26.03.1956
Neðri deild: 95. fundur, 75. löggjafarþing.
Sjá dálk 382 í C-deild Alþingistíðinda. (1760)
191. mál, jafnvægi í byggð landsins
Lúðvík Jósefsson:
Herra forseti. Það voru aðeins örfá orð, sem ég vildi segja hér við þessa umr. Það var einkum í tilefni af því, að hv. þm. N-Þ. (GíslG) hefur margsinnis endurtekið það hér, að það, sem ég sagði hér um þetta mál og einnig hv. 9. landsk. þm. (KGuðj), væri á misskilningi byggt, við hefðum sýnilega ekki kynnt okkur þetta frv., líklega ekki unnizt tími til að lesa þetta mál og þar af leiðandi ekki skilið, hvað hafi verið raunverulega verkefni þeirrar nefndar, sem þetta frv. samdi. Hann tók þetta nú reyndar mjög vel upp við okkur og sagði, að okkur væri vorkunn, því að við hefðum víst ekki haft nægilega langan tíma til þess að geta áttað okkur á þessu verkefni. Ég verð hins vegar að snúa þessu við og segja það, að mér þyki, eftir að hafa athugað frv. nokkrum sinnum og einnig eftir að ég hlustaði á ræðu hans, að mér hefði fundizt það vera vorkunnarlaust af honum að vera búinn að glöggva sig á því nú, eftir að hafa starfað í þessari nefnd í nærri tvö ár, að vita, hvaða verkefni það voru, sem þessari n. voru falin. En það sýnist mér alveg augljóst mál, að hann hafi engan veginn áttað sig á því enn, hvað honum var falið að gera.
Í grg. frv. segir á þessa leið:
„Með bréfi ríkisstj., dags. 29. júní 1954, var undirrituðum „með skírskotun til þál., sem samþ. var á Alþ. hinn 4. febr. 1953, um undirbúning heildaráætlunar í þeim tilgangi að skapa og viðhalda jafnvægi í byggð landsins“ — falið að „vinna að undirbúningi og semja heildaráætlun um framkvæmdir í þeim landshlutum, sem við erfiðasta aðstöðu búa sökum erfiðra samgangna og skorts á raforku og atvinnutækjum samkvæmt því, sem lagt er til í þál.“
Þetta var verkefnið. Hvar er heildaráætlunin um framkvæmdir, sem geti miðað að því að draga úr þessu misræmi í byggð landsins? Hvar er heildaráætlunin? Hvar er sjálft verkefnið, sem þeim var falið? Það var einmitt þetta, sem ég margendurtók í minni ræðu og einnig hv. 9. landsk. þm. Við finnum það að þessu frv., að það vantar alveg áætlunina um það, hvað á að gera. Það er ekki það, sem þarf að gera, að ákveða það enn einu sinni að setja niður nýja jafnvægisnefnd. Hún er þegar búin að hanga yfir þessu ómerkilega starfi sínu í nærri tvö ár. Það er ekki það, sem vantar. Það vantar till. um það, hvaða áætlun á að leggjast um verklegar framkvæmdir til þess að draga úr þessu misræmi í byggð landsins. Áætlunarframkvæmdir hefðu verið t.d. þær að láta kaupa 10 togara og dreifa þeim á þessi svæði og skapa þannig aukna vinnu, aukna framleiðslu, og það hefði miðað að því að stöðva flótta fólksins úr þessum landshlutum hingað til Reykjavíkur. Það er því ekki ég og hv. 9. landsk. þm., sem höfum misskilið neitt í þessu efni, ekki á nokkurn hátt. Við kunnum að lesa mælt mál og sjáum alveg og víssum það reyndar áður, hvað hafði verið lagt fyrir n. En sá hv. nm. úr jafnvægisnefndinni, sem samið hefur þetta frv., hv. þm. N-Þ., sem hér hefur talað um það, annaðhvort virðist ekki skilja, hvaða verkefni honum var falið, eða hann grípur þá nauðvörn að látast ekki skilja það nú, þegar hann sér, að allt er í óefni komið.
Það var auðvitað mjög greinilegt, að hv. þm. var hér í mikilli nauðvörn. Þegar á það var einnig bent, að þetta frv. gerði sáralitla lausn á þeim vanda að benda á fjármuni handa jafnvægisnefnd til þess að geta eitthvað aðhafzt i þessum efnum, þá bendir hann á það, að raunverulega hafi n. aldrei verið falið það verkefni að benda á tekjuleiðir. En samt er helmingurinn af frv., eins og ég gat um i minni ræðu, um það, hvaða tekjur þessi sjóður skuli hafa. Ég deildi því ekki á n. fyrir að hafa ekki komið með einhverjar till., heldur fyrir það, að till. eru svo mjóar og aumingjalegar, að þær gagna ekkert. Þær geta engu um þokað. Að benda á það sem tekjustofn, að þessi sjóður skuli fá vextina af þeim lánum, sem veitt hafa verið í atvinnubótaskyni á undanförnum árum, vextina, sem aldrei hafa fengizt borgaðir, hafa reynzt óinnheimtanlegir, — ávísanir á slíkt fé geta vitanlega aldrei gert neitt gagn í sambandi við að leysa jafnfjárfrekar ráðstafanir og hér um ræðir.
