14.12.1957
Neðri deild: 39. fundur, 77. löggjafarþing.
Sjá dálk 145 í B-deild Alþingistíðinda. (249)
73. mál, kosningar til Alþingis
Bjarni Benediktsson:
Herra forseti. Ég þakka hv. þm. A-Sk. (PÞ) fyrir hans greinargóðu og glöggu upplýsingar, Það er mikill munur að heyra hans málefnalegu ræðu og skýringar, heldur en tal hæstv. fjmrh., og er Framsfl. ólíkt meiri sæmd að jafnglöggum og greindum manni sem hv. þm. A-Sk. heldur en hæstv. fjmrh., og vil ég beina því til Framsfl, sem gamals samstarfs- og vinarflokks, að það er fullkominn tími til þess, að þeir breyti um málsvara og láti ekki lengur liggja á slíkum ágætismanni sem hv. þm. A-Sk., eftir að hæstv. fjmrh. er orðinn eins úr sér genginn og uppgefinn, þreyttur og leiður sem raun ber vitni um, og vonast ég til þess, að flokkurinn taki þessi hollráð til greina — (Gripið fram i: Vinsamlegar bendingar.) já, þessar vinsamlegu bendingar, enda veit ég það, ef alþjóð hefði mátt heyra muninn á málflutningi þessara tveggja manna, þá mundu allir sannfærast um það, jafnvel ráðleggingalaust frá mér, að tími er kominn til að skipta þarna um menn í stólnum.
Að öðru leyti hef ég ekki ástæðu til þess að fjölyrða mikið um þetta mál. Það kom glögglega fram, sem ég átti von á, að sú góða n., sem hv. þm. A-Sk. er formaður í, á engan hlut að þessu máli, og hæstv. fjmrh. vildi alls ekki skýra frá því, hver hefði samið frv., heldur var það eins konar samábyrgð allrar ríkisstj. Hann vill ekki framselja þann, sem samið hafi, vegna þess að hann veit, að hann mundi verða sér að athlægi um alla landsbyggðina og lengi.
Hæstv. ráðh. fór um það mörgum orðum, að það hefði svo sem verið og væri fullkomin ástæða til þess að banna mönnum að hafa markaskrá með sér. En ég spyr: Af hverju var það þá lögheimilað nú? Af hverju var frv. breytt í þá átt frá því, sem var í upphafi, að fyrst var þetta bannað gegn þungri refsingu, en nú er þetta orðið lögleyft? Ef það er jafnhættulegt eins og hæstv. ráðherra vildi vera láta, þá hefði hann átt að framfylgja því að láta þetta bann haldast. Að öðru leyti hreyfði ég þessu atriði einungis til þess að sýna, af hverju flaustri frv. er samið.
Ásökunum hæstv. ráðh. um það, að Sjálfstfl. nyti hér fylgis vegna atvinnukúgunar, er óþarfi að eyða orðum að. Í jafnfjölmennum bæ eins og Reykjavík getur slíkt ekki komið til greina eðli málsins samkvæmt. Það er þess vegna, sem hæstv. ráðh. er jafngersamlega fylgislaus í Reykjavík sem kosningar ætíð sýna, að þar er ekki hægt að beita sams konar brögðum og Framsfl. beitir úti um landið. Ef aðstaðan væri hér slík, að hliðstæðar aðfarir væru mögulegar, þá mundi fylgi flokksins vera meira.
Annars er það gömul aðferð framsóknarmanna, ekki sízt hæstv. forsrh., sem nú er fjarverandi, en hefur falið þessum sína dygga félagsbróður að vera sinn málsvari, að ásaka andstæðingana einmitt um það, sem hann og þeir flokksbræður iðka sjálfir. Þess vegna er verið að setja löggjöf, sem á að gefa til kynna, að sjálfstæðismenn hafi beitt kúgun, þegar það er einmitt vitað, að eini flokkurinn á landinu, sem þvílíkar aðfarir hefur í frammi, er Framsfl. Og svo leyfir þessi hæstv. ráðh. sér að koma hér og segja alveg óhikað, að þessi lög séu sett til þess að gera flokksapparat Sjálfstfl., — það er nú ekki fallegra orð, sem hann notar, heldur en þetta eða íslenzkulegra, — tilgangurinn á að vera þessi, yfirlýstur, það eru ráðstafanir gegn einum tilteknum flokki og því kjördæmi, þar sem enginn möguleiki er til þvílíkrar misnotkunar sem ráðh. er að tala um, sannast sagt því kjördæmi á landinu, Reykjavík, þar sem minnstur möguleiki af öllum kjördæmum, er til þess að fylgjast með, hvernig menn raunverulega greiða atkvæði. Svo var hæstv. ráðh. að snúa út úr því, að ég sagði, að það væri hægt úti um land að fylgjast með því, hvernig menn greiddu atkvæði, og Sjálfstfl, hefði einhverja aðferð til þess. Auðvitað veit ráðh. það jafnvel og ég, að í fyrsta lagi er alveg auðvelt úti um land og verður hægt þrátt fyrir þessa löggjöf að fylgjast með því, hvort menn koma á kjörstað eða ekki. Í fámenninu getur það ekki leynzt. Og allir vita þar, hvort menn kjósa eða ekki. Og í fámenninu er meira að segja hægt nokkurn veginn að áætla fyrir kunnuga menn, hvernig hver einstakur kýs, og hæstv. ráðh. þýðir ekkert að vera að gera sér upp það sakleysi, að hann viti ekki jafnauðsæja hluti og þetta, að jafnglöggur maður og áhugasamur um stjórnmál eins og hann, geri sér ekki grein fyrir því, að í litlum kjördæmum vita auðvitað kunnugir menn svo að segja upp á tölu, hvernig hver einstakur kjósandi kýs. Það getur ekki farið hjá því.
En frv. verkar alveg í öfuga átt, og það var aðalatriðið. Það verkar í alveg öfuga átt við það, sem ætlað er. Það hefur ekki áhrif í strjálbýlinu, þar sem möguleiki er til misnotkunar, og í þéttbýlinu, þar sem það getur haft raunveruleg áhrif, verður það ekki til þess að skapa frið, heldur til þess að skapa meira ónæði fyrir kjósendurna.
En úr því að hæstv. ráðh. var að svara mínum fyrirspurnum, þá vil ég spyrja hann, um þá alveg málefnalegu spurningu og óska svars við því: Er eftir frv. ætlazt til þess að banna það, sem ég spurði um áðan, að setja merki á hús eins og Iðnó og flokkshús kommúnistanna við Tjarnargötu? Þessu hljóta semjendur eða aðstandendur frv. að hafa gert sér grein fyrir, og það er eðlilegt, að þm. fái að vita, hver er tilætlunin í þessum efnum. Ef það er ástæða til þess að setja löggjöf um málið, þá er eðlilegt, að menn fái að vita, hvert efni löggjafarinnar á að vera og hvernig á að skýra hin mjög torráðnu ákvæði frv. Um þetta vildi ég fá upplýsingar hjá hæstv. ráðh. og vonast til þess, að hann veiti þær.