02.06.1958
Sameinað þing: 50. fundur, 77. löggjafarþing.
Sjá dálk 1699 í B-deild Alþingistíðinda. (2991)
Almennar stjórnmálaumræður
Menntmrh. (Gylfi Þ. Gíslason):
Herra forseti, góðir áheyrendur. Skyldi nokkur sá hugsandi maður vera til í landinu, sem hefur ekki gert sér grein fyrir því, að nú á þessu vori varð að grípa til gagngerðra ráðstafana í efnahagsmálum þjóðarinnar til þess að koma í veg fyrir samdrátt og jafnvel algera stöðvun útflutningsframleiðslunnar? Ég held ekki. Ég er líka viss um, að Íslendingar eru yfirleitt svo greindir og svo fróðir um meginatriði efnahagsmálanna, að þeir skilja, hvers vegna ekki var hægt að halda áfram á alveg sömu braut og haldin hefur verið undanfarin ár og í raun og veru var lagt inn á 1951, þegar bátagjaldeyrisskipulagið var tekið upp undir forustu hv. þm. G-K, Ólafs Thors.
Mergurinn málsins er þessi: Afli brást í fyrra. Vegna þess urðu gjaldeyristekjur minni en ella. Það tókst ekki að halda fjárfestingu innan hæfilegra takmarka frá þjóðhagslegu sjónarmiði, fyrst og fremst vegna þess, að efnahagskerfið hefur verið meingallað. Af þeim sökum var gjaldeyrisnotkun meiri, en ella hefði orðið. Aflabresturinn og fjárfestingin ollu þess vegna því, að miklu minni gjaldeyrir en ella var til ráðstöfunar til kaupa á þeim vörum, sem einkum var ætlað að færa útflutningssjóði og ríkissjóði tekjur. Þessar tekjur brugðust. Það var því fyrirsjáanlegur mikill greiðsluhalli bæði hjá útflutningssjóði og ríkissjóði á þessu ári.
Hvað hefði nú gerzt, ef ekkert hefði verið aðhafzt? Það er óhugsandi, að nokkrum komi til hugar í alvöru, að útflutningsatvinnuvegirnir hefðu verið stöðvaðir með því að hætta að greiða lögboðnar bætur á útflutninginn eða ríkissjóður hefði hætt að inna af höndum lögmætar greiðslur, svo sem kaupgjald starfsmanna sinna. Þetta hefði auðvitað aldrei verið gert. En fyrst raunverulegar tekjur vantaði, hefði ekki verið um annað að gera en að sækja peningana í seðlabankann. Það hefur verið gert fyrr undir slíkum kringumstæðum, bæði hér og annars staðar. Þetta hefði verið leið hinnar hreinu og ómenguðu verðbólgu.
Hver hefði svo orðið afleiðing þessa? Það hefði orðið mikill og sívaxandi gjaldeyrisskortur. Í kjölfar hans hefði siglt vöruskortur. Það hefði leitt til svarts markaðar og vöruskorturinn og svarti markaðurinn til hvers konar braskviðskipta og óviðráðanlegra og óeðlilegra verðhækkana, sem bitnað hefðu þyngst á þeim, sem erfiðasta hafa aðstöðuna til þess að bjarga sér undir slíkum kringumstæðum, þ. e. a. s. hinum efnaminni í þjóðfélaginu. Síðast, en ekki sízt er líklegt, að þessi þróun hefði leitt til alvarlegs atvinnuleysis vegna skorts á erlendum hráefnum, rekstrarvörum og byggingarvörum.
Þetta, sem ég hef nú sagt, eru ómótmælanlegar staðreyndir, enda játaði málsvari Sjálfstfl. í fjhn. Nd., hv. 9. landsk. þm., Ólafur Björnsson prófessor, við umr. um efnahagsmálafrv., að hér væri rétt skýrt frá staðreyndum. Það að vilja ekki aðhafast neitt í efnahagsmálum þjóðarinnar nú á þessu vori var að vilja annað tveggja: Stöðvun útflutningsframleiðslunnar og greiðsluþrot ríkissjóðs eða verðbólgu, vöruskort, svartan markað, brask, verðhækkanir og atvinnuleysi. Ég trúi því ekki, að nokkur ábyrgur Íslendingur hefði talið það verjandi að sitja auðum höndum og hafast ekkert að undir slíkum kringumstæðum.
