19.12.1957
Sameinað þing: 21. fundur, 77. löggjafarþing.
Sjá dálk 497 í B-deild Alþingistíðinda. (392)
1. mál, fjárlög fyrir árið 1958
Jóhann Jósefsson:
Herra forseti. Ég vil leyfa mér að þakka hv. fjvn. fyrir það, sem hún hefur tekið til greina af þeim tilmælum, sem ég og hv. 2. landsk. þm. beindum til hennar varðandi mitt kjördæmi. Þó er það nú svo, að ýmsar óskir, sem ég bar fram og við bárum fram, eru eftir óuppfylltar í hv. nefnd, og vildi ég þess vegna freista þess að bera fram nokkrar brtt. þetta mál varðandi, þær sem engum skilningi hafa mætt hjá hv. nefnd eða þá svo seint voru fram komnar, að ekki vannst tími til að leggja þær formlega fyrir nefndina.
Sumt annað, sem ég hef fram að færa, snertir ekki beinlínis mitt kjördæmi, en það er og getur sjálfsagt ekki heitið neitt stórmál. En það eru tveir dyggir og trúir starfsmenn þess opinbera, sem á þessu ári munu hafa orðið að hætta störfum fyrir aldurs sakir, það eru Þórhallur Gunnlaugsson, fyrrv. símastjóri í Vestmannaeyjum, og umdæmisstjóri fyrrv. á Seyðisfirði, Þorsteinn Gíslason. Þeir eru báðir sem sagt búnir að verja svo að segja mannsævi í þjónustu landssímans og höfðu báðir, annar með eigin hendi, en hinn fyrir milligöngu síns alþingismanns, farið fram á það við fjvn., að þeir yrðu, eins og venja hefur verið með slíka menn og raunar fleiri, teknir til greina á 18. gr. fjárlaganna með viðbótarstyrk við þeirra löglegu lífeyrissjóðslaun. Ég held, að menn í slíkri stöðu sem þessir menn hafa gegnt séu eins þarfir og störf þeirra beri að meta eins vel og ekki síður, en margra annarra í þjóðfélaginu, sem hafa gegnt kannske betur borguðum störfum, sem minna snerta þó allan almenning, og eigi skilið, að það sé að fullu leyti tekið tillit til þeirra, þegar þeir eru komnir á þann háa aldur að geta ekki sinnt eða mega ekki sinna sínum störfum lengur, En hv. fjvn. hefur gengið fram hjá þessum báðum starfsmönnum, m.ö.o. skilið þá algerlega eftir úti í kuldanum að þessu leyti, og ég fyrir mitt leyti, bæði að því leyti sem ég er kunnugur öðrum þeirra og sem ég ber kennsl á störf hins mannsins líka, kann því illa og vil gjarnan, að hv. Alþingi ráði nokkra bót á. Mér hefur verið gefin sú skýring í viðtali við hv. fjvn.-menn, að þetta tómlæti gagnvart þessum tveimur velvirtu fyrrverandi starfsmönnum landssímans stafi af því, að hv. fjvn, hafi, að því er mér skilst, nú tekið upp einhverja nýja reglu í þessu efni, sem ekki hefur verið viðhöfð áður, og samkvæmt þeirri reglu var það hverfandi lág upphæð, sem þeir töldu að þeir hefðu getað átt, ef þeim hefði verið unnt svo mikils sannmælis að láta þá njóta þess fyllsta styrks, sem samkvæmt hinni nýju reglu hefur verið ákveðinn, eða 80% af embættislaunum, eins og þau voru. En annað tveggja hefur hv. n, ekki álitið þessa menn svo verðuga, að jafnvel þessu væri sinnandi, eða þá að henni hafa eitthvað mismetizt þeirra verðleikar, og þykir mér það undarlegt, því að næg persónuleg þekking á starfi a.m.k. annars þessa manns sem opinbers starfsmanns var fyrir hendi í hv. fjvn.
