27.05.1960
Neðri deild: 89. fundur, 80. löggjafarþing.
Sjá dálk 3241 í B-deild Alþingistíðinda. (1578)
153. mál, dragnótaveiðar í fiskveiðilandhelgi
Pétur Sigurðsson:
Herra forseti. Ég skal ekki verða langorður, enda er kominn tími til, að það sjáist við atkvgr. hér í d., hver afstaða þm. er til þessa máls. En það eru þó nokkur atriði úr tveimur síðustu ræðum hv. 2. þm. Norðurl. v. (JPálm), sem fá mig til þess að gera hér nokkrar aths. En í sambandi við ummæli hans um flm. þessa frv., þá er mér mikil og jafnvel sérstök ánægja að taka það fram, að ég tel mig geta öðlazt stórmikinn fróðleik í öllum málum við fótskör meistara Jóns nema þeim, sem um veiðarfæri og fiskveiðiaðferðir fjalla. Í þeim málum biðst ég undan fræðslunni, ekki vegna þess, að ég telji mig hafa neina sérstaka þekkingu á þeim málum, heldur vegna augljósrar vanþekkingar þessa hv. þm., sem ég m.a. dreg af klassískum lýsingum hans við 1. umr. og nú í kvöld, en í öllum sínum ræðum, ekki síður í kvöld en áður, hefur þessi hv. þm., eins og aðrir þdm. hafa orðið varir við, rætt um allt milli himins og jarðar, um lax- og silungsveiði, mæðiveiki og varnir gegn mæðiveikinni, ríkisreikningana og lélegt eftirlit á ríkisreikningunum, minkaplágu og minkaeldi og sína staðföstu ótrú á öllum okkar vísindamönnum og öllu þeirra eftirliti, þótt í seinni ræðum sínum, eins og hér heyrðist í kvöld, væri hann kominn á þá skoðun, að eitt tiltækilegt ráð væri til aukinna mæðiveikivarna, það væri strangara eftirlit en áður hefur þekkzt. Og hann sagði enn fremur orðrétt í sinni fyrstu ræðu, með leyfi hæstv. forseta:
„Dragnótin er miklu hættulegri en botnvarpan, því að neðan á botnvörpunni eru eins konar hjól, sem fiskurinn getur synt undir og á milli.“
Við að heyra slíka lexíu lífsreyndra manna hlýtur þeim ófróðu og óþroskuðu að verða sú spurning á vörum, hvort ekki sé beinlínis um stórkostleg fjöldamorð á fiskum sjávardjúpanna að ræða, þegar þeir sjá þessa hjólatík dregna um botninn, ekki vegna hættunnar af veiðarfærinu sjálfu, heldur vegna krampahláturs, sem hlýtur að grípa þá fiska, sem sjá þetta.
Hv. þm. þótti ég hafa verið orðljótur við 1. umr. málsins. Eftir orðum hans virðist réttur þm. til notkunar sterkra orða miðast við, að þm. séu komnir töluvert á efri ár og hafi að baki langa þingsetu og reynslu mikla. Þessa ályktun dreg ég af ræðu þeirri, er hann flutti, er hann hóf umr. um þetta frv., en þá sagði hann m.a., og hann hefur endurtekið það í seinni ræðum sínum, að aldrei hefði ógeðfelldara starf verið unnið á Alþ. en það, sem sjútvn. hefði unnið með þessu frv. Og hann sagði jafnframt, að þessi hv. þn. hefði gert Alþ. að allsherjarathlægi með þessu starfi, svo að eitthvað sé nefnt. Ég held, að ummæli hv. þm. stafi ekki af ljótum orðum mínum, heldur af því, að ég dró og dreg í efa, að þær fullyrðingar hv. þm. fái staðizt, að á undanförnum árum hafi þekkingin á fiskveiðiaðferðum, veiðarfærum og hættunum á ofveiði fiskistofnanna flogið í fang honum hér á Alþ., a.m.k. þori ég að fullyrða, að flug þessa vísdómsfugls, sem hér hefur flögrað um sali hv. þm. til fróðleiks, hafi ekki borið með sér vængsúg arnarins, heldur hjáróma skræki innilokaðs páfagauks.
