á fyrirsögn. — B-liðurinn er það, að síðari málsgr. orðist svo:
Ákvæði ráðningarsamnings, sem gerður hefur verið fyrir gildistöku laga þessara, eða sérákvæði í lögum, er öðruvísi kveða á, skulu standa.
Breytingin er í því fólgin, að tekið er fram, að ákvæði í ráðningarsamningi, sem gerður hefur verið fyrir gildistöku laga þessara, skuli standa, en eftir frv. er ekki tekið fram um, að miðað sé við þegar gerða samninga. En hinseginn er að setja lög með ákvæðum, sem samningar, sem gerðir eru eftir lagasetningu, geta upp hafið.
Þá er það 18. till., við kaflafyrirsögn, sem er afleiðing af aðalfyrirsagnarbrtt.
19. till. er bæði að því er a, b og c snertir afleiðing af fyrirsagnarbreytingu. — En d-liðurinn er um það, að á eftir fyrri málsl. síðustu málsgr. í 16. gr. komi: sbr. 15. gr. — og er þar efni greinarinnar að þessu leyti tengt við ákvæðin um gildi ráðningarsamninga og laga, er öðruvísi mæla fyrir.
Þá er það 20. till., við 17. gr. Orðið „opinberra“ í fyrri málsgr. falli niður. — Svo er b-liðurinn, að aftan við fyrri málsgr. bætist: svo og til kvenna í fjarvistum vegna barnsburðar. — En það er afleiðing af því, að till. kemur fram, sem e-liðurinn hljóðar um, að síðari málsgr. 17. gr. falli niður. Fyrri málsgr. hljóðar svo, með leyfi hæstv. forseta: „Ákveða skal með reglugerð, hvernig fari um launagreiðslur til opinberra starfsmanna í veikindaforföllum.“ Síðari málsgr.: „Vegna barnsburðar skal kona eiga rétt á að vera fjarverandi með fullum launum í samtals 10 daga fyrir og eftir barnsburð. Séu lengri frátafir nauðsynlegar að dómi lækna, skal meta þær eftir ákvæðum um veikindadaga.“ Meiri hl. n. að minnsta kosti fannst óþarft að taka fram þessi ákvæði um rétt konu, sem þarf að vera frá starfi vegna barnsburðar. Þetta virtist meiri hl. vera eðlilegt að yrði reglugerðarákvæði eins og annað um starfstíma og forföll. Það þarf ekki að ræðast út af fyrir sig, hvort þarna er um ofrausn að ræða að veita konu, sem er í stöðu hjá ríkinu, rétt til að vera fjórða part ársins utan starfs, ef hún elur barn. Hitt er ákveðin till. n., að þetta skuli ákveðið með reglugerð.
21. till. er við 18. gr. Þar eru a- og b-liðir afleiðingar af fyrirsagnarbrtt. við frv. C-liðurinn er aðeins leiðrétting á hætti sagnar.
22. till. er við 19. gr. Þar er a-liðurinn afleiðing af till. um fyrirsagnarbreytingu. - B-liðurinn er till. um að breyta um orð, og koma þar til greina smekksatriði og að vísu rökræna í máli, að í stað orðanna .,hinni gömlu“ á tveimur stöðum í sömu málsgr. komi á báðum stöðum: hinni fyrri. — Þarna er um það að ræða, ef maður flyzt úr einni stöðu í aðra. Alls ekki er sjálfsagt, að sú staða sé gömul, hvorki í sjálfu sér gömul né að hann hafi lengi setið í þeirri stöðu, en undir öllum kringumstæðum er það fyrri staða hans og því er það bæði smekklegra og rökréttara að fara að till. nefndarinnar.
23. till., við 20. gr., þarf ekki að ræðast. Hún er afleiðingartillaga. — 24. till., að því er a og b snertir ekki heldur, en c-liðurinn er það, að þar sem stendur í frv.: „Um greiðslu til ekkju látins starfsmanns fer eftir ákvæðum 1. málsgr.“ — þar komi í stað orðsins „ekkju“: maka, um greiðslu til maka. Þarna er um það að ræða að gefa jafnrétti karlmanni og kvenmanni, og satt að segja held ég, að till. eða ábending hafi komið um þetta frá Kvenréttindafélagi Íslands, og sýnir það, að þau félagssamtök eru farin að hugsa nokkuð ýtarlega um þessi mál og geta meira en sinnt málefnum kvenfólksins.
Þá er 25. till. aðeins afleiðingartillaga. — 26. sömuleiðis. — 27. enn fremur. — 28. er við 27. gr. og umorðun gr. Greinin orðist svo:
Fjmrh. ákveður með reglugerð daglegan vinnutíma starfsmanna svo og þóknun fyrir verk, sem unnin eru utan þess tíma.
27. gr. í frv. er nokkuð athugaverð í sjálfu sér. Þar er að vísu gert ráð fyrir því, að þessi efni séu aðallega ákveðin með reglugerð, daglegur vinnutími, en þó tekið fram, að réttur sé til að greiða aukaþóknun starfsmanni, er eftir venjulegan tíma vinnur að boði yfirmanns síns verk, er má bíða, og skal sú þóknun fara ettir reglugerð, er ráðh. setur. Hér er setningin „er má bíða“ þannig, að hún yrði ekki látin óleiðrétt fram hjá fara, því að þar er ekki átt við það, að þau ein verk megi greiða, sem ekki er nauðsynlegt að unnin séu á stundinni. En í stað þess að leggja út í það að gera brtt. um þetta, þá umorðaði n. greinina og leggur til, að allt efni hennar heyri undir reglugerð, er fjmrh. setji, og virðist það einfaldast og eðlilegast.
