14.02.1956
Neðri deild: 70. fundur, 75. löggjafarþing.
Sjá dálk 192 í C-deild Alþingistíðinda. (1637)
152. mál, sjúkrahúsasjóður og talnahappdrætti
Hannibal Valdimarsson:
Herra forseti. Þó að ég kunni nú að fá e.t.v. hnjóðsyrði um það, að ég taki til máls í þessu máli, af því að mig langi til að heyra sjálfan mig tala, og ég tali í hverju máli bara til þess að tala, þá ætla ég ekki að láta það aftra mér. Ég þykist hafa ástæðu til að ræða ýmis atriði í þessu máli, sem er nýmæli. Þetta mál er nýmæli, og hefur ekki verið gerð grein fyrir efni þess, hvorki í frv. sjálfu né athugasemdum, sem því fylgja, eða í framsöguræðu hæstv. heilbrmrh., á þann hátt, að ég kunni full skil á málinu og eðli þess.
Um málið í sjálfu sér vil ég fyrst segja það: Ég tel það koma fram á óeðlilegum tíma. Þetta er tekjuöflunarfrv. til framkvæmda, sem alltaf hefur verið ætlað fé á fjárlögum, og hefði verið langsamlega eðlilegast, að hæstv. ráðh. og ríkisstj. hefði komið með öll tekjuöflunarfrv. í sambandi við framkvæmdir á fjárl., áður en fjárlagaafgreiðslunni lauk. Við sitjum í fjvn. viku eftir viku við að mynda okkur skoðun um, hvað miklu fé sé hægt að verja til vegamála, hafnamála, heilbrigðismála, skólamála o.s.frv. Það var mikið rætt um það, að stór nauðsyn væri á því að verja miklu fé til heilbrigðismála, skólamála og margra fleiri mála, en ekki hægt að fullnægja því. Hæstv. stjórnarflokkar ákváðu síðan, hve miklu af væntanlegum tekjum ríkissjóðs skyldi varið á núverandi fjárhagsári til heilbrigðismála, og felldu tillögur um meiri fjárveitingar til þessara mála, þótti þar alveg nóg komið, að því er virtist, og vildu ekki verja meira fé til þeirra. Svo kemur ríkisstj., þegar fjárlög hafa verið afgreidd, og segir: Nú skulum við búa til svolítinn sjóðpung utan við ríkissjóðinn, og úr honum skal varið fé til sjúkrahúsa. — Eigum við ekki von á öðru frv. um að afla nú sérstakra tekna til skólamála að einhverjum slíkum leiðum, að leiðum fjárhættuspilarans? Er ekki hugsanlegt, að það komi á morgun, eða til skólanna, eða til hafnamála kannske, og að þetta verði svo allt utan við og á eftir að fjárlög hafa verið afgreidd? Afgreiðsla fjárl. verður þokkalegur skrípaleikur með svona vinnubrögðum. Þetta atriði eitt út af fyrir sig finnst mér vera full ástæða til að vita. Það er hlutfallslegt uppgjör um það, hve miklum hluta af ríkistekjunum skuli varið til hinna ýmsu nauðsynlegu útgjalda og framfaramála, sem við erum að stritast við að mynda okkur rétta skoðun um, þegar við erum að afgreiða fjárlögin. Og svo ruglast þetta allt saman og er sett úr böndum, öllum hlutföllum raskað með því, að ríkisstj. kemur og einstakir ráðherrar með frumvörp um að verja kannske milljónafúlgum, sem við vitum þó ekki um, hve hér er mikið, til einstakra liða. Ef það hefði legið fyrir áður, þá hefði e.t.v. þótt miklu eðlilegra, að þessi fjáröflun hefði tekið til fleiri nauðsynlegra framkvæmdaflokka en þessa eina, þó að þörf á að hraða byggingu sjúkrahúsa sé óumdeild og óumdeilanleg. En það er bara margt fleira, sem kallar að.
Í sambandi við frv. sjálft, sérstaklega í sambandi við 5. og 7. gr. frv., þar sem segir í 5. gr., að ráðh. sá, sem fer með heilbrigðismál, setji happdrættinu stjórn og ákveði nánar um störf þess með reglugerð, m.a. um þátttökugjald, langar mig til að vita, ef hæstv. ráðh. hefur hugsað það mál, hvernig sú stjórn er hugsuð. Hvernig á hún að vera samsett, og hvaða vald hefur hann hugsað sér að veita henni samkv. þeirri reglugerð, sem þarna er boðuð? Miklu viðkunnanlegra hefði verið, að í 5. gr. frv. hefði verið ákvæði um það, hvernig stjórn happdrættisins skyldi vera skipuð og hvað hennar verksvið skyldi vera, hvaða vald hún skyldi fara með, því að hér er verið að fara með fjármálavald, sem er hluti af því valdi, sem ríkisvaldið á að fara með.