Hvað var það svo, sem ríkisstj. lagði til að gert yrði? Allir vita, að ef þeir, sem afla þjóðarbúinu erlends gjaldeyris með útflutningi afurða, siglingum, þjónustustörfum eða á annan hátt, fengju greitt það gengi fyrir gjaldeyrinn, sem bankarnir skrá, þá mundi svo að segja öll gjaldeyrisöflun þegar í stað leggjast niður, því að á henni yrði stórkostlegt tap. Það er langt síðan gengi það, sem bankarnir skrá, hætti að vera raunverulegt. Það hefur ekki verið raunverulegt, síðan bátagjaldeyrisskipulagið var tekið upp 1951.
Nú lét ríkisstj. sérfræðinga reikna út, hversu háar bætur þyrfti að greiða á þann gjaldeyri, sem aflað væri, til þess að gjaldeyrisöflunin stæði undir kostnaði. Á grundvelli þeirrar niðurstöðu, sem þeir komust að, lagði ríkisstj. til, að á meginhluta útflutningsins eða um 4/5 hluta hans yrðu greiddar 80% bætur, þ. e. á afurðir báta og botnvörpunga og á landbúnaðarafurðir, á lítinn hluta hans, þ. e. sunnanlandssíldina, 70% bætur, en á annan útflutning og aðra gjaldeyrisöflun 55% bætur, að frátöldum þó þeim gjaldeyri, sem erlendir aðilar, svo sem varnarliðið í Keflavík, selja bönkunum, en á þann gjaldeyri ern engar bætur greiddar.
Hið nýja í þessum ráðstöfunum er það, að nú eru allar þær atvinnugreinar, sem afla þjóðinni gjaldeyris, settar við sama borð að því leyti, að þær fá nú allar greiddar bætur á þann gjaldeyri, sem þær afla, og bótaflokkarnir eru aðeins þrír. Áður var kerfið þannig, að fjölmargar atvinnugreinar fengu engar bætur og vora því að sligast, en hjá hinum voru bótaflokkarnir hvorki meira né minna en um 20.
Ef reiknað er út meðaltal þeirra bóta, sem gert er ráð fyrir að greiða á alla gjaldeyrisöflunina á þessu ári, kemur í ljós, að þær nema um 55% af gjaldeyristekjunum. Þjóðarbúið greiðir því þeim, sem afla gjaldeyrisins, 55% meira fyrir hann en svarar til gengis þess, sem skráð er á honum í bönkunum. Þess vegna liggur í hlutarins eðli, að ekki er hægt að selja þennan gjaldeyri þeim, sem vilja kaupa hann, fyrir það gengi, sem skráð er á honum. Gjaldeyririnn kostar þjóðarbúið að meðaltali 55% meira, en hann er skráður á í bönkunum, og þeir, sem nota hann, verða að sjálfsögðu að greiða það fyrir hann, sem hann kostar. Þess vegna er það aðalreglan, að gjaldeyririnn er seldur með 55% yfirfærslugjaldi. Hér er í raun og veru alls ekki um að ræða neins konar skatt eða álögur í venjulegri merkingu þessara orða, heldur það eitt, að bankarnir láta greiða sér jafnmikið fyrir þann gjaldeyri, sem þeir selja, og þeir aðilar fá, sem hann er keyptur af.
Frá greiðslu 55% yfirfærslugjaldsins eru þó gerðar tvær mikilvægar undantekningar. Til þess að stuðla að því, að verðhækkun brýnna nauðsynja verði sem minnst, er ekki gert ráð fyrir því, að greitt verði 55% yfirfærslugjald af þeim gjaldeyri, sem notaður er til kaupa á þeim, heldur aðeins 30% yfirfærslugjald, og á hið sama við um gjaldeyri fyrir náms- og sjúkrakostnaði. Þessi gjaldeyrir er því í raun og veru seldur undir sannvirði. Þetta jafngildir niðurgreiðslu á þessum vörum og af náms- og sjúkradvöl erlendis. Til þess að greiða kostnaðinn við þetta er svo á hinn bóginn lagt sérstakt innflutningsgjald, sérstakt hágjald á nokkrar vörutegundir, sem áður hafa verið látnar greiða slík gjöld, og svarar það til 140% yfirfærslugjalds.
