25.01.1956
Sameinað þing: 30. fundur, 75. löggjafarþing.
Sjá dálk 332 í D-deild Alþingistíðinda. (2622)
121. mál, póstflutningar með flugvélum til Austurlands
Viðskmrh. (Ingólfur Jónsson):
Herra forseti. Í till. þeirri, er hér um ræðir, á þskj. 175, er sagt, að böggla- og blaðapóstur hafi ekki að neinu leyti verið fluttur með flugvélum til Austurlands. (Gripið fram í.) Ég ætlaði einmitt að segja, að það væri ósatt, því að í grg., sem póst- og símamálastjóri hefur gert að minni beiðni vegna þessarar till., kemur allt annað fram. Það hefur verið flutt mikið af blöðum og pósti með flugvélum til Austurlands eins og annarra landshluta.
Það er vitanlega fjarstæða, að það sé hægt að gera meira fyrir Austurland en aðra landshluta í þessu efni. Ef það yrði ákveðið að flytja allan póst með flugvélum til Austurlands, þá yrði einnig að gera hið sama til Vesturlands og Norðurlands og það hefði mikinn kostnað í för með sér, enda tæpast mögulegt með þeim flugvélakosti, sem við höfum yfir að ráða. Eins og kunnugt er, þá er mikill halli á póstinum, og það er dýrt að flytja prentað mál og blöð með flugvélum. Flugfélögin vilja fá kr. 2.80 á hvert kg, en nú er aðeins látið greiða kr. 2.00. Það eru, býst ég við, takmörk fyrir því, sem hægt er að hækka þessi gjöld, en vilji menn borga eins og þetta kostar, þá væri kannske hægt að ráðast í að fjölga flugferðum, til þess að unnt væri að taka allan blaðapóst, og þá væri hægt að standa undir kostnaðinum. En annaðhvort verður að gerast, að ríkið sé reiðubúið að taka á sig meiri halla en verið hefur á póstinum eða þá að burðargjöldin verða að hækka til muna.
Póst- og símamálastjóri hefur gert nokkra grein fyrir þessu máli, eftir því sem staðhættir eru og eftir því sem þetta hefur verið framkvæmt nú síðustu missirin. Mun ég styðjast við þá greinargerð í því, sem hér fer á eftir:
Þingsályktunartillaga þessi gengur út á það að allur póstflutningur til Austurlands verði fluttur með flugvélum, jafnt blaða- og bögglapóstur sem og annar póstflutningur. Tillagan er byggð á röngum forsendum, að „hvorki er fluttur þangað blaða- né bögglapóstur með áætlunarflugvélum“, eins og það er orðað í greinargerðinni.
Póstflutningur innanlands með flugvélum hefur aukizt stórlega ár frá ári, t. d. um meira en 100% á s. l. ári, 1954, sbr. ársskýrslu Flugfélags Íslands, 114% frá því árið áður. Á yfirstandandi ári hafa fram til 1. október verið send 8499 kg af pósti með flugvélum frá Reykjavík til Austfjarða, þar af 1077 kg bréf, 7422 kg blöð og bögglar. Á sama tíma var sent þangað 18401 kg með skipum og bifreiðum.
Hv. tillögumaður sagði hér áðan, að það bærust engin bréf eða blöð oftar en á 15 daga fresti til stærsta kaupstaðarins á Austurlandi. Ég get upplýst það, að reglulegar skipaferðir Ríkisskips, svo að ekki sé um annað rætt, eru á 10 daga fresti til Austurlands, þannig að þótt blöðin væru ekki flutt með flugvélum, þá hljóta þau að komast til Austurlands a. m. k. á 10 daga fresti. En ég skal viðurkenna, að það er æskilegt, að menn fái blöð oftar en það. Æskilegast væri að geta flutt allan póst til allra landshluta með þeim flutningatækjum, sem hann kemst fljótast með til viðtakanda, en þetta er vitanlega kostnaðaratriði. Þetta væri engum ljúfara að gera en póststjórninni. Hitt er löggjafans og fjárveitingavaldsins að ákveða, hvort verja megi til þess því fé, sem það kostar. Að sjálfsögðu yrðu allir landshlutar að búa við sem jöfnust kjör að því er þetta snertir, enda krefjast t. d. Akureyringar að fá póst frá Reykjavík með flugvélum, þótt bifreiðar gangi þar á milli mikinn hluta ársins daglega og stundum tvisvar á sólarhring.