Ég vil ekki orðlengja mjög um þetta. Ég vil skjóta því til Sþ. að gera nokkra uppbót hér á og hef þess vegna á þskj. 199 leyft mér að bera fram brtt. við 18. gr. um það, að hvor þessara manna fái 5 þús. kr. á 18. gr., sem aðaltill., en sem varatill., ef þetta þætti of há upphæð, hef ég leyft mér að fara fram á 3 þús. kr. Og í þeim mikla fjáraustri, sem fjárlagafrv, fjallar um að öðru leyti, virðist mér það ekki vera óhóflegt, þó að menn, sem komnir eru á áttræðisaldur og hafa starfað allt sitt líf, meðan þeir gátu starfað, vel og dyggilega í þjónustu landssímans, fái þessa viðurkenningu á 18. gr. í þau 33 eða 34 ár, sem ég hef verið hér á hinu háa Alþingi, þá held ég a.m.k. að mér sé óhætt að fullyrða, að ég hafi upplifað það, að margir minna verðugir hafi verið teknir inn á þessa grein með hærri upphæðir, en ég hef leyft mér hér að bera fram.
Það kann vel að vera, að þessi nýi siður hjá þeim nýju herrum eigi svo mikinn rétt á sér, að meiri hl. vilji ekki taka aðaltill. til greina, en jafnvel þó að hinn nýi siður væri í fullum heiðri haldinn, og hann er ekki enn þá samþykktur af Alþingi í heild sinni, ættu varatill. að geta farið í gegn.
Ég skýt því til réttdæmis hv. alþm. að sinna þessum mönnum nokkuð, sem mér finnst hafa mætt allt of kuldalegri meðferð í hv. fjvn.
Það hefur mikið verið talað um það, eins og eðlilegt er, hver vá atvinnuvegum landsmanna hér og ekki sízt sjósókninni stafar af því, hvað fáir fást til þess að ráða sig til sjós, og þykir margt og mikið á sig leggjandi bæði í skattaeftirgjöfum og öðru slíku til þess að fá breytingu á því og fá menn til að sinna meira þessum dýrmætu framleiðslustörfum, sem byggjast á sjósókn m.a. Og þá er sennilega óhætt að benda á, að eitt af því, sem rétt er að gera gagnvart sjómönnum og verkamönnum við framleiðslustörfin, er að freista þess að gera þeim lífið viðkunnanlegt og bærilegt á þeim stöðum, þar sem þeir stunda sína atvinnu, t.d. þeir, sem eru við land og ekki beint fastráðnir á togara eða því um líkt. Ég veit, að á Siglufirði er ákaflega mikil hjálp allra aðkomumanna, sérstaklega sjómanna og verkamanna, það sem templarar þar hafa framkvæmt til að halda uppi sjómannaheimill. Ég hef sjálfur heimsótt það sem aðkomumaður á Siglufirði og tel það mjög til blessunar, þeirra starf, og það gerir mikið til þess að gera aðkomumönnum, hvort þeir heldur eru sjómenn eða annars háttar aðkomumenn, vistina bærilegri, en ella væri.
