05.12.1956
Sameinað þing: 14. fundur, 76. löggjafarþing.
Sjá dálk 141 í D-deild Alþingistíðinda. (2545)
55. mál, fiskirannsóknir á Breiðafirði
Flm. (Sigurður Ágústsson):
Herra forseti. Hv. 11. landsk. þm. og ég höfum flutt till. til þál. á þskj. 64 um fiskirannsóknir á Breiðafirði.
Eins og getið er um í grg. með till., ríkir mikill áhugi meðal útgerðarmanna, sjómanna og ýmissa einstaklinga í Breiðafjarðarbyggðum um rannsókn á fiskigöngum og uppeldisstöðvum ungfisks á Breiðafirði og innfjörðum hans. Sjómenn, sem á undanförnum áratugum hafa stundað fiskveiðar á Breiðafirði, hafa veitt því athygli, sérstaklega í sambandi við dragnótaveiðar, á meðan þær voru leyfðar, að Grundarfjörður ofan Melrakkaeyjar sé án efa mikilvæg uppeldisstöð fyrir kola og lúðu. Þegar bátar drógu vörpu á þessum slóðum, gat veiðin oft numið 30–40 körfum í einu hali, en allur þessi koli var svo smár, að hann var ekki flökunarhæfur og því ekki hirtur. Þessi smákoli og smálúða, sem þarna veiddist, mun hafa vegið 100–200 grömm.
Sjómönnum gramdist oft að geta ekki notfært sér þann góða afla, sem oft bauðst á þessum slóðum, en sjálfsagt var þó heppilegra frá þjóðfélagslegu sjónarmiði að lofa þessari uppeldisstöð ungfisksins að vera í friði, því að með eðlilegum hætti leitar þessi fiskur fram í fjörðinn og á djúpmiðin, er hann stækkar og verður hæfur til að aflast til hagnýtingar fyrir okkar ört vaxandi fiskiðnað.
Margar slíkar uppeldisstöðvar munu vera víðs vegar í Breiðafirði og í innfjörðum hans. Skammt frá Grundarfirði liggur Kolgrafarfjörður. Óhætt er að fullyrða, að nærfellt á hverju ári eða seinni hluta sumars gengur síld í fjörðinn, og stendur það oft fram í marz eða í allt að sjö mánuðum árlega. Mikill skelfiskur mun einnig vera í Kolgrafarfirði, þ. á m. rækja.
Einn af stærri innfjörðum hér við land er Hvammsfjörður. Ekki hafa menn almennt talið mikla fiskisæld í þeim firði, þó að vitað sé, að mikill lax og silungur gengur inn fjörðinn og upp í árnar, sem falla í hann. Auk þess er töluverð hrognkelsaveiði í Hvammsfirði. Um allan annan fisk er allt á huldu, þó að menn geri sér í hugarlund, að rækja muni fást þar ásamt fleiri tegundum skelfisks.
Helztu innfirðirnir norðanvert í Breiðafirði eru Þorskafjörður, Djúpifjörður, Kollafjörður, Kvígindisfjörður, Skálmarfjörður og Vatnsfjörður. Gera má ráð fyrir, að síld gangi í flesta þessa firði árlega, en því miður hafa engir eða fáir gagn af því. Einnig er vitað, að rækja heldur sig í þessum fjörðum.
Mikið hefur verið rætt um það á undanförnum árum hér á Alþingi og víðar að aðstoða Flatey i sambandi við atvinnubætur til að spyrna gegn því, að þessi góða og hlunnindaríka eyja fari algerlega í eyði, sem vestureyjar allar mundu líða óbætanlegt tjón fyrir. Ef fullkomnar rannsóknir færu fram á fiskigöngum og uppeldisstöðvum ungfisks í umræddum innfjörðum norðanvert í Breiðafirði, sem allir liggja í námunda við Flatey, væri enginn staður við Breiðafjörð heppilegri en Flatey vegna legu sinnar til að geta notfært sér aflabrögð góðfisks úr þessum fjörðum, bæði til frystingar, söltunar og niðursuðu. Væru þessar rannsóknir því mikilvægar fyrir væntanlegar framkvæmdir í sambandi við aukið atvinnulíf í Flatey.
Það verður að teljast, að fyrir hreina tilviljun hafi veiðzt milli 30. og 40 þús. mál síldar í Grundarfirði haustið 1953. Sjálfsagt hefðu þau aflabrögð getað orðið miklu meiri, því að síldin var löngu gengin í fjörðinn, áður en veiðar hófust. Það var einn formaður í Stykkishólmi, sem veitti því athygli, að síld virtist vera viða í Breiðafirði þetta haust. Ekkert var þó aðhafzt strax, því að satt frá sagt höfðu útgerðarmenn ekki þá eða síðar fjárráð til að gera skip sín út á tilraunaveiðar þann tíma árs, sem þau eru ekki við veiðar á aðalvertíðum ársins.
Það er sorgleg staðreynd, að við Íslendingar erum langt of skammt á veg komnir á sviði fiskirannsókna. Öll þjóðin viðurkennir, að sjávarútvegurinn muni enn um langan aldur verða afkastamesti atvinnuvegur þjóðarinnar, sem sér henni að langmestu leyti fyrir þeim gjaldeyri, sem þjóðin þarfnast til að geta lifað heilbrigðu menningar- og efnahagslífi í landi sínu. Þegar þetta er haft í huga, verður ekki annað sagt en að fullmikið tómlæti hafi ríkt í þessum málum eða um rannsókn á fiskigöngum og uppeldisstöðvum ungfisks.
Flm. till. leituðu til forstjóra fiskideildar atvinnudeildar háskólans, hr. Jóns Jónssonar fiskifræðings, til að heyra álit hans um fiskirannsóknir á Breiðafirði. Eins og umsögn fiskifræðingsins, sem er fskj. með till., ber með sér, telur hann líkur fyrir því, að Breiðafjörður sé mikil uppeldisstöð ungfisks, og telur hann æskilegt, að á því sviði verði gerðar kerfisbundnar rannsóknir á líkan hátt og í Faxaflóa. Enn fremur segir fiskifræðingurinn, með leyfi hæstv. forseta:
„Æskilegt væri og að vita, hvaða þýðingu Breiðafjörður hefur sem uppeldisstöð fyrir íslenzka fiskstofna almennt, og mundu merkingar geta skorið úr um það. Togtilraunir á völdum stöðum gefa okkur nokkra hugmynd um magn af fiski, og væri nauðsynlegt að fá á þann hátt mynd af fiskstofnum Breiðafjarðar og framleiðslugetu hans.“
Ég tel óþarft að fara fleiri orðum um tillöguna. Ég geri ráð fyrir, að hv. alþm. séu mér og hv. 11. landsk. þm. sammála um nauðsyn þessara rannsókna.
Að lokinni þessari umr. vil ég biðja hæstv. forseta að vísa till. til hv. fjvn. og til síðari umr.