Annars má segja, að við, sem fylgjum dragnótafrv., höfum fulla ástæðu til að þakka hv. þm. fyrir innlegg hans í umr. um þetta mál, ekki fyrir barngæzku hans, sem lýsti sér í orðum hans í næstsíðustu ræðu, heldur fyrir að bera á borð fyrir hv. d. þau rök, sem hann hefur gert og telur að líklega muni nægja til að stinga upp í dragnótaberserkina, sem hann kallaði svo. Það hefði einhvern tíma þótt tíðindum sæta, að Jón Pálmason bæri fyrir sig í málefnalegum umræðum sem sinn sóma og eina skjöld bréf frá óflokksbundnum kommúnista og það úr Kópavogi, sem að vísu segist hafa fulla sjón, sem ég efa stórlega eftir að heyra þá félaga, Jón Pálmason og hinn óflokksbundna kommúnista, telja það rök gegn stórvirku og hagnýtu veiðarfæri, að fiska megi flatfiskinn á króka eða í lagnet, svo að fullkomin hagnýting náist úr verðmætasta fiskinum, sem Íslendingar eiga í landhelgi sinni og er líklega hinn eini raunverulegi sparisjóður þjóðarinnar.
Það kom fram í bréfi þessu, sem hv. 2. þm. Norðurl. v. las hér upp fyrir þm., sá misskilningur, sem er að vísu nokkuð útbreiddur, að nytja megi flatfiskinn með lóðum og lagnetum. Hv. 6. þm. Sunnl. (KGuðj) vék nokkuð að þessu hér áðan í sinni ræðu og benti réttilega á margt í því sambandi. En í bréfinu kom enn fremur fram mikil hneykslun á því, að fiskvinnslustöðvar vildu ekki kaupa þann kolaafla, sem nú fengist á lóðir og í lagnet, og enn fremur sagði hv. 2. þm. Norðurl. v., að í landinu hafi legið í jan. s.l. 1300–1500 tonn af flatfiski, sem ekki væri hægt að selja, auk þess sem ég hafi verið með getgátur einar um 150 millj. kr. útflutningsverðmæti og hefði engin rök haft fyrir því. Það væri vissulega tækifæri til þess út af þessum ummælum hv. þm. að tala langt mál, en ég skal reyna að vera stuttorður, enda hafa þm., sem hér hafa talað fyrir frv. í kvöld, komið nokkuð inn á þessi mál. En þess ber að geta í þessu sambandi, að til fullrar vinnslu eða til flökunar er kolinn aðeins hæfur þann tíma, sem í frv. er gert ráð fyrir að megi veiða hann. Annan tíma árs, ef hann er veiddur og settur í slíka vinnslu, er svo ótrúlega stórt prósent af honum í viðbót við hið venjulega, sem fer í úrgang, að það þykir ótrúlegt. Þetta er ástæðan fyrir því, að fiskvinnslustöðvarnar vilja ekki kaupa hann til vinnslu á öðrum tíma árs en um er getið í frv. að veita eigi veiðileyfin.
Grundvallarskilyrði fyrir því, að það megi skapa hinn dýrmæta Bandaríkjamarkað, sem hv. þm. (JPálm.) sagði að ég hefði verið með tómar getgátur um fyrir kolaflökin, er sá, að hráefnið sé fyrsta flokks. Það var líka minnzt á það hér áðan af hv. síðasta ræðumanni, og öll þjóðin viðurkennir það reyndar, að gæði þorskaflans síðustu vetrarvertíðir hafa farið hríðversnandi, og er vaxandi lagnetanotkun einmitt kennt um það eða talin aðalástæðan. Það eru engin frambærileg rök til fyrir því, að þetta sama komi ekki til með að gilda um kolanetin. Auk þess yrði algerlega óframkvæmanlegt á þeim stutta tíma, sem leyfa má vinnslu kolans til þess að náist úr honum góðar afurðir, að veiða með netum og lóðum það magn, sem stofninn þolir eftir mati þeirra, sem þar eiga að skera úr um, en það eru fiskifræðingar okkar.
Um þau 1300–1500 tonn af flatfiski, sem óseld voru um áramót, og af hverju það stafaði, að þau seldust ekki, þá var það að mestu vegna þess, að hráefnið var mjög lélegt. Og það var sama, þótt það væri veitt á þeim tíma, sem heppilegt getur kallazt, þá var ástæðan sú, að þessi afli var veiddur í vitlaust veiðarfæri. Hann var veiddur í humartroll í staðinn fyrir dragnót. Og humartrollið skemmdi þennan afla, m.a. vegna eftirfarandi ástæðna: Togtíminn, þegar togað er með humartrolli, er mjög langur, sem er ekki til að dreifa um dragnót, eða allt upp í 4 klst. Það hefur verið veitt á margföldu dýpi miðað við það, sem góður koli heldur sig allajafna, sem væri ekki til að dreifa með dragnótaveiði. Í humartrollið kemur mikið af skel og krabba, sem ekki aðeins skemmir kolann, meðan aflinn er í trollinu, heldur þó frekast á þilfari bátanna, er þetta blandast þar saman, og svo þegar verið er að ganga á þessu. Það er fyrst og fremst við þessar veiðar hugsað um humarinn og kolinn látinn liggja óinnanífarinn og óvarinn á þilfarinu í margfalt lengri tíma en eðlilegt getur talizt. Það ber því allt að sama brunni. Heppilegt veiðarfæri vantar til þess að hagnýta kolaaflann á þeim stutta tíma, sem leyfa á hann til fiskiðnaðar og flökunar, og þar með nýta innlent vinnuafl og skapa aukin útflutningsverðmæti.