Í Vestmannaeyjum er það svo nú orðið, að það er algerlega breyttur aldarháttur á því, hvern aðbúnað aðkomusjómenn og verkamenn hafa á móts við það, sem var t.d. þegar ég var að alast upp í Eyjunum. Þá var það siður, að hver útvegsmaður tók sína menn, bæði landmenn og sjómenn, á sín heimili, og þeir höfðu þar sama aðbúnað sem annað heimilisfólk þann tíma, sem þeir dvöldust við störf sín. Þessi aldarháttur hefur breytzt ákaflega mikið, síðan útgerðin og fiskvinnslan komst meira í stóriðjuform, og þessir menn, sem áður höfðu ákveðin heimili í bænum að halla sér að í sínum tómstundum, hafa það ekki nú. Þeir hafa kannske svefnpláss á bærilegum stöðum, þeir geta matazt á matsöluhúsum eða í mötuneytum, sem ég skal engan veginn lasta, en það eru þó engin heimili fyrir þá. Á þessum stöðum hafa templarar reynt að hafa forgöngu til að byggja sjómanna- eða ég gæti eins vel sagt félagsheimili fyrir sjómenn og verkamenn. Bygging þess hefur staðið yfir í nokkur ár, og meðan ég mátti mín nokkurs á sviði fjárveitinga, stuðlaði ég að því, að þeir fengu talsvert drjúgan opinberan styrk í ein tvö, þrjú skipti. En þeir eru komnir að vísu langt með bygginguna, en eins og allir geta skilið, þá vantar mikið á það, að hún sé fullgerð. En hennar er á þessum stað sannarlega mikil þörf. Það er mjög nauðsynlegt fyrir hinn mikla fjölda aðkomumanna, sem dvelst vetrarvertíðina í Vestmannaeyjum og oft langt fram á vor, að þeir þurfi ekki að eyða tómstundum sínum annaðhvort á götunni, í sjoppum eða einhvers staðar þar, sem oftast nær fjöldi þeirra lendir í óreglu, að þeir geti leitað til almennilegs sjómannaheimilis eða félagsheimilis, sem hafi hlýleg og vistleg húsakynni til að bjóða þeim. Það er siðmenningarmál mikið fyrir þennan mikla hóp manna, og ég skal taka það fram, að það eru ekki búsettir menn í Vestmannaeyjum, sem þurfa sérstaklega þessa aðhlynningu. Það eru aðkomumennirnir, og þeirra tala er svo að segja „legió“ á vertíð, bæði norðan, austan og vestan af landi.
Ég ritaði hv. fjvn. ýtarlegt erindi um þetta og lagði enn fremur fram í afriti erindi húsbyggingarnefndar þeirrar, sem á vegum templarafélaganna þar austur frá stendur fyrir byggingunni, svo að hv. n. var engra upplýsinga um þetta mál dulin, og ég veit til þess, að vissir menn í n. beittu sér fyrir því, að erindi mitt yrði að einhverju litlu leyti til greina tekið, en meiri hl. n. gat ekki á það fallizt.
Ég vildi ekki láta þetta mál gersamlega niður falla og mun ekki, meðan ég stend uppi, og í þetta sinn hafði ég leyft mér að leggja hér fram till., brtt. við fjárlagafrv. um þetta efni, þar sem segir: Til framhaldsbyggingar félagsheimilis fyrir sjómenn og verkamenn í Vestmannaeyjum 200 þús. og til vara 150 þús.
Ég fullvissa hv. þm. um, að það er nauðsyn, að slíku heimill sé komið upp, og það yrði vel varið þeim 150 eða 200 þús., sem í þessu efni væru veittar, en að öðru leyti á ég þess engan annan kost, en leggja það á vald hv. Alþingis, að hve miklu leyti þessu máli verður sinnt.
Ég hef litlu við að bæta mína ræðu, en vil þó gera skil þeim brtt., sem ég er með að öllu leyti. Ég minntist á það í upphafi, að sum af erindum frá Vestmannaeyjum hefðu ekki borizt svo snemma, að hv. fjvn. hefði getað tekið þau til meðferðar á formlegan hátt, og átti ég þar við aðallega erindi frá Björgunarfélagi Vestmannaeyja, sem hyggst byggja þar dráttarbát og hjálparbát í félagi við slysavarnardeildina Eykyndil og sjálfsagt hafnaryfirvöldin að einhverju leyti. Það er ætlazt til þess, að þessi bátur hjálpi skipum, þegar þau eru að hafna sig og losa sig úr höfn, en sé að öðru leyti tiltækur sem björgunarbátur á næsta sviði við Eyjarnar þann tíma sér í lagi, sem hin samningsbundna varðgæzla ríkisskipanna, varðskipanna, er ekki fyrir hendi. Björgunarfélag Vestmannaeyja munu allir kannast við. Það er gamalt og virðulegt félag og hefur átt sinn stóra þátt í að hrinda af stað björgunarmálum þjóðarinnar og landhelgisvarnarmálefnum á sínum tíma. Ég skal ekki fara að segja sögu þess hér. Það verkefni, sem varð þess hlutskipti, varð þjóðhollustustarf, og mun það viðurkennt um allt land, að upphaf alvarlegrar sjóbjörgunar og landhelgisgæzlu átti sína vöggu í Vestmannaeyjum fyrir það, að þetta félag var á sínum tíma stofnað. Félagið lifir enn og sinnir eftir megni þeim málefnum heima í héraði, sem eru aðkallandi hverju sinni, og þar ráða hinir mætustu menn, reyndir sjómenn, miklu í stjórninni og raunar mestu, og það er fyrir þeirra atbeina og bænarstað, að ég hef hreyft þessu máli hér á þingi, að hinn nýi bátur, sem félagið ætlar að beita sér fyrir að komist upp, er orðinn nauðsynlegur nú, einkum og sér í lagi vegna þess, að til Vestmannaeyjahafnar leita æ stærri og stærri skip og sá litli hafnarbátur, sem þar er til þess að aðstoða þau, er einskis megnugur orðinn í því efni, þegar veður eru hörð.
