16.02.1955
Sameinað þing: 36. fundur, 74. löggjafarþing.
Sjá dálk 579 í D-deild Alþingistíðinda. (2892)
117. mál, stækkun friðunrsvsæða
Flm. (Karl Guðjónsson):
Herra forseti. Þessi till. er hér flutt til þess að freista þess að fá fram nú með skjótum hætti nokkra rýmkun á fiskimiðum bátaflotans víðs vegar við strendur landsins.
Þau fiskveiðitakmörk, sem við búum nú við, eru frá árinu 1952 og voru þá allmikil rýmkun frá því, sem áður gilti, og það er allra reynsla, að sú rýmkun, sem þarna fór fram á íslenzkri landhelgi, hafi gefið ágæta raun hvað snertir veiðar fiskibátaflotans íslenzka. Og það liggur einnig nokkuð ljóst fyrir, að þar sem rýmkunin var mest, hefur árangurinn batnað mest í veiðiskap fiskibátanna en minna eða ekki þar, sem rýmkunin varð tiltölulega lítil, eins og t. d. úti fyrir Vestfjörðum.
Nú er það að sjálfsögðu álitamál, hve langt á að stíga skref í því að friða fiskveiðisvæðin umhverfis Ísland hverju sinni. Um það getum við vissulega ekki verið alveg án sambands við umheiminn og ákveðið sjálfir það, sem okkur bezt þætti. En samt sem áður verðum við að byggja á okkar rétti — á okkar erfðarétti — og freista þess að fá aðrar þjóðir til þess að fallast á sanngirni hans. Þetta var gert 1952 og með þeim árangri. að við höfum að vísu haldið þeirri friðunarlínu, sem þá var sett, en átt í nokkrum útistöðum, einkum við Breta. Þeir hafa verið tregir til þess að fallast á réttmæti okkar gerða, og í tilefni af því, að íslenzka ríkisstj. telur sig ekki hafa farið nema það, sem hún með góðu móti gat farið, hefur hún nú gefið út bók um málið. Bókin er á ensku, og því miður hefur hún ekki fengizt lögð á íslenzku fyrir þá þingnefnd, sem annars hefur aðallega fjallað um friðunarsvæðin hér í þinginu. — En í þeirri bók er það fram tekið, að á nokkrum stöðum hefðu Íslendingar getað haft fiskveiðifriðunarlínuna utar en gert var 1952, og það segir sig sjálft, að ástæðan til þess, að hún var ekki dregin utar á þessum tilteknu stöðum. var sú, að Íslendingar vildu freista þess að ganga ekki lengra en svo, að Bretar mundu góðfúslega samþykkja okkar aðgerðir. Raunin hefur hins vegar orðið allt önnur, þannig að Bretar hafa hafið við okkur viðskiptastríð og brugðizt við hinir verstu. Þótt það hafi á sínum tíma verið nokkur réttlæting í því að stíga ekki mjög stór skref í þessu máli af okkar hálfu og ekki stærri en svo, að samkomulag héldist algert við okkar viðskiptaþjóðir, þá er nú reynsla fengin fyrir því, að ekki einasta þær tilslakanir frá meginreglunum, sem þá voru gerðar, hafa nægt til þess, að við fengjum að ráða okkar málum í friði og án allra viðskiptaörðugleika við Breta.
Það liggur nú fyrir, að það er ekki upp úr því leggjandi að blíðka Breta, öðru nær. Við höfum ástæðu til þess að draga okkar friðunarlínur djarflega og eftir alþjóðareglum.
Friðunarlínan frá 1952 er dregin eftir þeirri meginreglu, að á nokkrum stöðum á strandlengjunni eru merktir svokallaðir grunnlínupunktar, milli þeirra er dregin svokölluð grunnlina, en friðunarlína fiskisvæðanna fjórum mílum utar. Sú regla er höfð varðandi eyjar umhverfis landið, að þar sem friðunin nær saman milli lands og eyja með fjögurra mílna reglunni, eru eyjarnar teknar sem grunnpunktur á strandlínunni, en ella er utan um þær dreginn fjögurra mílna hringur, fjögurra mílna friðunarsvæði.