Ég þykist kaupa kött í sekk með því að fá þetta svona fram sett eins og það er í 5. gr. og hefði viljað, að gr. hefði kveðið á um það, hvernig stjórnin yfir happdrættinu ætti að vera skipuð og hvaða valdsvið henni væri ætlað. Ég vona, að hæstv. ráðh. upplýsi það, ef það mál er hugsað á þessu stigi málsins. En óneitanlega er þarna bara ráðherranum falið að ákveða þetta valdsvið eftir eigin höfði, og það er ekki þingræðislegt.
Þó skiptir enn meira máli með 7. gr. Þar segir, að ráðh. sá, sem fari með heilbrigðismál, skipi stjórn sjóðsins og setji nákvæmari reglur um starfsemi hans. Nú veit ég ekki, hvort hæstv. ráðh. eða ríkisstj. hefur gert sér einhverja hugmynd um, hversu mikil fúlga það kynni að verða árlega, sem gæti safnazt með svona happdrætti. hvort þetta yrði kannske milljónaupphæðir. Og ég vil gjarnan fá að vita um það, ef hæstv. ríkisstj. hefur myndað sér einhverjar skoðanir um það, hversu mikið fé hér geti orðið um að ræða, ef þetta svarar þeim vonum, sem flytjendur málsins gera sér vonir um. En þarna segir, að ráðh., sem fer með heilbrigðismál, skuli skipa stjórn sjóðsins og setja nánari reglur um starfsemi hans. Ekkert veit ég um það, hvernig þessi stjórn á að starfa, hvort hún á að ákveða, til hvaða sjúkrahúsa skuli veita fé eða til hvaða líknarstarfsemi skuli veita framlög af tekjum sjóðsins, eða neitt um það, hvernig þessi sérstaka stjórn yfir þessari deild ríkissjóðsins því að raunverulega er þetta ekki annað en deild úr ríkissjóði — á að starfa, hvort þarna á að vera nokkurt samstarf við fjvn., sem situr út af fyrir sig og er að burðast við að skipta fjárveitingum til sjúkrahúsa. Svo kemur önnur stjórn án sambands við fjvn. og skiptir líka fé úr milljónasjóði kannske til sjúkrahúsa, kannske til sömu sjúkrahúsanna sem við erum búnir að ætla ákveðinn hlut í réttu hlutfalli við önnur sjúkrahús. Svo er bætt ofan á viss sjúkrahús eftir geðþótta ráðherra, eftir að slík skipting hefur farið fram. Ég segi: Ef þetta er hugsað svona, þá er þetta illa farið. Og því miður höfum við dæmin af því. Þegar fjvn. er að skipta takmarkaðri upphæð til vega og brúa, er verið að reyna að hafa jöfnuð á því, að hlutfallslega fari þetta nokkuð jafnt um alla landshluta og í öll kjördæmin, og þm. eru að reyna að fylgjast með því, að enginn sé þar afskiptur og að þetta sé nokkurn veginn í réttlátu hlutfalli við verkefnaþörf og aðstöðu. Svo er til sérstakur sjóður, brúasjóður. Svo getur allt í einu komið milljónafúlga úr honum, það vitum við um fyrst síðar, milljónafúlga í eitt kjördæmi, sem annars var búið að fá hlutfallslega fyllilega sinn hlut móts við önnur kjördæmi. Þetta er eitt, sem sýnir það, að með þessum sérsjóðum er hægt að raska öllu jafnvægi og allri skynsemd í úthlutun fjvn. á fjárveitingum til einstakra málaflokka, og það hefur verið gert. Og eftir því sem komið er með fleiri sérsjóði undir sérstjórn ráðherra og stjórnar, sem hann einhvern veginn velur eftir sínu höfði, þá er þessi skipting á tekjum ríkissjóðsins að verða hrein markleysa. — Þriðji sjóðurinn er svo raforkumálasjóður, sem hæstv. ráðh. hefur víst átt sæti í og á sennilega sæti í sem ráðherra. Hann hefur verið að ráðstafa fé til raforkuframkvæmda utan við það, sem fjvn. hefur getað haft nokkra yfirsýn yfir eða fengið nokkra vitneskju um fyrr en eftir dúk og disk.
