13.12.1957
Sameinað þing: 19. fundur, 77. löggjafarþing.
Sjá dálk 321 í B-deild Alþingistíðinda. (350)
1. mál, fjárlög fyrir árið 1958
Fjmrh. (Eysteinn Jónsson):
Herra forseti. Ég vil fyrst þakka hv. fjvn. fyrir samstarfið, það sem af er. Þá vil ég næst taka það fram, að ég er sammála því, að ekki sé annað fært en hækka fjárveitingar til verklegra framkvæmda upp í það, sem þær voru í fyrra.
Hv. 2. þm. Eyf. (MJ), frsm. minni hl., hefur sagt um þetta atriði, bæði núna og áður, að sýnilega væri stjórninni það mikið kappsmál, eða mér sérstaklega, að lækka þessar fjárveitingar, þar sem þær hefðu verið lægri í frv. en þær voru í gildandi fjárl. Þetta hefur hv. 2. þm. Eyf. hvað eftir annað lagt áherzlu á og það sé þess vegna núna verið að taka fram fyrir hendurnar á stjórninni eða mér í þessu efni, bjarga verklegum framkvæmdum frá þessum niðurskurði.
Út af þessu vil ég benda hv. 2. þm. Eyf. og frsm. minni hl. á það, sem hann þó veit, að undanfarið — um áratugi, má víst segja — hefur það verið föst venja, að það hafa verið settar lægri fjárhæðir í stjórnarfrv. til fjárl. til verklegra framkvæmda, vega, brúa, hafnargerða og slíkra framkvæmda, en voru í gildandi fjárl., en þetta hefur verið gert vitandi það, að þingið mundi breyta þessu.
Ef hv. þm. meinar nokkuð með því, sem hann segir um afstöðu stjórnarinnar í þessu sambandi, mundi eiga að draga af því þær ályktanir einnig, að það hefði verið alveg sérstakt áhugamál þeirra stjórna, sem setið hafa undanfarið og Sjálfstfl. hefur átt þátt í velflestum, að skera niður verklegar framkvæmdir, en þingið hafi alltaf bjargað málinu á síðustu stundu, því að það, sem hefur gerzt í þessu efni nú, er nákvæmlega það sama, sem ævinlega hefur áður átt sér stað. Þessi áróður hv. 2. þm. Eyf. fellur því alveg dauður.
Ég mun við 3. umr. fjárl. gera grein fyrir afstöðu minni til þeirra almennt, því að það er alveg rétt, sem hv. 2. þm. Eyf. tók fram, að það verður ekki fyrr en við 3. umr., sem fram kemur ljós mynd af því, hvernig hugsað er að afgr. fjárl., og mun ég þess vegna geyma það atriði til þess tíma.
Hv. 2. þm. Eyf., frsm. minni hl., fann að því og sagði, að það mundi vera jafnvel einsdæmi, að það lægi ekki fyrir við 2. umr. fjárl., hvernig endanleg afgreiðsla þeirra yrði, a.m.k. í stórum dráttum. Ég held, að þetta sé misskilningur hjá hv. þm. Ég held, að þetta hafi oft eða a.m.k. komið fyrir áður. Og misskilningur var það hjá honum, að það sé til þess ætlazt, að fjárl. eða önnur lagafrv. séu rædd almennt við 2. umr., heldur er 2. umr. einmitt alveg sérstaklega ætluð til þess að íhuga og ræða einstakar gr. frv., en almennt sé rætt við 1. og 3. umr. Það er því vitaskuld ekkert óþinglegt við það, þótt ekki liggi fyrir núna við 2. umr., hvernig endanlegar till. um fjárlögin verða. Ég held, að það hafi oftast verið þannig, að það hafi ekki verið fyrr, en við 3. umr., eftir að menn sáu, hvernig 2. umr. tókst, að fjallað hafi verið t.d. um tekjuhlið fjárl. og ýmis önnur atriði, sem úrslitum valda um það, hvernig frá þeim er gengið. Í þessu er því ekkert óvenjulegt á ferðinni.
Þá talaði hv. þm. um, að orðrómur væri á sveimi um, að það ætti að skilja að afgreiðslu niðurgreiðslumálsins og fjárl., og spurðist fyrir um það, hvort það væri fyrirhugað. Þetta kemur að sjálfsögðu fram fyrir 3. umr., og er mjög auðvelt fyrir hv. þm. að þreyja þorrann og góuna þangað til, því að það er ekki langt þangað til 3. umr. fer fram, ef allt fer eftir áætlun um starfið að fjárl.
En það er auðvitað augljóst mál, að annaðhvort verður að afla nýrra tekna til þess að brúa bilið á fjárl. eða taka einhverja verulega útgjaldapósta út af fjárlögunum. Það er ekki nema um tvennt að ræða til þess að ná endunum saman.
Hv. 2. þm. Eyf. eru sýnilega nokkuð minnisstæð þau orðaviðskipti, sem við áttum hér við 1. umr. fjárl., þar sem hann deildi á ríkisstj. fyrir það að leggja fjárlfrv. fram með halla, og ég benti á, að þetta væri furðulegt sjónarmið, þar sem það ætti einmitt að vera starf hv. þm. að ráða fram úr því ásamt ríkisstj., hvernig ætti að mæta vanda eins og þeim, þegar ekki er hægt fyrir fram að koma saman fjárlfrv., svo að hallalaust sé.