Í þessu er fólginn meginmunurinn á þessum ráðstöfunum og gengisbreytingu. Ef genginu hefði verið breytt, hefðu allar erlendar vörur og erlend þjónusta hækkað hlutfallslega jafnt. Nú hækkar nauðsynjavara og náms- og sjúkrakostnaður minna, en svarar til meðaltalshækkunarinnar, en ýmis miður þarfur varningur hins vegar meira.
Hið nýja í þessum ráðstöfunum er, að í stað flókins kerfis yfirfærslu- og innflutningsgjalda kemur einfalt kerfi, þar sem greitt er almennt yfirfærslugjald, 55%, jafnhátt meðaltali útflutningsbótanna, og síðan lággjald á nauðsynjavörur og hágjald á óhófsvörur til þess að vega þar á móti. Þetta er kjarninn í þeim ráðstöfunum, sem ríkisstj. gerði tillögur um og Alþingi hefur nú lögfest.
En hverjar voru tillögur stjórnarandstöðunnar? Hverjar voru tillögur Sjálfstfl.? Leiðtogar Sjálfstfl. láta þess ósjaldan getið, að þeir njóti fylgis yfir 40% af þjóðinni og flokkur þeirra hafi 19 þm. Þeir eru alltaf að leggja áherzlu á, að taka verði tillit til skoðana og vilja svo sterkrar stjórnarandstöðu. Efnahagsmálin, sem verið hafa til úrlausnar á þessu vori, hafa verið mikið vandamál. Foringjar flokks, sem yfir 40% af þjóðinni hafa kosið, eru ekki aðeins skyldir til að hafa skoðun á því, hvernig ráða beri fram úr slíkum málum, heldur verða þeir og að móta till. um lausn þeirra í aðalatriðum.
Hv. þm. G-K., Ólafur Thors, sagði í ræðu sinni hér áðan, að Sjálfstfl. hefði ekki getað gert till., af því að hann skorti upplýsingar. Þetta er rangt. Sjálfstfl, á aðgang að nógu mörgum sérfræðingum í efnahagsmálum til þess að geta gert rökstuddar till., auk þess sem hann fékk nauðsynlegustu upplýsingar frá sérfræðingum ríkisstj.
Hitt er þó enn mikilvægara, að í raun og veru er ekki ætlazt til þess af Sjálfstfl., að hann geri till. í efnahagsmálunum í hverju einstöku atriði, heldur að hann marki stefnu sína í aðalatriðum. Að öðrum kosti gegna sjálfstæðismenn ekki lýðræðislegri skyldu sinni.
Með sama hætti má segja, að ríkisstj. væri skylt að hlusta á og íhuga till. stjórnarandstæðinga og bera þær saman við sínar eigin fyrirætlanir. Og kjósendurnir í landinu eiga beinlínis rétt á því að fá að vita, hvað ríkisstj. vill og hvað stjórnarandstaðan vill, til þess að geta myndað sér skoðun á því, hvor stefnan sé réttari, og dæmt síðan út frá því í næstu kosningum. Þetta er grundvöllur alls lýðræðis. Sú ríkisstj., sem svíkst um að gera þær ráðstafanir, sem hún telur nauðsynlegt að gera til þess að efla þjóðarhag, bregzt skyldu sinni.
Það ætlast enginn til þess af stjórnarandstöðu, að hún geri slíkar ráðstafanir. Það er ekki hennar hlutverk. En það er skylda hennar að segja, hvað hún vill láta gera, annars er leikreglum lýðræðisins ekki fylgt. Ef hún gerir það ekki, þá bregzt hún skyldu sinni. Sú stjórnarandstaða, sem gerir engar till., þegar verið er að framkvæma mikilvægar ráðstafanir, bregzt skyldu sinni jafnhrapallega og sú ríkisstj. mundi gera, sem léti sjálfar ráðstafanirnar ógerðar, því að hvorugur aðilinn gegndi þá lýðræðislegu hlutverki sínu.