Við ákvörðun póstflutninga með flugvélum koma mörg atriði til greina. Þótt póstur sé t. d. fluttur flugleiðis frá Reykjavík til flugvallarins á Egilsstöðum, þá þarf að dreifa honum þaðan um allt Austurland, og það kostar mikið, og stundum t. d. á vetrum getur það tekið lengri tíma til sumra staða en að senda hann með skipi frá Reykjavík. Það yrði því ætíð matsatriði póstmanna, hvernig senda skal póstinn, enda þótt ekkert tillit þurfi að taka til kostnaðarins. Strjálbýli landsins er mikið og samgöngur þess svo örðugar, að póstgöngur verða ávallt mjög dýrar. Hins vegar er það stórt menningaratriði, að póstsamgöngur geti orðið sem tíðastar og fljótastar, þótt sími og útvarp geti að nokkru bætt úr. Má því ekki gera ráð fyrir, að póstrekstur hér á landi geti borið sig fjárhagslega. Til þess yrðu innanlandsburðargjöldin að vera mjög há, langt fram úr því, sem tíðkast í öðrum löndum, og jafnvel hærri en til útlanda, en til útlanda er nú tekið sérstakt flugpóstgjald.
Allt fram að þessum tíma og e. t. v. enn þá er áætlunarflug innanlands svo ótryggt til flestra staða, að örðugt væri að taka sérstakt póstfluggjald innanlands, enda að ýmsu leyti viðsjárvert. Hitt er þó fyrirsjáanlegt og víst, að hækka verður póstburðargjöldin stórlega, ef löggjafinn ætlast til, að póstreksturinn nálgist það að geta borið sig, og það því meir, ef flytja skal allan póst, jafnt þungapóst sem bréfapóst, með flugvélum. Hlýtur þetta sérstaklega að koma niður á blöðum og bögglum.
Með skírskotun til framangreinds verður að telja, að umrædd þáltill. sé ekki framkvæmanleg, nema þá að aðrar viðhlítandi ráðstafanir séu jafnframt gerðar, einkum að því er fjárhagslega hlið málsins snertir.
Í stuttu máli eru aðalagnúarnir á tillögunni þessir:
1) Óhjákvæmilegt er annað en að sama yrði látið ganga yfir alla landshluta.
2) Með tillögunni, eins og hún er orðuð, er útilokað, að senda megi póst með öðrum flutningatækjum en flugvélum, enda þótt hann á þann hátt kæmist fljótar til viðtakanda, en það meinar flutningsmaður ekki, þótt orðalag till. sé á þann veg.
3) Óhjákvæmilegt væri að hækka að miklum mun burðargjöld undir flestan póst, einkum blöð og böggla, þannig að burðargjaldið hrökkvi fyrir flutningskostnaðinum svo og kostnaði við áframhaldsflutning og dreifingu. Fyrir flugflutninginn einn frá Reykjavík til Egilsstaða greiðast nú kr. 2.80 fyrir hvert kg af bögglum og blöðum auk alls annars kostnaðar, en burðargjaldið er aðeins 2 kr. á kg.
Ég skal geta þess, að það er rætt um það núna, þótt ekki hafi verið tekin ákvörðun um það, að hækka burðargjald á bréfum, blöðum og bögglum, en það er matsatriði, hvað það á að vera mikið. Og það er líka hagsmunaatriði fyrir einstaklingana, sem fá blöðin, því að að lokum mundi lenda á þeim að greiða þetta.
Ég held, að það sé ástæðulaust að gera nánari grein fyrir till. en nú hefur verið gert. Það er ljóst, að það, sem sagt er í till., er ekki rétt, vegna þess að þriðji hlutinn af blöðum og bögglum hefur verið fluttur með flugvélum á s. l. ári og samgöngur við Austurland eiga að vera eins góðar og við aðra landshluta, en ekki hægt að ætlast til, að Austfirðir einir verði teknir sér og að þeir njóti betri samgangna en t. d. Vestfirðir og Norðurland eða aðrir landshlutar.
Það er rangt, sem flm. sagði hér áðan, að það hefði ekkert verið gert til þess að bæta úr þessu. Hitt er réttara að segja: Það hefur mikið verið gert. Um áramótin 1953–54 var gerður samningur við Flugfélag Íslands um að flytja póst, bréf, blöð og böggla, með þeim árangri, sem lýst var hér að framan. Og þetta hefur farið vaxandi nú síðustu tvö árin og fer sennilega vaxandi áfram, eftir því sem þróunin í fluginu eykst, eftir því sem ríkið treystir sér til þess að hafa hallann á póstinum hærri, eða eftir því, hversu burðargjöldin verða hækkuð til þess að minnka hallann á póstinum.