25.04.1960
Sameinað þing: 42. fundur, 80. löggjafarþing.
Sjá dálk 3609 í B-deild Alþingistíðinda. (1776)
Landhelgismál
forsrh. (Ólafur Thors):
Herra forseti. Eins og mönnum er kunnugt, hef ég dvalið erlendis í nokkra daga. Eftir að ég kom heim, hef ég lesið íslenzku blöðin að miklu leyti og séð, að þar er mjög villandi sagt frá utanför minni og hvað ég hafi aðhafzt erlendis. Ég tel þess vegna rétt, enda þótt ég álíti allar deilur um landhelgismál á þessu stigi óheppilegar, að skýra hæstv. Alþ. frá, hver mín afskipti hafa verið af málinu, og er mér alveg vandalaust að segja þar sannleikann og sannleikann allan og ekkert nema sannleikann.
Efni málsins er þetta: 1) Í utanför minni átti ég aldrei tal við einn einasta erlendan stjórnmálamann, hvorki um landhelgismálið né neitt annað, — ég átti aldrei tal við einn einasta erlendan stjórnmálamann, hvorki um landhelgismálið né neitt annað. 2) Ráðherrarnir Bjarni Benediktsson og Guðmundur Í. Guðmundsson áttu oft tal við mig í síma um málið frá Genf og sögðu mér, hvernig sakir stæðu á hverjum tíma. Viðhorfin voru ákaflega breytileg frá degi til dags. 3) Er heimferð mín var ráðin, komu íslenzku ráðh. daginn áður til London til viðræðna við mig, svo að við gætum borið saman bækurnar, þar eð sýnilegt var, að senn mundi draga til úrslita á ráðstefnunni. 4) Við vorum allir alltaf sammála um öll meginatriði málsins. 5) Við töldum sjálfsagt að gera okkar ýtrasta til þess að tryggja, að við fengjum 12 mílna fiskveiðilandhelgina okkar viðurkennda. 6) Tækist það ekki, töldum við sjálfsagt að vinna að því, að ráðstefnan færi algerlega út um þúfur.
Þannig stóðu málin, þegar við skildum í London s.l. fimmtudagskvöld. Á föstudagsmorgun eða föstudaginn fyrir hádegi töluðu ráðh. þrisvar sinnum við mig frá Genf. Þó var það ekki fyrr en eftir brottför mína frá London á föstudag, að þeir tóku ákvörðun um að flytja þá brtt., sem nú er kunn orðin og lýtur að því, að sérstaða Íslands um 12 mílna fiskveiðilandhelgina verði viðurkennd. Um þá till. vil ég leyfa mér að taka þetta fram: 1) Það var auðvitað alveg sjálfsagt að reyna að tryggja henni sigur, því að vitaskuld kemur ekki til greina, að Íslendingar hafni möguleikum á slíkri viðurkenningu á rétti sínum eingöngu af því, að einhverjir aðrir fái ekki 12 mílna landhelgi viðurkennda. 2) Þessi till. er ekki borin fram sem liður í samningum við einn eða neinn. 3) Ég tel því miður yfirgnæfandi líkur til, að þessi till. verði felld, og ég tel, að vel geti farið svo, að hún fái aðeins fá atkvæði. En við höfum þó þrátt fyrir það gert skyldu okkar með því að bera hana fram. 4) Ég vil geta þess, að það er langt frá því, að ég sé öruggur um, að hin sameiginlega till. Bandaríkjanna og Kanada verði felld. Ég er einmitt þvert á móti kvíðinn fyrir því, að hún verði samþ., og það er langversta útkoma á ráðstefnunni fyrir okkur. Ég byggi þetta, sem ég segi, á því, að það er alveg sýnilegt, að bæði Bandaríkin og Kanada og kannske fleiri leggja höfuðáherzlu á að vinna menn til fylgis við þessa till., og því miður eru ekki allir eins fastir fyrir og við Íslendingar í þessu efni, sem förum okkar fram, hvað sem hver segir, og miðum afstöðu okkar við það eitt, sem við teljum Íslandi fyrir beztu.
Ég vil taka fram, að þetta mál er samkv. verkaskiptingu stjórnarinnar fyrst og fremst í höndum ráðherranna Bjarna Benediktssonar, sem fer með málefni varðandi verndun fiskimiða landgrunnsins, og Guðmundar Í. Guðmundssonar, sem kemur sem utanrrh. fram gagnvart öðrum þjóðum í slíkum málum. Við þetta vil ég svo bæta því einu, að bæði hef ég verið þeim báðum sammála ævinlega í þessu máli, á meðan á ráðstefnunni stóð, og auk þess njóta þeir báðir fulls stuðnings og trausts allrar ríkisstj. í málinu. Þeir eru þessum hnútum kunnugastir, og það eru mennirnir á staðnum, þ.e.a.s. í Genf, sem verða að taka ákvarðanirnar, eftir því sem viðhorfin segja til um á hverjum tíma, þar sem viðhorfin breytast, ekki einasta frá degi til dags, í þessu máli á ráðstefnunni, heldur jafnvel frá klukkutíma til klukkutíma.
Að öðru leyti skal ég svo ekki fjölyrða um þetta. Mér þótti rétt, að hæstv. Alþ. vissi, hvað forsrh. Íslands hefur verið að hafast að og hvort hann hefur verið að fara eitthvað á bak við Alþingi í málinu. Mér þótti skylda mín að skýra þinginu frá þessu, en vil engan þátt eiga í, að við hefjum neinar deilur um málið. Atkvgr. fer fram á morgun og ráðstefnunni lýkur, eftir því sem ég bezt veit, á miðvikudaginn. Ég talaði nú, rétt áður en ég kom á fundinn, við hæstv. dómsmrh. Bjarna Benediktsson, og hann sagði mér, að það væri ómögulegt fyrir neinn að segja örugglega, hvað mundi ske, það gæti oltið á einu atkv. Og ég vil, að menn viti það, að verði okkar brtt. felld, sem ég tel alveg víst eða yfirgnæfandi líkur til, þá greiðum við auðvitað atkv. á móti Kanada- og Bandaríkjatillögunni.