Ríkisstj. hefur gert þá skyldu sína að leggja fram till. um þær ráðstafanir, sem hún taldi óhjákvæmilegar. Það dróst því miður miklu lengur, en vonir höfðu staðið til, enda þurfti til margs að taka tillit og margs að gæta. En Sjálfstfl. hefur ekki gert þá skyldu sína að segja þjóðinni, hvað hann hefði viljað gera. Hann hefur bókstaflega ekkert jákvætt haft til málanna að leggja, enga þá till. flutt við sex umr. málsins hér á Alþingi, sem snertir kjarna málins, og enginn forustumaður hans hefur markað nokkra heildarstefnu í málinu.
Ég þori að fullyrða, að enginn stór og ábyrgur flokkur í nokkru nágrannalandanna mundi leyfa sér slíka framkomu undir ámóta kringumstæðum. Hvarvetna í lýðræðisríkjum telja stærstu flokkarnir sér skylt að marka skýra stefnu í helztu málunum, sem til úrlausnar eru. Þeir telja það skyldu sína við kjósendurna. En hér á Íslandi leyfir stærsti stjórnmálaflokkur landsins sér að hafa alls enga jákvæða stefnu í einu helzta vandamálinu, sem er á döfinni, heldur lætur við það sitja að flytja fram neikvæða gagnrýni, sem er í raun og veru ekkert annað en hávært lýðskrum.
Þessi framkoma Sjálfstfl., stærsta flokks landsins, er í raun og veru frekleg móðgun við íslenzka kjósendur. Við 1. umr. efnahagsmálafrv. í Nd. voru þm. Sjálfstfl. spurðir, hvort þeir teldu, að nú hefði átt að breyta gengi krónunnar fremur en að gera ráðstafanir eins og þær, sem ríkisstj. lagði til. Þeir fengust ekki til að svara þessu ákveðið. Þeir voru spurðir, hvort þeir teldu bótaupphæðirnar of háar, þannig að þeim, sem gjaldeyrisins afla, væri ætlað of mikið. Þeir kváðust ekki hafa aðstöðu til þess að gera sér grein fyrir því. Þeir voru spurðir, hvort þeir vildu flokka yfirfærslu- og innflutningsgjöldin öðruvísi. Því var svarað játandi, án þess að segja hvernig. Þeir voru spurðir, hvort þeir teldu þessar ráðstafanir vera byrðar á þjóðina í heild. Við því fékkst ekki ákveðið svar, en formælandi Sjálfstfl. í fjhn. Nd., Ólafur Björnsson prófessor, sagði hins vegar, að það væri hrein bábilja, að með gengisbreytingu væru lagðar nokkrar byrðar á þjóðina í heild, slík ráðstöfun hefði aðeins í för með sér tekjuflutning milli atvinnugreina og stétta. Hitt fékkst hann þó ekki til að játa, að sé þetta rétt að því er gengisbreytingu snertir, á það ekki síðar við um þessar ráðstafanir. Þó var málflutningur hans það miklu heiðarlegri, en annarra málsvara Sjálfstfl., að hann játaði berum orðum, að ýmis helztu nýmæli frv. væru til mikilla bóta.
Enginn þeirra þm. Sjálfstfl., sem um málið töluðu við meðferð þess hér á Alþingi, markaði neina jákvæða stefnu í málinu, og hið sama á við um aðalblöð flokksins. Íslenzkir kjósendur vita því alls ekki, hvort Sjálfstfl. hefði breytt genginu nú eins og 1950, ef hann hefði mátt ráða. Þeir vita alls ekki, hvort hann telur hlut útflutningsatvinnuveganna gerðan of góðan eða of rýran með þessum ráðstöfunum. Þeir hafa alls enga hugmynd um, hvernig hann hefði hagað yfirfærslu- og innflutningsgjöldunum.
