10.05.1960
Neðri deild: 79. fundur, 80. löggjafarþing.
Sjá dálk 3597 í B-deild Alþingistíðinda. (1767)
Fyrirspurnir um stjórnarráðstafanir ofl.
Eysteinn Jónsson:
Það eru aðeins fáein orð í tilefni af þessum upplýsingum, sem fram hafa komið. Ég vil minna á það í því sambandi, að þegar efnahagslöggjöfin var sett, voru gerðar um það fsp. hér hvað eftir annað, hvað ríkisstj. ætlaðist fyrir með þessi 5%, sem átti að taka af útfluttum sjávarafurðum, eftir að búið væri að greiða hallann á útflutningssjóðnum. En þótt um þetta væri spurt hvað eftir annað, fengust ekki um það nein svör, og var mönnum alveg óljóst, hvað ríkisstj. var að fara í þessu efni. En nú heyri ég, að viðhorfið er breytt, og ég vil rifja það hér upp til þess að vita, hvort ég hef misskilið nokkuð í því.
Ég heyrði ekki betur en hæstv. sjútvmrh. lýsti því yfir hér áðan, að ríkisstj. hefði gefið þá yfirlýsingu til útvegsmannasamtakanna, að stjórnin mundi beita sér fyrir því, að þetta gjald yrði fellt úr lögum, þegar búið væri að greiða hallann á útflutningssjóðnum. Þetta er út af fyrir sig merkileg upplýsing, og ég vil fá það leiðrétt, ef ég hef ekki skilið það rétt, að þannig sé það ákveðið, að þetta gjald verði numið úr lögum, eða stjórnin muni beita sér fyrir því, að það verði numið úr lögum, þegar búið er að greiða hallann af útflutningssjóðnum.
Um þennan halla á útflutningssjóðnum er það að segja, að því var haldið fram í fyrra, að það væri enginn halli á útflutningssjóðnum til. En það var náttúrlega rangt, eins og menn vita, og margupplýst hefur verið, að um talsvert verulegan halla er að ræða, sem verður greiddur af þessu útflutningsgjaldi. Á hinn bóginn er það algerlega rangt, sem maður hefur verið að sjá í stjórnarblöðunum síðustu dagana, að það hafi verið halli í þessum sjóði frá tímum vinstri stjórnarinnar, því að það liggur fyrir yfirlit um það frá fyrrv. ríkisstj. Alþfl., í grg. efnahagsmálafrv., sem hún lagði fram, að um áramótin 1958 og 1959 var ekki um neinn halla að ræða, þannig að sá halli, sem nú er verið að glíma við í þessum sjóði, er frá árinu 1959 skv. þeim yfirlýsingum, sem þá voru gefnar. Hér er annaðhvort um misskilning að ræða eða missögn.
Þá vil ég segja þetta um það, sem nú hefur gerzt: Þegar efnahagsmálalöggjöfin var sett, var dæmið sett upp þannig varðandi sjávarútveginn, að þaðan ætti að borga þessi 5% af öllum útfluttum sjávarafurðum í gamla hallann. Síðan var því lýst yfir, að enda þótt þetta væri gert, ættu þeir, sem kaupa fisk, að geta greitt það hátt verð fyrir fiskinn samt sem áður, að útgerðarmenn stæðu jafnvel að vígi og fyrir gengisbreytinguna. Þessu var marglýst yfir af stjórnarvöldunum og ýmsar tölur nefndar í því sambandi. Það væri alveg ljóst, að þeir, sem keyptu fiskinn, gætu gert þetta, gætu keypt hann við þessu verði, — því verði, sem þyrfti, til þess að útgerðin stæði jafnvel að vígi eftir sem áður, og 5% gjaldið væri alveg þar fyrir utan og gæti orðið greitt líka. Landssamband útgerðarmanna gerði útreikninga um þetta og setti fram óskir um verð, sem landssambandið taldi að útgerðarmenn þyrftu að fá til þess að standa jafnvel að vígi og áður. Ég veit ekki til, að þær niðurstöður Landssambandsins hafi verið rengdar, að þetta þyrftu útgerðarmenn í raun og veru að fá til þess að standa jafnvel að vígi og áður.