29. till. er við 28. gr. A-liðurinn er afleiðing. — B-liðurinn er um það, að 2. málsl. umorðist. Í 2. málsl. segir í frv., með leyfi hæstv. forseta: „Hann skal gæta þess að sýna kurteisi, lipurð og réttsýni í starfi sínu.“ Gæta þess að sýna kurteisi og réttsýni, — sýna réttsýni er leiðinleg samskella í máli, og n. leggur til, að þetta verði orðað á einfaldari hátt og meira blátt áfram: Hann skal gæta kurteisi, lipurðar og réttsýni í starfi sínu.
Þá er 30. till. aðeins afleiðingartillaga.
31. till. er við 30. gr. og er um það, að orðið „verulega“ í síðustu málsgr. falli niður. En þar segir: „Nú sýnir starfsmaður verulega óstundvísi og vanrækslu í starfi sínu og lætur ekki skipast við áminningu yfirboðara, og varðar það brottvikningu.“ Það gefur nokkuð leiðinlegan blæ að tala um, að það þurfi „verulega“ vanrækslu og óstundvísi til þess, að viðurlög séu látin gilda, og það er í samræmi við áður fram komnar brtt., sem ég hef lýst, sem talið er rétt að orð þetta falli brott.
Þá er 32. brtt. um það, að 31. gr. falli niður. Hún er í frv. á þá leið, að vinnutími opinberra starfsmanna skuli ákveðinn með reglugerð, en samkv. till., sem ég hef áður lýst, er þetta atriði tekið inn í 27. gr. og gerir 31. gr. óþarfa. Áður var efnið samhljóða í þessum tveim greinum, en 27. gr. hafði þá ekki eins yfirtæka merkingu og hún fær, ef brtt. n. verður samþykkt.
Þá er 33. brtt., við 32. gr., sem verður 31. gr., að 2. málsl. orðist svo: Þó er engum starfsmanni, nema þeim, er gegnir lögreglustörfum eða annarri öryggisþjónustu, skylt að vinna meiri yfirvinnu í viku hverri en nemur þriðjungi af lögmæltum vikulegum vinnutíma. — Breyting sú, sem n. leggur til að gerð sé á þessari gr., er það, að bætt sé inn í orðunum: nema þeim, er gegnir lögreglustörfum eða annarri öryggisþjónustu. — Þetta er gert samkv. bendingu rn. og rökstutt með því, að við lögreglustörf og öryggisþjónustu, m.a. tollgæzlu, sé ekki hægt að hafa fastbundinn vinnutíma, hvorki að því er yfirvinnu snertir né ákveðinn tíma úr degi.
34. brtt. er um, að fyrir sögn VII. kafla breytist í samræmi við till. um breyt. á fyrirsögn frv. Þá kemur 35. brtt. Hún er við 35. gr., sem verður 34. gr. A-liðurinn er um það, að 1. málsgr. orðist svo: Heimilt er að fela starfsmanni að vinna fyrir sanngjarnt endurgjald aukastörf í þágu ríkisins, enda valdi það ekki vanrækslu á þeim störfum, er stöðu hans fylgja. — Þetta er umorðun á málsgr., leiðrétting í samræmi við fyrirsagnarbrtt. og einnig bætt orðalag að öðru leyti. — B-liðurinn er afleiðingartillaga.
Þá er 36. till. Hún er um það, að á eftir 35. gr. komi nýr kafli, sem verður VIII. kafli, undir fyrirsögninni „Starfsmenn Alþingis“, og í þeim kafla verði ein grein, sem verður 35. gr., svo hljóðandi:
Forsetar Alþingis hafa aðild og úrskurðarvald um réttindi og skyldur starfsmanna þingsins samkvæmt lögum þessum.
Þessi ákvæði vantar inn í frv. Skrifstofustjóri Alþingis hefur óskað eftir því, að þau séu upp tekin, og hefur rök að mæla, því að hér er um að ræða reglur, sem gilt hafa að undanförnu og engum dettur sjálfsagt í hug að upphefja, en verða að lögbindast á þennan hátt, ef þær eiga ekki að brjóta í bág við lagasetninguna.
37. till. er um, að fyrirsögn breytist í samræmi við fyrirsögn frv., — og svo er 38. till. um það, að gildistaka laganna verði í júlí, en í frv. stendur 1. janúar, sem auðvitað kemur ekki til greina lengur; er hjáliðinn dagur.
Um fyrirsagnartillöguna hef ég áður talað.
Ég vil geta þess, að 37. gr. frv. í kaflanum um gildistöku og afnám laga o.fl. hefur verið eftir ósk n. athuguð af skrifstofustjóra Alþingis og ekkert fundizt við greinina að athuga.
Ég hef þá farið yfir brtt., en ekki séð ástæðu til þess að ræða um einstakar gr., sem engin brtt. er gerð við, og ég tel yfirleitt ekki ástæðu til þess að lengja lopann meira í framsögu af hálfu fjhn., tel mig hafa skýrt brtt. nægilega, og ef það er ekki, þá mun ég reyna að gera það frekar að gefnu tilefni.
N. leggur til, eins og ég gat um í upphafi, að frv. verði samþ. með þeim breyt., sem því fylgja frá n. Þess er að vænta, að setning slíkrar heildarlöggjafar um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins megi teljast til umbóta, fyrirbyggi misskilning um rétt og skyldur, skapi öryggi, bæði fyrir þann, er vinnur, og hinn, sem þarf að láta vinna verkin, og verði grundvöllur gagnkvæmrar skyldurækni. Skyldur og réttindi þurfa jafnan að haldast í hendur, ef vel á að fara. Frv. er fram lagt í þeim tilgangi að reyna að tryggja það á því sviði, sem lögin eiga að ná til, og fjhn. hefur miðað brtt. sínar við þann tilgang.