Hv. þm. var eitthvað að tala um það núna, að hann vildi svo sem ekki gera lítið úr því, að þm. ættu að vera þarna með í ráðum, en það ætti þá að kalla þá saman utan þings. Á þingi mega þeir ómögulega vera, að dómi hv. þm., þegar þeir eiga að taka þátt í því að ráða fram úr máli eins og þessu. Það má alls ekki vera á Alþingi. Ætla ég, að þetta bendi enn í sömu átt og ég sagði þá um hugsunarhátt þeirra hv. sjálfstæðismanna, að þeir ætlast ekki til þess, að ráðið sé fram úr stórmálunum á Alþingi sjálfu í samráði við þingmennina, heldur beri að gera það utan þingsins. Ég benti á það þá ýtarlega, hvílík óhæfa þessi hugsunarháttur væri, og ég vil nota þetta tækifæri frá hv. 2. þm. Eyf. til þess að undirstrika það á nýjan leik.
Hv. 2. þm. Eyf. kvartaði nokkuð yfir því, eins og ég kom að áðan, að það væri látið bíða til 3. umr. að sýna, hvernig ætti að brúa bilið á fjárl., taldi, að það hefðu verið miklu heppilegri vinnubrögð, að þetta hefði legið fyrir við 2. umr.
Nú vil ég bara skjóta því hér fram eða spyrja hv. 2. þm. Eyf., hvernig á því stendur, fyrst hann hefur þessa skoðun, að stjórnarandstaðan eða Sjálfstfl. skuli þá ekki hafa lagt áherzlu á að láta koma fram af sinni hendi við 2. umr., hvernig þeir vilja afgr. fjárl. endanlega, því að þeir geta þó aldrei komizt fram hjá því, að þeir hafa fullkomlega tillögurétt á Alþingi ekki síður en ríkisstj. og þeir þm., sem hana styðja.
Það er vitaskuld skylda stjórnarandstöðunnar, ef hún vill láta taka sig alvarlega og gera nokkurt gagn og hún er ekki sammála því, sem stjórnin leggur til og stjórnarliðið, að leggja fram till. um það, hvernig þeir vildu fara að. Og þegar hv. 2. þm. Eyf. er að tala um, að það hefði átt að liggja fyrir við 2. umr. fjárl., hvernig þau ættu að afgreiðast endanlega, þá er hann ekki síður að deila á sjálfan sig og minni hl. fjvn., sem hefur látið þetta undir höfuð leggjast, en ríkisstj. eða stjórnarmeirihlutann í fjvn. Ef Sjálfstfl. hefur, eins og hann telur sig hafa, ráð undir hverju rifi og þá einhverja skoðun um það, hvernig eigi að afgreiða fjárlögin og fjárhagsmálin, hvers vegna leggur hann þá ekki fram einmitt við 3. umr. till., sem sýna það, hvernig hann vill afgreiða fjárlögin? Hv. 2. þm. Eyf. þarf ekki að halda, að þeir geti bara leikið þann leik hér að krefjast till. af öðrum. Þeim ber skylda til þess að sýna hv. alþm. og þjóðinni, hvernig þeir vilja afgreiða höfuðmálefni þingsins, ef þeir vilja ekki gera það á sama hátt og stjórnin og þeir flokkar, sem hana styðja. Fram hjá þessu er ómögulegt að komast, hversu langar ræður sem menn flytja. Það er ekki hægt.
Þá minntist hv. 2. þm. Eyf. á það, sem hann kallaði alveg óhæfileg vinnubrögð við fjárlögin. Hann sagði, að það hefði verið svo lítill tími til þess að fjalla um þau og allt væri þetta svo seint á ferðinni. Í þessu sambandi vil ég aðeins benda á það, að nál. var útbýtt núna 12. des. Ég var að gá að því áðan að gamni mínu, að t.d. 1955 var nál. útbýtt nákvæmlega sama dag, 12. des. Má vafalaust finna mörg dæmi fyrir því, að fjárlög hafa verið afgreidd í nokkrum spretti fyrir jólin. En það var heldur ekki þetta kannske, sem hv. 2. þm. Eyf. átti við, heldur hitt, að þingmenn hefðu haft svo litinn tíma til þess að koma málum sínum á framfæri við fjvn. En ég spyr: Ætli það verði ekki alveg ofvaxið hv. 2. þm. Eyf. að telja mönnum trú um, að hv. alþm. hafi ekki frá þingbyrjun, í tvo mánuði, haft nægilegan tíma til þess að koma á framfæri áhugamálum sínum við fjvn.? Og hvað hafa hv. þm. Sjálfstfl. verið að gera, sem hafa kvartað hér yfir stuttum þingfundum, ef þeir hafa ekki einu sinni hirt um það á þessum tíma að koma á framfæri við fjvn. áhugamálum sínum? Ég held, að það sé alveg vonlaust að telja mönnum trú um, að tveggja mánaða þingseta sé of stutt til þess, að hv. þm. hafi getað verið búnir að koma á framfæri við fjvn. höfuðáhugamálum sínum.
Þá sagði hv. 2. þm. Eyf. líka, að þingmenn hefðu ekki haft tíma til þess að kynna embættismönnum þeim, sem eiga að gera till., áhugamál sín. Það er vitanlega alveg sama um þetta að segja. Það er furðulegt, ef þessir tveir mánuðir hafa ekki dugað til þess, að hv. þm. gætu komið áhugamálum sínum á framfæri við þessa embættismenn.
Ég held, að þetta sé á misskilningi byggt hjá hv. frsm. minni hl. og meira svona til fundið af því, að hann hafi viljað hafa eitthvað, sem hann vildi telja fram, til þess að finna að vinnubrögðunum. Sannleikurinn er sá, að sú algenga starfsvenja er þannig, að það er unnið að fjárlögunum fyrst nokkrar vikur í fjvn. með ýmsu móti og síðan er tekinn lokasprettur um afgreiðslu þeirra. Þannig verður þetta ævinlega og þannig hefur þetta orðið núna.