16.12.1957
Neðri deild: 40. fundur, 77. löggjafarþing.
Sjá dálk 1897 í B-deild Alþingistíðinda. (3029)
Bréfaskipti forsætisráðherra Sovétríkjanna og Íslands
Bjarni Benediktsson:
Herra forseti. Ég veit ekki raunar, til hvers af hæstv. ráðherrum ég á að beina þeirri fyrirspurn, sem ég vildi hér flytja. En þar sem ég sé, að hæstv. fjmrh. er hér inni einn af hæstv. ráðherrum, beini ég máli mínu til hans.
Frá því var sagt í hádegisútvarpi í dag, að Bulganin, forsætisráðherra Rússlands, hefði sent forsrh. Íslands bréf, er afhent hefði verið nú um helgina. Segja má, að þetta bréf hafi ekki komið vonum fyrr, þar sem fyrir nokkrum dögum var búið að tilkynna, að Bulganin mundi skrifa öllum ríkisstj. þjóða, er væru í Sameinuðu þjóðunum, bréf þess efnis, sem manni skilst að þetta bréf til hins íslenzka forsrh. sé.
En nú er sem sagt þetta bréf komið, hvort sem það hefur verið lengur eða skemur á leiðinni, og er þá eðlilegt, að þm. hafi hug á því að kynnast efni þess, og vildi ég þá spyrja hæstv. fjmrh. fyrir hönd ríkisstj. að því, hvort bréfið muni verða birt fyrir þingmönnum, hvort bréfið muni verða lagt til athugunar fyrir utanrmn., annaðhvort alla eða ráðgjafarnefndina í utanríkismálum, sem lögboðið er að kjósa skuli, en enn hefur ekki verið kosin. Þá vildi ég einnig spyrja, hvort ríkisstj. muni með einhverjum öðrum hætti hugsa sér að hafa samráð við þingmenn um meðferð málsins, svo sem með því að ræða málið hér á opnum eða lokuðum fundi, eða hvort málið verður alls ekki með neinu móti látið koma til þingsins kasta.
Jafnframt get ég ekki látið vera að finna að því og harma raunar, að hv. 1. þm. Skagf. (StgrSt), form. utanrmn., skuli ekki vera viðstaddur. Ég get ekki látið vera að finna að því, að utanrmn. skuli ekki enn hafa átt kost á því að kjósa þá ráðgjafarnefnd í utanríkismálum, sem þingsköp beinlínis mæla fyrir um að kosin skuli. Þessi nefnd var aldrei kosin á síðasta þingi.
Að þessu sinni hefur hv. utanrmn. haldið einn fund, og þá var því hreyft af sjálfstæðismönnum, hvort ekki ætti að kjósa þessa nefnd. Form. nefndarinnar kvaðst þá ekki vera reiðubúinn til þess að láta kosningu fram fara. Síðan hygg ég að um mánuður sé liðinn, en nefndin hefur ekki verið kölluð saman aftur.
Ég vildi því spyrja hæstv, forseta að því til leiðbeiningar, hvaða úrræði þingmenn hafa, ef nefndir þannig beinlínis skjóta sér undan því að gegna þeirri skyldu, sem þingsköp leggja þeim á herðar. Er t. d. ætlunin, að það eigi að bera fram áskorun í Sþ. að skora á þingmenn að fara að lögum? Eða mundi heldur eiga við að setja lög um það, að þessi ákveðna þingnefnd skuli fylgja því lagaboði, sem er fyrir hendi? — Spyr sá, sem ekki veit. En upp eru teknir nýir siðir með nýjum herrum, og er eðlilegt, að svars sé leitað við slíkri spurningu sem þessari.
En úr því að utanríkismál ber á góma, vona ég, að hæstv. forseti leyfi mér að ræða ögn meira um þau. Og þá vildi ég vekja athygli á því, hversu mjög ólíkt hefur verið farið að hér á landi um undirbúning Parísarfundarins, sem nú er að hefjast, miðað við það, sem víðast hefur verið gert annars staðar. Fregnir eru um það t. d. frá Bandaríkjunum, að þar kvaddi ríkisstjórnin aðalmann stjórnarandstöðunnar á fund til samráðs um tillögur og afstöðu á þessum Parísarfundi Atlantshafsbandalagsins og meira að segja bauð honum að taka af Bandaríkjanna hálfu þátt í fundinum, þótt hann þekktist það ekki. En Bandaríkjastjórn tók tillit til hans athugasemda og óskaði eftir því, að hann gerði sínar tillögur.
Hér á landi er þvert á móti farið þannig að, að streitzt er á móti því, að réttum lögum sé fylgt, sem veita stjórnarandstöðu, sem til þess hefur nægilegt fylgi, að eiga einn mann af þremur í ráðgjafarnefnd utanrmn., — á móti því að veita þann rétt, sem lög fá svo stórum flokki.
Segja má, að hæstv. ríkisstj. hafi nokkra afsökun í því, ef afsökun skyldi kalla, að greinilegt er, að hún hefur sjálf sem heild enga stefnu í utanríkismálum. Eftir þeim bréfaskiptum, sem fóru fram á milli flokkanna, er styðja hæstv. ríkisstj., og er fyrst að telja bréf Sósfl. frá 1. nóv. og svarbréf hinna flokkanna, sem ekki voru send fyrr en 5. eða 6. des., þá er greinilegt, að hæstv. ríkisstj. er sjálfri sér algerlega sundurþykk í þessum efnum. Stærsti stuðningsflokkur stjórnarinnar, kommúnistaflokkurinn, Alþýðubandalagið eða hverju nafni sem við viljum nefna þann virðulega flokk, leggur til ekki aðeins, að fylgt sé eftir tafarlaust því loforði stjórnarsamningsins, að varnarliðið verði rekið brott af landinu, heldur vill einnig láta Ísland segja sig úr Atlantshafsbandalaginu. Hinir flokkarnir virðast því andvígir, að við rjúfum sambandið við Atlantshafsríkin. Hins vegar slær Framsfl. úr og í með það, hvort varnarliðið eigi að fara burt, og er svo óviss um það atriði, að hann vill láta skipa sérstaka nefnd til tillögugerðar um það atriði. Flokkur utanrrh. er aftur alveg andvígur því, að liðið fari í bili, og færir fyrir því röksemdir.
Þegar á þetta er litið, er ljóst, að ríkisstj. hefur sjálf enga stefnu í utanríkismálum, er sjálfri sér gersamlega sundurþykk, hefur vanrækt að hafa það samráð við hæstv. Alþ. um stefnuna, sem henni þó ber, — og að svo komnu vil ég spyrja: Fyrir hvern og í hvers umboði tala þeir hæstv. forsrh. og hæstv. utanrrh. á Parísarfundinum? Þeir tala ekki fyrir sameinaða ríkisstjórn, þar sem ríkisstj. er gersamlega klofin í málinu, og þeir tala ekki fyrir Sþ., vegna þess að hæstv. Alþ. hefur ekki fengið að láta uppi þá skoðun á málunum, sem því þó eftir réttum íslenzkum lögum er veitt heimild til. Þess vegna verð ég að spyrja, og ég skora á hæstv. ríkisstj, að svara afdráttarlaust: Í hvers umboði tala þessir menn á fundi Atlantshafsráðsins?