Foringjar Sjálfstfl. hafa bakað sér þunga ábyrgð með þessari framkomu. En sök þeirra er ekki aðeins sú að hafa skotið sér undan að segja skoðun sína og bera fram tillögur. Hún er meiri. Lýðskrumslöngunin hefur gagntekið þá svo, að þeir hafa í raun og veru haldið fram mörgum skoðunum. Sjálfstæðisflokkurinn hefur í þessu máli verið margraddaður. Ein röddin hefur sagt: Gengi krónunnar er rangt skráð. — Það getur varla þýtt annað, en rétt væri að breyta gengisskráningunni. En önnur rödd í kórnum segir: Með þessum ráðstöfunum er verið að breyta gengisskráningunni. Þess vegna erum við á móti þeim. — Þá kemur þriðja röddin og segir: Gengisbreyting er stórvarhugaverð, — Það getur varla þýtt annað, en að fremur eigi að halda áfram bótakerfi í einhverri mynd. En um leið heyrist fjórða röddin segja: Með þessum ráðstöfunum er ekki verið að gera annað, en halda bótakerfinu. Þess vegna erum við á móti þeim.
Geta þessir menn ætlazt til þess, að þeir séu teknir alvarlega, þegar málflutningar þeirra er með þessum hætti? Ef þeir halda, að svona málflutningur borgi sig til lengdar, vanmeta þeir áreiðanlega dómgreind íslenzku þjóðarinnar.
Sannleikurinn er sá, að flestir leiðtogar Sjálfstfl. vita miklu betur, en fram kemur í ræðum þeirra og öðrum áróðri. Þeir vita, að það var óhjákvæmilegt að gera nú gagngerar ráðstafanir í efnahagsmálum þjóðarinnar, því að bótakerfið í sinni gömlu mynd var gengið sér til húðar. Þeir vita líka, að það var í raun og veru aðeins um tvennt að tefla: að breyta gengi krónunnar eða fara þá leið, sem ríkisstj. lagði til að farin yrði. Og þeir vita meira að segja líka, að gengisbreytingarleiðin hefði leitt til vandræða vegna andstöðu verkalýðshreyfingarinnar, svo að eina færa og eina rétta leiðin var sú, sem ríkisstj. stakk upp á.
Það má auðvitað alltaf deila um, hvort þetta eða hitt aukaatriðið hefði átt að vera á þennan veg eða hinn, og það er fjarri mér að halda því fram, að ríkisstj, hafi í hverju smáatriði fundið einu réttu lausnina. En meginstefnan var áreiðanlega rétt mörkuð, eins og á stóð. Þetta játa hinir hyggnustu meðal foringja Sjálfstfl. áreiðanlega með sjálfum sér, hvað sem þeir segja. Og þeir munu fljótlega finna það, að íslenzka þjóðin skilur réttmæti og nauðsyn þess, sem verið er að gera. Það er eðlilegt, að þeir, sem hugsa um íslenzk efnahagsmál af alvöru og ábyrgðartilfinningu, segi við sjálfa sig: Það er eflaust rétt, að þessar ráðstafanir eru nauðsynlegar og þjóðarbúskapnum nytsamlegar, svo langt sem þær ná. En nægja þær? Hversu lengi endast þær? Þarf áður en langt um líður á ný að grípa til sams konar aðgerða eða annarra? Það er eðlilegt, að menn spyrji svona. Ég skal reyna að svara þessum spurningum í sem stytztu máli.
Þessar ráðstafanir eru tvímælalaust stórt og mikilvægt spor í rétta átt. Þær jafna aðstöðu þeirra atvinnugreina, sem afla þjóðarbúinu erlends gjaldeyris, og leggja þannig grundvöll að aukinni gjaldeyrisöflun í framtíðinni. Þær stuðla að hagkvæmri nýtingu á erlendum gjaldeyri þjóðarinnar og beina fjárfestingunni inn á þjóðhagslega séð arðsamari brautir, en átt hefur sér stað undanfarin ár. Þær stuðla að auknu jafnvægi í þjóðarbúskapnum. Þær leggja auðvitað engar byrðar á þjóðina í heild. Þær stuðla að aukinni gjaldeyrisöflun, efla ýmsar innlendar atvinnugreinar og draga úr óheilbrigðri fjárfestingu, svo að þær bæta skilyrði þjóðarinnar til neyzlu og arðbærra framkvæmda í framtíðinni, en leggja ekki á hana nýjar byrðar.