Ég minntist í minni fyrri ræðu um þetta mál á verðmæti þau, sem hér væri um að ræða, og gat um álit eins fremsta hraðfrystihúsamanns, sem er hér á landi, um verðmætið á kolaflökunum í Bandaríkjunum. Ég sýndi auk þess með óhrekjandi rökum fram á verð flatfisksins á ísfiskmarkaði í Englandi fyrri hluta þessa árs, en það var um 19–20 þús. kr. tonnið, og það liggur fyrir núna, að Vestmanneyingar geta selt til Danmerkur á 13 þús. kr. tonnið, og ég mundi telja, að það væri sjálfsagt að nota þann markað, meðan verið væri að vinna að markaði fyrir flökin í Bandaríkjunum. Og ef það væri hægt að ná í hámark þess kolaafla, sem fiskifræðingarnir telja að heppilegt sé að veiða og við getum náð í með góðu móti, en það er um 5 þús. tonn, — heildarkolaaflinn aftur á móti hér við landið um 10 þús. tonn og kannske um 5 þús. tonn af öðrum fiski, sem ekki er ótrúlegt, — þá þarf ekki einu sinni reyndan eða reynslumikinn bankaráðsmann til þess að gizka á þau óhemjuverðmæti, sem hér er verið að kasta frá sér, ekki aðeins frá íslenzkum fiskimönnum og íslenzkum útgerðarmönnum og íslenzkum verkalýð kringum allt land í beinum tekjum, heldur þjóðinni allri í óbeinum tekjum. Og þeir, sem telja, að við þurfum ekki á þessu að halda, telja sjálfsagt þjóðina betur komna fjárhagslega en ég geri.
Hv. þm. fór nokkrum orðum hér í kvöld um trillurnar og tryggingu þeirra fyrir veiðisvæðum og fór með miklum móði í kringum allt land. Hann sagði m.a., að þeir, sem vildu ekki dragnótaveiði, væru varnarlausir gegn hinum. Þetta er alveg þveröfugt. Það eru margfaldar tryggingar fyrir þá, sem vilja ekki dragnótaveiði. Þetta eru heimildarlög, og mikið þarf til þess, að opnuð verði stór svæði. Ef svo skyldi fara, að þessi stóru svæði yrðu opnuð, eru hagsmunahópar innan þeirra, sem geta fengið öðrum svæðum lokað.
Hv. þm. spurði um það, hvernig hægt væri að koma því heim að sameina hagsmuni Keflvíkinga og Akurnesinga, ef þeir væru sama sinnis, og aftur á móti Reykvíkinga og Hafnfirðinga. Þetta er mjög auðvelt. Hagsmunir trillubátaeigenda í Hafnarfirði, Akranesi og Reykjavík eru alveg þeir sömu. Það er leikur einn að friða svæði fyrir þá. Ef Faxaflóinn yrði opnaður fyrir dragnótaveiði, þá geri ég ráð fyrir, að fyrst og fremst mundu vísindamennirnir við atvinnudeildina og Fiskifélagið banna til að byrja með að veiða í fjörðum og á öðrum svæðum, þar sem eru uppeldisstöðvar smákolans, og man ég þá sérstaklega eftir nokkrum stöðum undan Mýrunum, en í öðru lagi mundi vera hægt að fá friðun fyrir dragnótasvæðin, þar sem dragnótabátar fengju ekki að koma inn á, og yrðu það nokkuð stór svæði. Það svæði má vel hugsa sér kannske úr línu, sem væri Garðskagi í Þormóðssker, Álftanes í bauju vestur af Þormóðsskeri eða eitthvað slíkt. Ég bara tek þetta sem dæmi. Inn á það svæði, sem væri fyrir innan þessar línur, fengju ekki dragnótabátar að koma, en aðeins þeir, sem væru með lagnet og lóðir. Ég minntist á það hér í minni fyrri ræðu, að það væri mjög auðvelt á þessum tíma árs að afmarka þessi svæði. Vissulega væri heppilegast að geta farið eftir landfræðilegri legu, en baujur á þessum tíma eru ekkert vandamál, sem ekki væri auðveldlega hægt að ráða fram úr.