Annað atriði, sem ýtir undir framkvæmd þessa máls á þann veg, sem Björgunarfélagið hefur hugsað sér, er það, að nú hin síðustu ár og ég vil segja jafnvel hin allra síðustu ár hafa fiskveiðar sjómanna í Vestmannaeyjum að vissu leyti breytzt að nokkru leyti, ekki í höfuðatriðum, þar er sóttur sjór náttúrlega á stórum og viðamiklum vertíðarbátum eins og var, og þeim mjög stórum og sjófærum. En nú hefur trillubátaútgerð aukizt ákaflega mikið hin síðari árin og var seinast á þessu hausti mjög arðvænleg fyrir fjölda manna. Trillubátar og litlir úreltir mótorbátar, sem jafnvel voru seldir í burtu úr plássinu, hafa verið keyptir aftur og eru nú í höndum þeirra manna, sem stunda handfæraveiðar á þessum litlu bátum. Og til þess að hjálpa þeim mundi öflugur hafnarbátur, sem um leið væri útbúinn sem björgunarbátur, fyllilega nægja, því að þeir leggja ekki svo langt á haf út, að þar þurfi varðskip að koma þeim til hjálpar.
Með því að erindi það, sem hér var um að ræða, barst ekki fyrr en gengið var tölulega í hv. fjvn. frá frv. og brtt., hef ég leyft mér að bera fram við 22. gr. heimildarbrtt., sem hljóðar svo:
„Að ábyrgjast fyrir Björgunarfélag Vestmannaeyja lán, er það kann að taka til þess að láta byggja eða kaupa dráttarbát til aðstoðar skipum á Vestmannaeyjahöfn eða utan hennar, allt að 3/4 kostnaðar bátsins, gegn þeim tryggingum, er ríkisstj, metur gildar.“
Ég hef farið þá leið í þessu að fara fram á ríkisábyrgð á 3/4 hlutum kostnaðar skipsins. Ég skal geta þess, að fyrir utan það, að það eru valdir menn í stjórn Björgunarfélagsins nú eins og oft áður, hafa þeir haft ráð skipaskoðunar ríkisins og eins Péturs Sigurðssonar landhelgisgæzlustjóra um það, hvernig slíkur bátur sem þessi fyrirhugaði á að vera útbúinn, og er skipaskoðunin nú reiðubúin til þess að ganga frá vinnuteikningu. Skipulags- og útlitsteikningu hefur hún þegar útbúið eða Hjálmar Bárðarson fyrir þeirra hönd.
Þetta vil ég benda á til þess að sýna það og sanna, að hinir mætustu menn utan Vestmannaeyja á þessu sviði hafa skilið þörfina og vilja rétta Vestmanneyingum hjálparhönd í þessu máli og hafa fullan skilning á nauðsyn þess, svo að það ætti að vera alveg óhætt fyrir hið háa Alþ, að rétta Björgunarfélaginu þarna hjálparhönd, eins og það á sínum tíma gerði, þegar það hóf sitt aðalstarf fyrir mörgum árum.