En ýmsum skilyrðum verður þó að vera fullnægt, til að þessi jákvæði árangur náist. Ég vil fyrst nefna, að meira samræmi verður að vera milli þeirrar fjárfestingar, sem í er ráðizt, annars vegar og sparnaðarins innanlands og erlendrar lánsfjáröflunar hins vegar, en verið hefur um mörg undanfarin ár. Stefna bankanna og ríkissjóðs í fjármálum verður að vera gætin. Og síðast, en ekki sízt er þörf breytingar á því kerfi, sem ríkt hefur um langt skeið að því er varðar hinar sjálfkrafa breytingar á launum og verði innlendra landbúnaðarafurða vegna breytingar á vísitölu framfærslukostnaðar. Óneitanlega hefur þetta kerfi veitt launþegum meira öryggi um afkomu sína en ella hefði verið, eins og ástandið hér á landi hefur verið um alllangt skeið, og ekki væri hyggilegt að kasta því alveg fyrir borð. En eins og nú er komið, er það hvorki launþegum né bændum í hag að halda þessu kerfi óbreyttu. Það væri skaðlegt heilbrigðri framþróun í íslenzkum efnahagsmálum. Hversu varanlegar þessar ráðstafanir verða, er m. a. komið undir því, hvað gerist í þessum málum. Hér er fyrst og fremst um mál launþegasamtakanna og bændasamtakanna sjálfra að ræða. Gegn vilja þeirra verður þessu kerfi ekki breytt, en án breytinga á því verður íslenzkt efnahagslíf aldrei heilbrigt.
Í áróðri sínum undanfarnar vikur og daga hefur Sjálfstfl. lagt á það mikla áherzlu, að öngþveiti sé ríkjandi eða yfirvofandi í atvinnumálum þjóðarinnar og sérstaklega erfiðir tímar fram undan. Þetta er allt sagt gegn betri vitund. Allt bendir til þess, að afkoma þjóðarinnar í ár verði betri, en hún var í fyrra. Hvort eða hversu mikið neyzla þjóðarinnar getur aukizt, er fyrst og fremst komið undir því, í hversu mikla fjárfestingu verður lagt. Framleiðsla þjóðarinnar er vaxandi á öllum sviðum, í sjávarútvegi, iðnaði og landbúnaði, ekki hvað sízt vegna bættrar tækni, og afköst í vörudreifingu eru að aukast vegna nýrra aðferða.
Þjóðin hefur örugga markaði erlendis fyrir allar þær sjávarafurðir, sem hún framleiðir. Stækkun landhelginnar mun skapa íslenzkum sjávarútvegi nýja möguleika. Fjárfesting í sjávarútvegi hefur verið helmingi meiri tvö s. l. ár, þ. e. 1956 og 1957, en tvö árin þar á undan, eða 144 millj. kr. á móti 76 millj. að meðaltali á ári. Sérstök ástæða er til þess að nefna þá tæknibyltingu, sem orðið hefur í frystihúsum landsins á síðasta ári vegna hinna nýju flökunarvéla, sem keyptar hafa verið fyrir milligöngu Framkvæmdabanka Íslands. Þess má og geta, að á þessu ári munu bætast í bátaflota landsmanna skip, sem eru tæpar 4 þús. smálestir að stærð samtals, en sambærileg tala 1955 var aðeins tæpar 1.200 smálestir.
Ég efast um, að þjóðinni sé það jafnljóst og það ætti að vera, að einmitt um þessar mundir eru Íslendingar að skipa sér á bekk með iðnaðarþjóðum. Innan tveggja vikna mun mesta iðnfyrirtæki Íslendinga taka til starfa, sementsverksmiðjan á Akranesi. Hún mun kosta 120 millj. kr., þar munu starfa að staðaldri um 80 manns, og hún mun framleiða a. m. k. 75 þús. smálestir af sementi á ári og allt að 20 þús. smálestir af áburðarkalki, að framleiðsluverðmæti yfir 60 millj. kr., og spara þjóðinni árlega a. m. k. 30 millj. kr. í erlendum gjaldeyri. Fyrir utan þessa stórframkvæmd hefur miklu fé verið varið til aukningar á verksmiðjuiðnaðinum á s. l. 2 árum. Árið 1957 nam fjárfesting í verksmiðjuiðnaði, öðrum en sementsverksmiðjunni, 57 millj. kr., og er það þriðjungi hærri tala, en árið 1955.