Ég er alveg á móti þessari stefnu, að búa til sjóð á sjóð ofan utan við ríkissjóðinn, og svo er engin heildaryfirsýn yfir það, hvernig fé er varið úr þessum sjóðum. En þetta virðist nú vera mjög í tízku hjá núverandi hæstv. ríkisstj. Henni dugði ekki ríkissjóðurinn núna í sambandi við afgreiðslu fjárl. Þá setti hún upp hundraða milljóna sjóð við hliðina á ríkissjóði, svokallaðan framleiðslusjóð. Hingað til hefur það verið svo, að þegar menn hafa litið á tekjuhlið fjárlagafrv., hafa menn séð, hvaða skattar voru lagðir á landslýðinn, þetta mikið var í tekjuskatt o.s.frv. Nú þarf að líta í fleiri hornin. Og af gjaldabálkinum átti að vera hægt að sjá, hvaða hluti af gjöldunum færi til ákveðinna mála. Nú þarf að fara í gegnum ríkissjóðstekjur og ríkissjóðsútgjöld og framleiðslusjóðstekjur og framleiðslusjóðsútgjöld, og svo þarf að athuga um tekjur í brúasjóð og gjöldin úr honum og raforkumálasjóðinn og gjöldin úr honum og þennan væntanlega sjóð, sem á að heita Sjúkrahúsasjóður, og tekjuöflun til hans og gjöldin úr honum og hafa yfirsýn yfir þetta allt saman til þess að vita, hvernig hlutfallsleg skipting er á tekjum og gjöldum ríkissjóðs til hinna ákveðnu málefnaflokka. Úr þessu verður eintómur hrærigrautur, sem enginn hefur yfirsýn yfir, og hægt að verja margföldu fé til vissra stofnana móts við aðrar og raska öllu skynsamlegu jafnvægi og samhengi.
Út af því, sem nokkrir hv. þm. hafa svo lagt hér til þessa máls um aðferðina til að afla fjárins, skal ég segja það, að ég kynni miklu betur við, að þessa fjár til byggingar sjúkrahúsa væri aflað að venjulegum leiðum, þeim leiðum, sem ríkissjóður aflar sér almennt tekna á, með opinberri skattaálagningu. En ef hæstv. ríkisstj. hefur ekki fundizt, að hún væri búin að stíga yfir skóvarpið í þeim efnum nú, þá hefði verið bezt, að hún hefði komið með eitt nýtt grímulaust skattaöflunarfrumvarp í viðbót, en þetta er auðvitað ekkert annað en önnur leið til þess að fara ofan í vasa skattþegnanna, og þar er valin óneitanlega aðferð fjárhættuspilarans, og ég álít, að hún sé ekkert meðmælaverð, og sízt af öllu ástæða til þess að fagna henni ofan á það, sem áður hafði gerzt, ofan á þau met, sem slegin höfðu verið áður í skattpíningu og allir héldu að væru orðin nóg. Þar að auki er þetta því vítaverðara, að hin skattafrumvörpin voru þó tekin í sambandi við fjárlagaafgreiðsluna, en þetta kemur fram eftir að búið er að ganga frá fjárl. næsta árs og búið að vega og meta og togast á um, hvað ríkið hefði efni á að láta fara til sjúkrahúsa og heilbrigðismála af tekjum ríkissjóðs. Og nú á að koma og segja: Hér skal bara leggja í sérstakan sjóð, toga út úr vösum skattborgaranna kannske nokkrar milljónir, og það á að fara eftir geðþótta ráðherra og stjórnar, sem hann setur og enginn veit í þingi nú, hvernig á að vera skipuð eða hvaða valdsvið á að hafa, og það skal gauka að þessari stofnun og hinni og að þessum þætti líknarstarfsemi o.s.frv., án þess að þingið fylgist þar nokkurn hlut með.
Ég bið engrar afsökunar á því, að ég hef notað mitt málfrelsi í þinginu til þess að benda á þessi atriði frv. og óska eftir, að hæstv. ráðh. vilji svara þeim atriðum um búning og uppbyggingu frv., sem ég taldi sérstaka ástæðu til að fá að vita um, en það var um, hvernig hann hugsaði sér skipun stjórnar samkv. 5. gr. og valdsvið þeirrar stjórnar og skipun stjórnar sjóðsins og starfsemi hans og þær reglur, sem ráðherra á að vera heimilað að setja um þá starfsemi samkvæmt þeirri grein.