Ég skal svo ekki lengja tímann með því að gera aðrar brtt. að sérstöku umtalsefni. Ég er samþykkur mörgum af þeim brtt., sem hv. minni hl. fjvn. hefur lagt fram á þskj. 192, og finnst, að þeirra röksemdir, sem færðar hafa verið fyrir þeim breytingum, séu það sterkar, að það ættu sem flestir að taka undir þær. Ég vil sérstaklega benda á brtt., sem er tölusett með 200 og er um úthlutun atvinnubótafjár, sem enn þá er í frv. gert ráð fyrir að séu 15 millj., en hv. minni hl. leggur til, að Sþ. kjósi fimm manna n., er ákveði um ráðstöfun þessa fjár, og má setja þau skilyrði um mótframlög og annað, er n. telur nauðsynlegt.
Ég tel þetta vera sjálfsagða ráðstöfun og hefði átt að vera gert fyrir löngu, að úthlutun atvinnubótafjár sé í höndum n., sem kosin er af Sþ. Það hefur borið allt of mikið á því í ýmsum framkvæmdum og það ekki eingöngu hjá þessari hæstv. ríkisstj., sem nú situr, og á ég þá t.d. sérstaklega við það, sem hefur verið afgangs. Þetta afgangsfé, sem hæstv. fjmrh. hefur haft upp á vasann núna nokkur ár, af því að tekjurnar hafa orðið miklu meiri en Alþ. ákvað á sínum tíma, hefur, eins og búið er að sýna hér fram á í þingræðum af öðrum en mér við þessa umr., núna undanfarin ár skipt tugum og hundruðum þús., sem hæstv. ráðh. hefur haft upp á vasann umfram það, sem hefur þurft til greiðslna, vegna þess, hve Alþingi hefur verið örlátt með þá tekjuöflun, sem fjmrh. hefur þurft að fá og talið sig þurfa að fá. Og ár eftir ár hefur Alþ. látið telja sér trú um, eða það virðist svo vera, að það hafi látið telja sér trú um, að áætlanir hæstv. fjmrh. og barlómur hans um það stæðust, að þessi tekjuliður mundi ekki nema nema svo og svo. Og það hefur orðið til þess, þegar Alþ, hefur fallizt á þetta, sem liggur við að hafi orðið fölsun á fjárl., — því að ég get ekki ímyndað mér marga, sem um þetta hafa fjallað í fjvn. á undanförnum árum, að þeir hafi verið svo blindir, að þeir hafi ekki getað séð vel, að tekjuliður a og b og c og d mundi skila miklu meiru en hæstv. fjmrh, hefur haldið fram, — að svo hefur þessu fé verið útbýtt, ekki á þann hátt, að Sþ. hefði þar hönd í bagga, heldur hefur orðið þarna nokkurs konar aukaríkissjóður beint í höndunum á ríkisstj. eða stjórnarflokkunum, sem Alþ, sem slíkt hefur eiginlega ekki ráðið um hvert færi.
Í þessa átt má ekki lengur halda á þessu sviði, og þess vegna er ég fyrir mitt leyti ákaflega fylgjandi því, að atvinnubótafé, sem skiptir mörgum milljónum, sé útbýtt á svipaðan hátt og segir í brtt. hv. minni hl. fjvn.
Hér hafa verið haldnar margar og miklar ræður um þessi fjárl. og afgreiðslu þeirra, og verð ég fyrir mitt leyti að kannast við það, að þetta mál ber nú að á nokkuð nýstárlegan hátt, og getur tæplega heitið, að það sé fjárlagaafgreiðsla, samanborið við þá fjárlagaafgreiðslu, sem Alþ. hefur tamið sér, svo að tugum ára skiptir, fram að því að hér er farið að taka upp algerlega nýja siði í afgreiðslu fjárlaga.