Í hvítbók ríkisstjórnarinnar um málið er skýrt tekið fram, að á fimm tilteknum stöðum hefði verið möguleiki að draga línuna utar en gert var. Þessir staðir eru: utarlega í Húnaflóa, þ. e. a. s. það hefði verið hægt að draga grunnlínuna frá Horni í Ásbúðarrif á Skaga, sem þýðir, að friðun fiskveiðisvæða á dýpri miðum Húnaflóa hefði rýmkazt nokkuð. Þá hefði einnig verið hægt að draga grunnlínuna frá Langanestá í Almenningsfles og friða þannig allstórt veiðisvæði út af Vopnafirði, út af Bakkafirði og út af Héraðsflóa. Einnig hefði verið hægt að draga grunnlínuna beint úr Stokksnesi í Ingólfshöfða, en það þýðir friðun á nokkru svæði austur af Ingólfshöfða, nokkru svæði út af Tvískerjum og Hrollaugseyjum. Einnig hefði verið hægt að draga grunnlínu beint á milli Ingólfshöfða og þess staðar, sem nefndur er Meðallandssandur 2. Þá hefði friðazt allstórt svæði út af Meðallandi. Og einnig hefði verið hægt að draga grunnlínuna beint frá Geirfuglaskeri við Vestmannaeyjar í Eldeyjardrang við Reykjanes, og þar hefði friðazt geysistórt svæði, sem fiskibátaflotinn bæði frá Vestmannaeyjum, Þorlákshöfn, Sandgerði og fleiri höfnum á Suðurnesjum nytjar til þorskveiða á vertíð, en annars er mjög þaulsetið af brezkum togurum allan ársins hring. Þetta er að vísu svæði, sem íslenzkir togarar nýta um það bíl mánaðartíma úr ári hverju að nokkru, en sá ávinningur, sem Íslendingar hefðu við að friða þetta svæði, væri margfaldur.
Það virðist vera, að Bretar hafi einkum vefengt grunnlínu þá, sem dregin er fyrir Faxaflóa, og þyki hún óhæfilega löng. En íslenzkir aðilar hafa svarað því til og fært fyrir því fullkomin rök, að það er hægt samkv. alþjóðalögum að draga grunnlínu, sem er nokkru lengri en linan, sem dregin er fyrir Faxaflóa.
Þessar breytingar eru lagðar til að framkvæmdar verði í tillögu þessari.
Ég sé nú reyndar ekki annað, þó að ég hafi ekki rekizt á, að það væri fram tekið í hvítbók ríkisstj., en að hægt væri að gera sjöttu breytinguna á landhelginni eftir sömu reglum og nú gilda, en það er að draga grunnlínu beint úr Siglunesi í Rauðanúp, og mundi þá að auki friðast allstórt svæði fyrir Norðurlandi, þ. á m. meginhlutinn af Grímseyjarsundi. Vildi ég taka þetta hér fram til þess, að sú n., sem væntanlega fær málið til athugunar, geti einnig rætt og athugað þann möguleika að bæta því svæði við.
Þær till., sem hér eru fram lagðar, eru sem sé byggðar á núgildandi meginreglum, og lít ég þess vegna svo á, að þær sé hægt að gera hvenær sem er með hæfilegum auglýsinga- og tilkynningafyrirvara, líkum þeim, sem hafður var, þegar reglugerðin var gefin út í maí 1952 um friðun fiskveiðisvæðanna við Ísland. Ég skal taka það fram, að þessi litla till., sem hér er á ferðinni, segir auðvitað ekkert um það, hver eigi að verða framtíðarafstaða íslenzkra stjórnarvalda til landhelgismála.
Þær till., sem fyrir hvert þing eru nú lagðar um stækkun friðunarsvæða úti fyrir Vestfjörðum og úti fyrir Austurlandi, sanna það glögglega, að við þurfum alvarlega að taka þessi mál til nýrrar athugunar með tilliti til þess, að sú friðun, sem þegar hefur verið ákveðin, er hvorki fullnægjandi né heldur að hún sé svo víðtæk sem ætla má að við höfum alþjóðlegan rétt til.
En sú till., sem hér liggur fyrir, snertir ekki þetta okkar stóra framtíðarmál, og hún er fram borin í þeirri von, að hún geti fengið skjóta afgreiðslu og bætt á nokkrum stöðum á landinu úr brýnni þörf til aukins athafnasvæðis fyrir fiskibátaflota landsmanna, án þess að hún þurfi að bíða eftir því, að meginreglur núgildandi friðunarlínu séu endurskoðaðar.
Ég vil svo leyfa mér að óska eftir því við forseta, að þessari till. verði að þessari umr. lokinni vísað til 2. umr. og til hv. allshn.