Á því er enginn efi, að Ísland á sér framtíð sem iðnaðarland. Sérfræðingar telja, að því fari fjarri, að framþróun í kjarnorkumálum hafi gert fossaaflið verðlítið sem orkugjafa, og fyrr en varir kann einmitt hin nýja þróun á kjarnorkusviðinu að gera hagnýtingu hverahitans hér á landi mögulega á mjög stórum stíl.
Unnið er að athugunum á því, hvort hagkvæmt sé að framleiða hér þungt vatn með hjálp hverahita, og virðist flest benda til, að svo sé. Slík verksmiðja mundi kosta um 1.000 millj. kr., þar mundu vinna að staðaldri allt að 200 manns, og framleiðsluverðmæti hennar mundi verða um 170 millj. kr. á ári. Þá hefur verið unnið að athugunum á ýmsum öðrum stórframkvæmdum í iðnaði, svo sem saltvinnslu og þaravinnslu. Ýmis önnur verkefni bíða, og er enginn vafi á því, að verksmiðjuiðnaður, bæði stóriðja og smærri rekstur, á mikla framtíð fyrir höndum á Íslandi.
Virkjun Efra-Sogs var hafin á s. l. ári. Mun þessi virkjun auka afkastagetu orkuveranna við Sogið um rúml. 60%. Þessi framkvæmd mun kosta alls um 175 millj. kr. Haldið er áfram að vinna að raforkuáætlun dreifbýlisins. Þá hefur og miklu fé verið varið til framkvæmda í landbúnaði og endurbóta á tækni hans. Ætti það að skapa skilyrði til lækkunar á afurðaverði, þegar fram í sækir.
Fjárfesting í íbúðarhúsabyggingum hefur orðið meiri tvö s. l. ár, en nokkru sinni fyrr, eða 460 millj. að meðaltali 1956 og 1957, en var 305 millj. að meðaltali 1954 og 1955, svo að framkvæmdir við húsbyggingar hafa verið 50% meiri tvö s. l. ár, en næstu tvö ár þar á undan.
Finnst ykkur nú, góðir áheyrendur, þessar staðreyndir benda til þess, að stöðnun sé í íslenzku atvinnulífi, að framkvæmdahugur sé lítill með mönnum og svartsýni ríkjandi? Nei, það er öðru nær. En hitt verða Íslendingar að skilja til hlítar, að einmitt þessar gífurlegu framkvæmdir, sem unnið hefur verið að og verið er að vinna að, eiga verulegan þátt í þeim efnahagsörðugleikum, sem við hefur verið að etja. Hvorki einstaklingur né þjóð getur gert hvort tveggja í senn, notað fé sitt til neyzlu og fest það í eignum. Við höfum verið og erum enn að festa gífurlegt fé í eign. En þegar þessum framkvæmdum er lokið munu lífskjör okkar allra batna verulega.
Það er hægt að mikla fyrir fólki og hræða það með því, að vörur séu að hækka í verði. En við skulum minnast þess, að af því að við erum nú að greiða hærra verð fyrir einhverja vöru, en í fyrra, erum við ekki að greiða neitt út úr landinu. Við erum ekki að greiða neinum erlendum aðila neitt, heldur fær einhver íslenzkur aðili hverja krónu, hvern eyri af því, sem neytandinn greiðir til viðbótar, annaðhvort launþegi eða atvinnurekandi, svo að áframhaldandi atvinnurekstur sé tryggður.
Við Íslendingar getum því horft vonglaðir fram á við. Okkar bíður björt framtíð í þessu landi. Sjórinn er gjöfull, og landið er gott, fólkið er duglegt, og við eigum fullkomin tæki. En til þess að þjóðin geti hagnýtt sér alla þessa möguleika til fullnustu, verður efnahagskerfi hennar að vera heilbrigt. Þær ráðstafanir, sem Alþ. hefur nú gert í efnahagsmálum, eru áreiðanlega rétt spor í þá átt.