11.03.1957
Neðri deild: 65. fundur, 76. löggjafarþing.
Sjá dálk 255 í C-deild Alþingistíðinda. (3203)
121. mál, ríkisborgararéttur
Frsm. (Björn Ólafsson):
Herra forseti. Alþingi berast nú á hverju ári margar umsóknir um ríkisborgararétt, og það hefur færzt æ meira í þá átt á Alþ., að veitingin færi eftir föstum reglum, sem þingið hafi hliðsjón af.
Það hefur einnig verið venja, að allshn. beggja d. hafa haft samráð um þessar reglur og um það, hverjar umsóknir yrðu teknar til greina. Þessi háttur hefur einnig verið á hafður í þetta skipti með þær umsóknir, sem legið hafa fyrir þinginu. Allshn. beggja d. hafa farið yfir þessar umsóknir, og þær hafa einnig sett sér ákveðnar reglur til þess að hafa hliðsjón af við veitinguna.
Það er öllum sýnilegt, að það er óviðeigandi fyrir þingið, að afgreiðsla á þessum málum sé á reiki eða af handahófi gerð. Þess vegna hafa báðar allshn. komið sér saman um reglur, sem eru nokkru ýtarlegri en áður hefur verið, og leggja n. til, að eftirleiðis verði þessar reglur hafðar til hliðsjónar í þinginu við veitingu ríkisborgararéttar til þess að tryggja, að þessum málum sé skipað nokkurn veginn eftir sömu reglum frá ári til árs.
Þessar reglur hafa nú verið teknar upp í álit n., til þess að ljóst mætti verða fyrir þá, sem eftirleiðis sækja um borgararétt, hvaða skilyrðum þeir þurfa að hlíta, til þess að umsóknir þeirra séu teknar til greina. Ég ætla að leyfa mér að fara stuttlega yfir þessar reglur, sem nefndirnar hafa komið sér saman um.
Það er í fyrsta lagi, að umsækjandi hafi óflekkað mannorð og sé að áliti tveggja valinkunnra manna starfhæfur og vel kynntur, þar sem hann hefur dvalizt.
Í öðru lagi, að útlendingar, aðrir en Norðurlandabúar, skuli hafa átt hér dvalarheimili í 10 ár, en Norðurlandabúar í 5 ár.
Í þriðja lagi, að maður eða kona, sem giftist íslenzkum ríkisborgara, skuli fá ríkisborgararétt eftir 3 ára búsetu frá giftingu, enda hafi hinn íslenzki ríkisborgari haft ríkisborgararétt ekki skemur en 5 ár. Þetta síðasta í greininni er sett með það fyrir augum, að þeir útlendingar, sem fá hér ríkisborgararétt og giftast svo erlendri konu eða karli, hafi haft borgararéttinn í 5 ár, áður en þeir geta gifzt eða kvongazt og notið þessa skilyrðis, að maki þeirra verði ríkisborgari eftir 3 ár. Auðvitað skiptir þetta íslenzka ríkisborgara engu.
Í fjórða lagi: Erlendir ríkisborgarar, sem eiga íslenzkan föður eða móður, fái ríkisborgararétt eftir 3 ára búsetu, ef annað foreldri er Norðurlandabúi, annars eftir 5 ár.
Í fimmta lagi: Íslendingar, sem gerzt hafa erlendir ríkisborgarar, fái ríkisborgararétt eftir eins árs búsetu. Það hefur tíðkazt í þinginu, að Íslendingar, sem gerzt hafa borgarar í öðru landi, en vilja flytja heim til Íslands aftur, hafa fengið borgararétt, um leið og þeir hafa flutzt hingað, en nefndunum þótti hlýða, að það væri sett að skilyrði, að þeir hefðu dvalið hér í landinu í eitt ár, svo sem til staðfestu þess, að þeir ætluðu sér að dvelja hér áfram.
Og í sjötta lagi: Íslenzk kona, sem misst hefur ríkisfang sitt við giftingu, en hjónabandinu er slitið og hún hefur öðlazt heimili hér, fái ríkisborgararétt á fyrsta dvalarári hér, enda lýsi hún yfir, að hún ætli að dveljast áfram í landinu. Sama gildir um börn hennar, sem ekki hafa náð 16 ára aldri og henni fylgja. Þetta er sama og þingið hefur farið eftir undanfarin ár, að íslenzk kona, sem gifzt hefur útlendum ríkisborgara og fengið hans ríkisfang, ef hún skilur við mann sinn, þá skuli hún fá strax ríkisborgararétt án þess að hafa dvalið nokkurn áskilinn tíma í landinu, einungis að hún lýsi því yfir, að hún ætli að dveljast hér áfram.
Þessi skilyrði uppfylla allir þeir umsækjendur, sem eru á þskj. 268 og 323, að öðru leyti en því, að nokkrir eru, sem fá ekki fullan dvalartíma fyrr en síðar á þessu ári, en n. þótti hlýða, þegar svo stóð á, að umsækjendur nái fullum dvalartíma fyrir samkomudag næsta Alþ., að þá yrði umsókn þeirra samþ. og þeir fengju réttinn, um leið og áskildum dvalartíma hefði verið náð.
Ég hef ekkert sérstakt að athuga við umsækjendur, en vil samt sérstaklega vekja athygli á umsóknum á þskj. 323, a-lið og h-lið. Það eru nöfnin Gunnar Deutsehländer Sveinbjarnarson, fæddur 21. nóv. 1953, og Þóra Sveinbjarnardóttir, f. 5. febr. 1955. Það stendur sérstaklega á um þessar umsóknir, þar sem hér er um að ræða börn, er eiga föður, sem er íslenzkur ríkisborgari og á lögheimili hér. Börn þessi eru óskilgetin, og var móðir þeirra þýzkur ríkisborgari. Hún er nú látin, og eru börnin á framfæri föður síns. Móðurfrændur barnanna halda því fram, að þau séu þýzkir ríkisborgarar, og krefjast þess, að þau verði flutt til Þýzkalands til fósturs. Faðir þeirra óskar hins vegar að halda börnunum hér á landi og annast uppeldi þeirra. Hefur hann því sótt um ríkisborgararétt fyrir bæði börnin. N. mælir með, að börnin fái hér ríkisborgararétt. Samkvæmt íslenzkum lögum hefur faðirinn foreldrarétt yfir börnunum, eins og ástatt er, og verður því að líta svo á, að hann hafi fullan rétt til að sækja um ríkisborgararétt fyrir hönd barnanna. Í l. um lögræði, nr. 95 frá 5. júní 1947, 22. gr., segir svo: „Nú andast kona frá óskilgetnu, ósjálfráða barni sínu eða hún má ekki hafa foreldravald yfir því, og á þá faðir barnsins rétt til að fá umráð þess, ef það hefur erfðarétt eftir hann og hann framfærir það.“ — Þetta vill n. gjarnan að komi fram við þessa umr. málsins.
Að öðru leyti hef ég ekki meira um þetta að segja. En út af brtt. við frv. á þskj. 294 (Forseti: Hún er tekin aftur til 3. umr.) Hún er tekin aftur til 3. umr. En ég vil gjarnan taka það fram um þessa brtt., að n. er öll á móti því, að þessi till. sé samþ. Hún telur það ekki viðeigandi eftir 5 ára hefð, sem komin er á, að erlendir menn taki sér íslenzkt nafn, að nú verði farið að breyta þessari venju.