Síðan var farið að glíma við fiskverðið, og þeir, sem kaupa fiskinn, vildu ekki borga neitt nándar nærri það verð, sem útgerðarmennirnir töldu sig þurfa að fá til þess að standa jafnvel að vígi og áður. Þessi glíma hefur nú staðið allan tímann, síðan efnahagslöggjöfin var sett. Augljóst er, að þetta hefur orðið algerlega óleysanlegt mál milli þessara samtaka. Það er alveg augljóst af því, sem nú hefur gerzt, og jafnframt liggur það alveg fyrir, að það, sem þá skeður, er það, að ríkisstj. tekur þátt í þessum samningum — eða hvað á að kalla það — og kemur saman endunum með því að láta 60 millj. úr þessari „púlíu“, sem átti að mynda af útflutningsgjaldinu, því að þegar efnahagslöggjöfin var sett, voru 5% talin nema 120 millj., og þetta er helmingurinn. Þá eru það 60 millj., sem þarna eru lagðar fram, til þess að endarnir nái saman. Það er ekki hægt að kalla þetta öðru nafni en uppbætur. Það er tekið af því fé, sem búið var að gera ráð fyrir að draga saman í annað. Og síðan á að taka með öðru móti fé í skarðið, því að það á bara að halda áfram þeim mun lengur að innheimta 2½% til þess að fylla skarðið. Hér eru því lagðar fram verulegar fjárhæðir í nýjar uppbætur til þess að leysa þetta mál.
Niðurstaðan verður svo samt sem áður sú, að útgerðarmenn fá ekki það verð, sem Landssambandið taldi, að þeir þyrftu að fá til þess að búa við svipaðar ástæður og áður. Hæstv. ríkisstj. hefur þar af leiðandi ekki staðið við þá yfirlýsingu, sem hún gaf útgerðarmönnum um s.l. áramót, en hún var sú, að þeim væri óhætt að treysta því, að efnahagsmálaráðstafanirnar skyldu koma þannig út fyrir útgerðina, að hún stæði ekki verr að vígi en áður. En það er augljóst á því verði, sem nú hefur komið út úr dæminu til útgerðarinnar, að útgerðin stendur ekki eins vel að vígi og hún gerði áður að dómi þeirra manna, sem þessi mál hafa íhugað fyrir landssambandið. Á þessu sjáum við, hvílík fjarstæða það hefur verið, sem ríkisstj. bar fram í sambandi við efnahagsmálalöggjöfina, þegar hún sagði, að útgerðin gæti fengið sitt upp í topp og samt borgað 5% upp í gamla hallann á útflutningssjóðnum, þannig lægi þetta dæmi fyrir.
Nú liggur það sem sagt fyrir, að það stendur ekki steinn yfir steini. Þetta hefur allt verið andaleysa eða þá einhver hefur orðið hér svo frekur langt umfram það, sem gert er ráð fyrir. Það er alveg augljóst, að það eru ekki útgerðarmennirnir, sem hafa fengið meira en gert var ráð fyrir, því að þeir hafa fengið minna an þeir sjálfir töldu eða þeirra samtök töldu að þeir ættu að fá. Hér stendur því ekki steinn yfir steini. Það er ekki nokkur dráttur óskemmdur í þeirri mynd af þessum málum, sem hæstv. ríkisstj. brá upp í sambandi við efnahagsmálalöggjöfina, því að þá átti þetta að vera þannig sem sagt, að útgerðin átti að fá sitt að fullu og hægt væri að greiða þessi 5% í útflutningssjóðinn til að jafna hallann.
Ég skal ekki fara hér mjög út í önnur mál í þessu sambandi, en ég vil aðeins benda á, að þetta er ekki eini þátturinn í þessu nýja kerfi, sem sýnilega hefur ekki átt neina stoð í veruleikanum. Ég get ekki stillt mig um að minna í þessu sambandi á innflutningssöluskattinn. Því var lýst yfir, að þetta dæmi gengi allt upp, án þess að innflutningssöluskatturinn yrði nokkuð hækkaður. Og dýrtíðaraukningin, sem átti að verða í landinu af þessum ráðstöfunum, var reiknuð út og miðuð við það. En eftir nokkrar vikur kom frv., þar sem gert var ráð fyrir að leggja á nýjan innflutningsskatt, sem nemur 8.8% af nær öllum innflutningi til landsins, eða ca. 180 millj. á einu ári. Þar er annar þátturinn, sem gersamlega hefur reynzt út í bláinn.
Þriðja atriðið, sem mætti minna á í þessu sambandi, er svo, að því var lýst hér hátíðlega yfir, að það ætti ekki að hækka neitt útlán í Seðlabankanum í krónutali út á afurðir frá því, sem áður hefur verið. Þetta hefur víst verið framkvæmt að forminu til, en farið fram hjá þessu ákvæði með því að láta Seðlabankann lána útflutningssjóði stórfé til þess að greiða fyrir fram útflutningsuppbætur út á fisk frá fyrra ári. Þetta varð stjórnin náttúrlega að gera, því að hinar fyrirætlanirnar voru endaleysa. En til þess að reyna að bjarga andlitinu að einhverju leyti var farin þessi krókaleið til að gera viðskiptabönkunum kleift að lána meira en þeir höfðu gert frá sjálfum sér út á fiskinn, en fá féð samt út úr Seðlabankanum. Þetta er aðeins eitt dæmi til að sýna, hvernig þetta er að liðast í sundur og hversu fjarri raunveruleikanum allt það plan var, sem hæstv. ríkisstj. beitti sér fyrir hér í vetur.