Það var eftirtektarvert atriði, sem hv. 2. þm. Norðurl. v. kom inn á hér í kvöld, og mér fannst hann helzt verða grátklökkur, þegar hann fór að lýsa því, hvað verið væri að fara rétta leið með því að samþykkja ályktunartill. um lax- og silungseldi, sem ég fyllilega samþykki. En þessi hv. þm. bara gleymir að segja frá því um leið, til hvers þetta er gert. Er þetta gert fyrir fugla loftsins eða hvað? Er þetta ekki gert til þess að nytja þennan fisk síðar? Það er ekkert samræmi í því, sem hv. þm. hefur verið að fara með, og það hefur komið hér á daginn, að í ræðum sínum hefur hann sagt eitt og annað, sem hefur verið hrakið af öðrum ræðumönnum. Hann hefur komið í næstu ræðu og endurtekið það sama og kannske með enn þá meira offorsi. Það hefur síðan verið hrakið aftur. En þegar hann er búinn að tala sig dauðan við eina umr., þá veit ég, að hann kemur fram við næstu umr. og endurtekur sömu vitleysuna aftur.
Hv. þm. hefur t.d. í öllum sínum ræðum minnzt á landhelgina og hefur haldið því fram, að við værum með þessu frv. að eyðileggja margra ára starf þar og vissulega göfugt. Ég vil taka það skýrt fram við þennan þm., að ég held, að það hafi ekki hvarflað að neinum sjávarútvegsnefndarmanni, að þannig væri verið að fara að, og ég er sannfærður um, að það hefði enginn snert hendi að því að koma þessu frv, á framfæri, ef hann hefði haldið, að um slíkt væri að ræða. Ég minnist þess, að fyrir ekki alllöngu, eftir að landhelgisráðstefnunni í Genf var lokið, vorum við, ég og þessi hv. þm., saman á fundi, þar sem við hylltum a.m.k. meiri hluta sendinefndarinnar, sem þar var, fyrir ágætt starf og góða framkomu. Í þessari sendinefnd voru tveir menn, sem komu á fund sjútvn. og hafa einmitt látið uppi álit sitt á skaðsemi dragnótaveiða í landhelgi í nál., þeir Davíð Ólafsson og Hans G. Andersen. Og ég segi fyrir mig, og ég býst við því, að ég geti sagt það fyrir fleiri menn úr sjútvn. Nd., að við höfum miklu meiri trú á því, sem þessir menn segja um landhelgismálið, heldur en þessi ágæti þm. Þegar ég heyri í þessari d. frambærileg rök fyrir því, að það sé verið að valda landhelgisbaráttu okkar einhverri skaðsemi með því að leyfa dragnótaveiðar innan landhelgi, þá skal ég vera fyrsti maðurinn til þess að endurskoða afstöðu mína í þessu máli.
Það geta oft orðið langar glímur hjá mönnum, sem eru að glíma við skuggann sinn, enda hefur það komið fram hér í kvöld. En þeir menn, sem telja það rök gegn þessu máli, þó að það heyrist mótorskellir í fiskibátum um nætur, það finnst mér alveg fráleitt. Íslenzkir fiskimenn hafa ekki í starfi sínu spurt um, hvað klukkan væri, ef um aflavon væri að ræða, enda skiluðu þeir ekki meira aflamagni á hvern einstakling en nokkur önnur þjóð í heimi, ef svo væri. Stórvirkar fiskveiðar og fiskiðnaður hefur orðið grundvöllur undir efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinnar. Ofveiðin á sínum tíma, sem dragnótin átti sinn þátt í, olli miklu slysi. Hin nauðsynlegu og gagnlegu landbúnaðarverkfæri, traktorarnir, hafa líka valdið hörmulegum slysum. Það kemur engum til hugar að banna þessi verkfæri, en það er reynt með öllum hugsanlegum ráðum að fyrirbyggja, að þeir valdi slysum, og það er sama hugsað með þessu frv. um dragnótaveiðar.
Hv. 2. þm. Norðurl. v. hefur reynt að gera mál þetta öðrum þræði að gamanmáli. Ég hef sýnt fram á í umr. um málið með bréfum frá sjómönnum og útgerðarmönnum um allt land, að hér er ekki um neitt gamanmál fyrir þá að ræða, heldur mikið vandamál, sem sjútvn. hefur reynt að ráða fram úr með þessu frv., þar sem hagsmunir allra eru tryggðir, nema kannske þeirra bænda, sem við sjó búa og næturblundi sínum týna af mótorskellum fiskibáta. En til þess að svara á sama hátt og til var stofnað, má segja, að til þess að fyrirbyggja þetta, megi setja flotauglýsingar út af ströndum Húnvetninga, sem á stæði eitthvað á þessa leið:
Er sól á himin rennur senn
og skella hestahófar,
þá vekið ekki varamenn
vondu flatfisksþjófar.