Það mun hafa verið í tíð fyrrv. stjórnar, að hæstv. fjmrh. fékk því framgengt að kljúfa útflutningssjóðinn frá hinum almenna ríkissjóði og afla svo tekna, eins og gerðist á síðasta þingi, með sérstökum álögum og tollum, sem fara í útflutningssjóðinn. Þegar ég frétti af þessu á því þingi, er það gerðist, — þá var ekki sú stjórn ríkjandi, sem nú er, — þá taldi ég það sízt af öllu til bóta. Ég vissi vel, að þetta gæti orðið til þess að létta hæstv. fjmrh. afgreiðslu sjálfra fjárl., en ég vissi líka, að það mundi verða miklu verra fyrir almenning í landinu, að átta sig á hinum opinberu útgjöldum, þegar þannig væri klofið á milli. Og þegar svo hæstv. ráðh. hafði upp á vasann umframtekjurnar til þess að láta í hvippinn og hvappinn, eins og gerðist, þá mátti segja, að það væru orðin þrenn fjárl. á ferðinni. Það var erfitt, ég vissi það vel, þann tíma sem ég var fjmrh., að koma fjárl. saman. Ég skal játa, að það var mjög erfitt verk, og ég gat ekki sett menn þannig upp við vegginn, þó að ég hefði haft metnað til þess, að heimta, að fjárl. væru afgreidd fyrir hátíðir, eins og hæstv. núverandi fjmrh. virðist hafa vald á að gera gagnvart sínum fylgismönnum. Þá voru fiskuppbæturnar og fjárl. afgreidd undireins, og það var heldur látinn líða nokkur tími fram yfir hátíðir og leið stundum langur — og allt of langur að mínum dómi — til þess að ná sáttum um það í þinginu yfirleitt, hvernig afla skyldi tekna til útflutningsuppbótanna og til annarra útgjalda ríkisins, og fjárl. svo afgreidd þannig, að í fjárl. mátti sjá öll útgjöldin og allar tekjurnar eins og þær voru áætlaðar. Nú verður að leita að þessu á mörgum stöðum. Ég vissi, að mér var sérstaklega af Framsfl. eða blaðakosti þeirra legið mjög á hálsi fyrir þetta, og hæstv. fjmrh. og sumir aðrir hv. alþm., sem líka voru til í mínum flokki, töluðu mjög háum rómi um það, að þess háttar styrkir við útveginn og fiskuppbæturnar voru í stjórnartíð Stefáns Jóhanns, væru komnir í það öngþveiti, að þeim yrði ekki haldið áfram. Hvað gerðist svo? Svo fóru þessir hæstv. herrar, ráðh. og stjórn, út í gengisfellingu, og hún var svo ekki nóg. Síðan hafa þeir komizt út á þá braut að hafa beinlínis greiðslur, ef ekki úr ríkissjóði, þá úr öðrum sjóði, sem ég er nú búinn að gleyma nafninu á, sem var í stjórnartíð Ólafs Thors og nú heitir Útflutningssjóður. Þeir eru komnir sem sagt, bæði hæstv. fjmrh. og aðrir hans meðstarfsmenn, sem þá voru, úr öskunni í eldinn í þessum efnum, Og málið horfir enn þá flóknara við í dag, en það hefur nokkurn tíma horft.
Ég vil taka undir það, sem kom fram í ræðu hv. alþm., er síðast talaði á undan hæstv. ráðh., Ólafs Björnssonar, að útlitið í efnahagsmálunum er nú í meiri óvissu, en það hefur nokkurn tíma verið, að því er virðist. En klofningur hæstv. fjmrh, á fjárlfrv. þróast og heldur áfram, því að nú virðist með þessari afgreiðslu vera tilgangurinn, að taka eigi út gríðarstóran útgjaldapóst, þ.e.a.s. dýrtíðarráðstafanapóstinn að 2/3, og skilja hann eftir óafgreiddan og án þess að nokkur viti, með hvaða sköttum og tollum á að mæta þeim útgjöldum, sem þar óhjákvæmilega koma til að liggja fyrir.
Ég hef ekki trú á, að þessi klofningsaðferð hæstv. fjmrh, leiði til neins góðs. Hann var að tala um það hér áðan eða bera það af sér, sem honum fannst að hefði verið borið á sig, að þetta væri gert til þess að blekkja þjóðina. Ég vil engan veginn taka undir það, ef einhver hefur haldið því fram, að hæstv. ráðh. væri beint að gera þetta til þess að blekkja þjóðina. En ég vil á hinn bóginn segja, að þessi máti að afgreiða fjárl. ríkisins og annað þeim viðkomandi blekkir þjóðina. Hún á miklu verr með að átta sig á í raun og veru, hvert er stefnt og hvað er gert, þegar þessi aðferð er viðhöfð.