Svo upplýsir hv. þm. úr þessari makalausu jafnvægisnefnd, að enn þá hafi þeir ekki komizt að raun um það og hann hafi t.d. ekki enn þá áttað sig á því, hvaða landshluta sé hér eiginlega um að ræða, sem séu í þessum vanda, að þaðan flýi fólk og það þurfi eitthvað fyrir þá að gera. Það er svo sem ekki við miklu að búast af n. eftir tveggja ára starf, að hún komi með nokkrar raunhæfar till. um það, hvernig eigi að bregðast við vandanum, þegar hún veit alls ekkí um það, hvar vandinn er. Hún hefur ekki glöggvað sig á því enn þá. Hún veit ekki, hvaða landshlutar þetta eru. Hún er enn að leita. Hún skrifaði einhverjum, þeir svöruðu henni ekki, og af hverju hafa þessir aðilar ekki svarað? Ja, það er alveg augljóst fyrir mér, af hverju þeir hafa ekki svarað. Þeir hafa talið, að þetta væri það minnsta, sem hver einn og einasti alþm. hefði átt að vita, a.m.k. þm., sem eru fulltrúar þeirra byggðarlaga, sem hér eiga einkum hlut að máli, eins og þessir jafnvægisnefndarmenn báðir eru, annar frá Norður-Þingeyjarsýslu og hinn frá Barðastrandarsýslu, þeir hefðu átt að vita það. Ég held t.d., að ef n. hefði beint þessum spurningum til mín, hefði ég ekki svarað þeim, ekki vegna þess, að það hefði ekki verið auðvelt verk að svara því, heldur vegna þess, að ég hefði litið svo á, að þessir menn væru bara að tefja tímann og leika sér að hlutunum, því að þetta hlytu þeir að vita, og ég efast ekkert um það, að hv. þm. N-Þ. veit mætavel, hvaða landshlutar það eru, sem hér er um að ræða. Og að bera því svo við, að störf þessarar margumtöluðu jafnvægisnefndar hafi verið svona léleg allan þennan tíma af því, að hún hafi ekki ráðið yfir starfskröftum og af því að hún hafi verið peningalaus, það eru aldeilis ásakanir á hæstv. ríkisstj. Hefur hún neitað n. um nauðsynlegt aðkallandi starfslið? Hefur n. beðið um það, og hefur hún fengið nei? Hefur hún ekki getað fengið nauðsynlega fjármuni til þess að geta unnið sitt verk? Hver hefur neitað henni? Alþingi hefur þó gert samþykkt um, að þessi athugun skyldi framkvæmd. Og Alþingi hefur gert ráð fyrir því, að kostnaðurinn af þessum störfum yrði greiddur.
Nei, það ber hér allt að sama brunni, n. hefur vanrækt það verk, sem hún átti að vinna, en svo er hlaupið til og flutt þetta frv., svo mjóslegið sem það er. Og af hverju er það flutt núna? Það er vitanlega reynt að gusa þessu núna út, af því að það eru kosningar að skella yfir. Menn þurfa að fá að segja: Ja, mikið stendur nú til í sambandi við lausn á þessum erfiðleikum. Mikið stendur til, það á að setja niður nefnd. Hún á að athuga í 23 liðum, eins og hér var talið upp, ýmislegt, safna skýrslum á skýrslur ofan. Það á að mynda sjóð, hann á reyndar að vera tómur. Og ýmislegt stendur nú til. Nýja nefndin skal „nokk“ leysa þetta. — Og það á vitanlega að fitja upp á því, annað eins held ég maður hafi nú séð, að reyna að láta kjósa út á þetta a.m.k. einu sinni, vita, hvort það gæti ekki heppnazt. Nei, það hefði verið miklu sæmra, jafnvel þó að kosningar væru fram undan, að þessi n. hefði haldið áfram að vinna eða réttara sagt byrjað einu sinni á því að vinna að því verkefni, sem henni var beinlínis falið að vinna að, semja þessa áætlun um, hvað gera þyrfti í atvinnulegum efnum fyrir þessa staði, og leggja fram sínar till. um það, hvað þyrfti að gera. En hins vegar er, eins og ég hef sagt hér áður, hægt að hjálpa nefndinni og stjórnarflokkunum með því að leggja hér fram á þessu þingi till. um það, hvað gera þarf. Og það væri líka hægt fyrir stjórnarflokkana að velja sum þau frv., sem hér liggja fyrir, og samþykkja þau, og þá væri eitthvað að gert í þessum efnum. Og það mun svo verða athugað hér við síðari umr. þessa máls að gefa meðal annars nm. úr jafnvægisnefnd kost á því að greiða hér atkvæði um raunhæfar ráðstafanir til atvinnujöfnunar í landinu í staðinn fyrir plagg eins og þetta.