16.04.1959
Efri deild: 102. fundur, 78. löggjafarþing.
Sjá dálk 1694 í B-deild Alþingistíðinda. (1258)
146. mál, sýsluvegasjóðir
Sigurður Ó. Ólafsson:
Herra forseti. Ég sá þetta frv. fyrst í gær og leit nokkuð yfir það í morgun, og ég verð að segja það, að við að lesa frv. yfir og þær töflur, sem fylgja með í grg., þá virðist mér hér vera um hreina byltingu að ræða á þessu sviði.
Nú er þessu hagað á þann veg og hefur verið, síðan lög um sýsluvegasjóði voru sett, að þá hefur það verið nokkuð á valdi hvers sýslufélags, sem sjóðina mynduðu, hvað það legði mikið á sig sjálft. Eftir því sem sýslufélögin lögðu meira á sig, eftir því styrkti ríkissjóður þau meira. Þetta hefur farið eftir föstum reglum, eftir fasteignamati í hverju héraði og svo eftir föstum reglum, hvað hvor aðili hefur lagt fram. Nú er það vitað, að sýslufélög hafa lagt mjög misjafnt á sig með vegagerðir og lagningu sýsluvega. Meira að segja er það svo, að nú munu vera 3 sýslur, sem enn hafa enga sýsluvegasjóði hjá sér, eftir því sem mig minnir að standi í grg. þessa frv. frá vegamálastjóra. En þeim sýslum, sem byrjuðu strax og voru alltaf í hámarki með sitt tillag, hefur vitanlega gengið bezt að leggja sína vegi. Nú á að gerbreyta þessu á þann veg, að í staðinn fyrir að fara nú eftir föstum reglum, þá á að fela einum manni, vitanlega manni, sem ætti að vera kunnugastur þessum málum á landinu, vegamálastjóranum, þá á að fela honum það einum, hvernig hann úthlutar þessu fé, ríkisstyrknum.
Það er á tvennan hátt, sem þetta frv. hefur breytingu í för með sér fyrir sýsluvegasjóðina. Í fyrsta lagi er það, sem hv. þm. Barð. (SE) minnti á, að nauðsynlegt væri að breyta hámarki prómille-gjaldsins, sem sýslurnar leggja á og miðað er við fasteignamat, vegna nýja fasteignamatsins. Þetta er náttúrlega alveg sjálfsagt að gera, að lækka þetta, og með því að lækka það úr 12% og 6% niður í 6% og 3%, þá verður um svipaða upphæð að ræða og áður var með gamla matinu miðað við allt landið. En þá er það hin breytingin, sem frv. hefur í för með sér og gerbreytir þessu máli. Ég skal ekki fara mikið út í þetta, vegna þess að ég hef haft svo lítinn tíma til þess að kynna mér þetta, en með því að líta fljótlega yfir frv., þá finnst mér þetta hrein bylting á þessu sviði.
Hv. 1. þm. N-M. (PZ) lagði á það áherzlu, að þessu máli yrði að koma fram á þessu þingi. Ég legg á það áherzlu, að þetta mál verði mjög nákvæmlega rannsakað og það sé mjög vafasamt, hvort það eigi að ganga fram á þessu þingi. Og ég vil skjóta því til n., að hún leggi mikla vinnu í þetta og geri nákvæmlega grein fyrir því, hvernig þessi lög breyta hjá hinum ýmsu héruðum, sem nú hafa lagt hjá sér mikið af sýsluvegum og á nú sum hver sem sagt að skera niður og svipta nær öllum ríkisstyrknum. Það eru dæmi til þess í frv., að það hafi þau áhrif.
Í frv. er skýrt frá, hvað mikið sé lagt af sýsluvegum, en það er ekki víst, að þar komi fram rétt mynd. Ég get sagt það t.d. og upplýst það um Árnessýslu, að það hefur verið kostað kapps um það að taka ekki fleiri vegi í sýsluvegatölu hvert sinn, en það, að möguleikar væru að klára þá og koma þeim af á næstu fjórum árum. Nú er t.d. í Árnessýslu eftir að leggja eitthvað 13 km vegi, sem eru alveg ólagðir, og 35 km, sem aðeins eru upphlaðnir. En með þessum lögum liggur við, að því sé slegið föstu, að þarna sé lokið öllu þessu starfi. En ég get bara upplýst, að það bíður núna að taka fleiri tugi km í sýsluvegi, sem eru hreppavegir og ólagðir vegir, en nauðsynlegt að leggja. Og svo er eitt t.d., að það er ekki alltaf að marka vegalengdina. Sum héruð eru þannig, að hver einasti vegarspotti er kannske tvisvar sinnum dýrari, en í öðrum héruðum. Þetta er náttúrlega afskaplega misjafnt. (BSt: Sumum þeirra tíu sinnum meira slitið þar að auki.) Já, og þá má benda á vegi t.d., sem lagðir eru um mýrar og heiðar grjótlausar heiðar, þar sem hætt er við holklaka á hverju einasta vori, og það fara um þessa vegi 5–10 tonna bílar tvisvar á hverjum einasta degi. Þessa vegi verður því að gera svo öfluga, að það er ekki neitt líkt því, sem er í mörgum héruðum úti um land. En þessa virðist ekki eiga að taka tillit til, heldur líta á vegalengdir eins og þær eru í dag og gerbreyta tillaginu frá ríkissjóði til héraðanna yfirleitt.
Ég vil endurtaka það, að ég skora á hv. samgmn. að athuga þetta frv. gaumgæfilega og gefa okkur eins nákvæma skýringu á þessum málum og hægt er, og ég verð að segja það, að ég er algerlega á móti því, sem fram kom hjá hv. 1. þm. N-M., að það ætti að flýta þessu máli og drifa þetta áfram núna, þótt ekki séu nema fáir dagar eftir af þessu þingi. Ég veit ekki betur en að á árinu 1958, eða á s.l. ári, þá hafi verið farið eftir gamla matinu með breytingu á fasteignamatsgjaldinu, og ég hef ekki orðið var við annað en að það hafi getað gengið, og ætti því að geta gengið eitt ár enn.