Það er náttúrlega ósköp einföld lækning á fjárlfrv. að taka út svona stóran gjaldalið og láta hann ekki koma til upptalningar. Þá er hægt að jafna tekjuhalla og gera gróða á pappírnum, þar sem annars væri halli, eins og hér liggur núna fyrir. Mér dettur í hug í þessu sambandi að minna ekki eingöngu hæstv. fjmrh., heldur hv. stjórnarlið, á gamla sögu, sem gekk einu sinni um danska þingið, þar sem deilt var um eitthvert ákveðið atriði og einn, er fyrir því talaði, sagði, að það þýddi ekki að deila um þetta, það væri fakta. Og það varð fleyg setning, sem einn af þm. frá Jótlandi sagði í því efni: Jeg nægter fakta. — Ég neita staðreyndum, sagði hann, og það þótti fleygt. Og það er engu líkara, þegar maður horfir á það, að hv. fjvn. og þeir, sem henni eru samþykkir, tekur út úr fjárlfrv., kippir því bara í burtu, viskar það út, 65 millj., sem ætlaðar voru af hæstv. fjmrh. til dýrtíðarráðstafana og vissulega þarf að nota. Það er engu líkara en hv. n. taki sér þessi orð í munn: Jeg nægter fakta. Ég vil ekki sjá þessa staðreynd.
Ég er orðinn hálfþreyttur á að hlusta á þetta strákslega orðatiltæki, sem hæstv. fjmrh. var enn að taka sér í munn, eða a.m.k. verja það núna í sinni síðustu svarræðu, um það, að stjórnarandstaðan sé skyldug til að koma með till. til úrbóta á einu og öðru sviði. Nú í fjárl. liggja að vísu fyrir till. frá hæstv. ráðh. og hans fylginautum um lausn fjárlfrv. eða afgreiðslu þess. Hv. minni hl., stjórnarandstæðingar, hefur líka gert till. um afgreiðslu fjárl. En það liggja þó fyrir í því efni till. frá ríkisstj. En þessi „éttu hann sjálfur tónn“ hjá hv. stjórnarliði, sem hæstv. fjmrh. virðist tileinka sér svo fjarska mikið í þessum öllum umr., er ákaflega óviðurkvæmilegur, einkum og sér í lagi þegar fjallað er, eins og í efnahagsmálunum, um atriði, sem stjórnarherrarnir einir hafa fullkominn aðgang að, að rannsaka, hvernig liggur, en stjórnarandstaðan sama sem engan aðgang til þess að gera slíkt hið sama.
Við fyrri umr. þessa máls var það hent á lofti af hæstv. ráðh. og blaðakosti hans, að sjálfstæðismenn hefðu játað, að þeir hefðu ekki þekkingu á þessum málum til þess að geta borið fram till. í þessu efni. Ja, það er hægt að halda þekkingunni bæði frá sjálfstæðismönnum og öðrum með því að fela fyrir þeim plögg og skjöl og staðreyndir, sem liggja fyrir, og það er sannanlegt hér á Alþ., að stjórnarherrarnir, ríkisstj., beinlínis liggur á og felur upplýsingar í efnahagsmálunum, sem hún ein hefur aðgang að. Það getur verið, að einhverjir hennar þm. hafi það, en a.m.k. stjórnarandstaðan hefur engan aðgang að þeim skjölum. Það var minnzt hér í ræðu, sem var haldin hérna fyrir andartaki, á hina frægu rannsókn, sem hæstv. forsrh. gumaði mest yfir og átti að fara fram fyrir opnum tjöldum og hefur verið lýst eftir að fá að vita, hvað hefði leitt í ljós, af stjórnarandstöðunni, og hæstv. ráðh. og meðráðh. hans hafa enn þá fram til þessa dags falið það vendilega eins og margt annað, sem snertir þessi mál. Og aðstaða og meðferð hv. minni hl. fjvn., sbr. þeirra nál., sýnir það einna gleggst, hvað vendilega stjórnarliðið hefur reynt að fela og tefja fyrir andstæðingum sínum að komast að upplýsingum, sem fyrir liggja, og fela fyrir þeim áform sín. Það þarf ekki annað, en líta á viðaukanál, hv. minni hl. fjvn. núna, sem liggur fyrir, til þess að ganga úr skugga um þetta. Allt þetta er, ef ég mætti svo að orði kveða á þessum hættulegu og erfiðu efnahagslegu tímum, sem yfir þetta land ganga, frá hinum vonda.
Það er ábyggilegt, að sú stefna hæstv. ríkisstj., sem hún hefur tamið sér frá byrjun, frá því að hún kom hér til valda, að fela fyrir stjórnarandstöðunni sem allra mest af upplýsingum, halda þeirra áhrifum á gang málanna eins fjarri og hæstv. ríkisstj, hefur verið unnt, er óholl, hún er ekki þjóðholl, því að það eru vissulega svo alvarlegir tímar, sem núna ganga yfir þetta land, að ef það væru vitrir menn, sem í stjórnarráðinu sætu, þá mundu þeir leitast við, ekki einasta að upplýsa fyrir stjórnarandstöðunni eins og fyrir öllum öðrum þátttakendum á hinu háa Alþ. hið sanna í þessum vandamálum, en þeir mundu líka leitast við að fá þeirra meðhjálp og samstarf til þess að leysa þessi mjög svo örðugu vandamál, sem þeir sýnilega ráða lítið við og ráða kannske ekkert við, eins og sakir standa.
Ef þessi hugsunarháttur hæstv. ríkisstj. um að hafa það fyrir höfuðstefnu í sínu starfi að láta stjórnarandstöðuna, sem þó hefur umboð stórmikils hluta þjóðarinnar til að vera hér á þessu þingi, ef þessi stefna er borin saman við stefnur hinna menntuðustu lýðræðisþjóða, eins og t.d. Bandaríkjamanna, þá er hægt að sjá, hversu geysilegur gæfumunur er á milli þessara hv. stjórnarherra, þó að hvorir tveggja telji sig til lýðræðisríkja. Það var birt í útvarpi og blöðum hér fyrir fáum — ja, kannske vikum eða dögum, að þegar stjórnarforseti Bandaríkjanna, Eisenhower, hugði á ferð sína til Parísar, á hinn mikla NATO-fund með öllum forsætisráðherrum NATO-landanna, þá lét hann sér ekki nægja að ráðgast einungis við sína republikana þar í landi, heldur var leitað líka til andstæðinga republikana. Foringi demokrata, maðurinn, sem hafði barizt á móti Eisenhower í kosningunum um forsetatignina, var kvaddur til ráða, eins og alþjóð hér er kunnugt. Hugsum okkur muninn á skilningi lýðræðisins hjá þessum mönnum eða hjá okkur í þessu litla kotríki hér á hjara veraldar.
Ég hef ekki trú á því, að efnahagsvandamálin, dýrtíðarvandamálin, fjárhagsvandamálin og hvað þau nú öll nefnast, þessi miklu vandamál, sem íslenzka þjóðin á við að búa í dag og voru mér að kenna í gær og þér að kenna í dag og guð veit hverjum á morgun, sem allir svo að segja, bæði innan þings og utan, hafa átt, ekki kannske visvítandi í öllum tilfellum, en stundum visvítandi og stundum óafvitandi, sinn þátt í að þróa, — þessi öfugþróun í okkar efnahagsmálum leysist ekki með eingöngu „partisku“ átaki, jafnvel þó að það sé vinstri stjórn, sem ræður þar stefnunni eða stefnuleysinu. Það þarf þjóðarsamstarf til þess að leysa svo stór vandamál sem við eigum nú að horfast í augu við. Og ég vildi óska þess, að ríkisstj. Íslands núverandi öðlaðist svo mikið af sönnum lýðræðisskilningi og svo mikið af heilbrigðri skynsemi, að þeir tækju upp opinskárri og réttlátari vinnubrögð til að leysa þessi mál, en hingað til hefur bólað á.