28.11.1959
Efri deild: 4. fundur, 80. löggjafarþing.
Sjá dálk 142 í C-deild Alþingistíðinda. (2226)
7. mál, gjaldaviðauki 1960
Hermann Jónasson:
Herra forseti. Það hefur nú um skeið verið rætt um ýmislegt annað meira en beinlínis um efni þessara frv., sem hér liggja fyrir, og ég tel það ekki óeðlilegt. Því er haldið fram af hæstv. fjmrh., að framlenging á tekjuöflunarheimildum fyrir ríkissjóð komi öðrum málum ekkert við, þessi mál um framlengingu tekjuöflunarheimilda hafi venjulega verið afgreidd ágreiningslítið eða ágreiningslaust. Þetta mun í sjálfu sér vera í höfuðatriðum rétt, enda hefur það greinilega komið í ljós og tekið fram af mér í upphafi þessara umr., að þetta væri ekki meginatriðið, ágreiningur um þetta atriði, heldur hitt, hvernig störfum þings væri háttað og hvernig þessi mál bæri að. Því er haldið fram, að þetta komi ekkert við þingfrestun eða framlengingu brbl. Þetta álít ég að sé rangt, því að svo mikið þekki ég þingsöguna og reynslu af störfum hér á Alþ., að ég fullyrði, að vinnubrögðin á Alþ. yfirleitt eru tekin til heildarathugunar af þinginu og þingmönnum. Þegar óvenjuleg vinnubrögð eiga sér stað, er algengt og næstum því föst regla, að þau eru dregin inn í umr. um önnur mál.
Það mun sýna sig og hafa komið oft fram hér á Alþ., að óvenjuleg eða óviðurkvæmileg vinnubrögð borga sig yfirleitt ekki. Þau eru ekki til að spara ríkinu útgjöld eða til þess að greiða fyrir og flýta fyrir störfum hér á Alþ., og ég fullyrði, að það eru algerlega óvenjuleg vinnubrögð og óviðurkvæmileg vinnubrögð að láta nú undir höfuð leggjast að fylgja þeirri venju, sem fylgt hefur verið nú síðustu ár, að gera grein fyrir fjárhagsafkomu ríkissjóðs. Það mun ætíð hafa verið gert, áður en þessi frv. hafa verið samþ. Ég kýs því heldur að athuga það og ræða það síðar undir þessum umr., hvernig þessu hefur verið háttað. Frv. hafa verið lögð fram, en þau hafa verið afgreidd með venjulegum hætti, en ekki afbrigðum, og eftir að þinginu hefur verið gefin skýrsla um fjárhagsafkomuna, sem hefur verið gert venjulega fyrstu daga þingsins. Og mér er satt að segja alveg óskiljanlegt, hvernig það getur átt sér stað, að hæstv. ríkisstj. hefur látið sér koma til hugar að víkja frá þeirri reglu að ræða um fjárhagsafkomu ríkissjóðs í áheyrn alþjóðar, þings og alþjóðar, áður en farið er fram á það við þm., að þessi frv. séu samþykkt. Þetta er lítilsvirðing við þingið, sem er algerlega óverjandi.
Mig grunaði það, að hæstv. fjmrh. færi rangt með það, sem hann sagði hér áðan, en vildi ekki staðhæfa um það. Ég bað einn af þm. að athuga, hvenær framlengingafrumvörpin hafa verið lögfest: 1957 10. des., 12. des., 13. des., 6. des. — og þing 1958 4. des., 28. nóv., 27. nóv. og 19. des. Þá byrjar þing mánuði fyrr. Þessi staðhæfing er því vitanlega á misskilningi byggð, og ég ætla ekki að fara að bera — (Gripið fram í.) Já, þegar þingið byrjaði 10. okt. Þingið byrjaði 10. okt., og það er þess vegna algerlega þveröfugt við þau vinnubrögð, sem hér eru viðhöfð.
Auk þessa, að senda þingmenn heim án þess að birta á Alþingi hina venjulegu skýrslu um fjárhagsafkomu ríkissjóðs og ræða hana, eru það algerlega óvenjuleg vinnubrögð, að eitt það mál, sem mest hefur verið deilt um, brbl. um landbúnaðarverðið, er ekki einu sinni lagt fyrir þingið, áður en á að senda það heim, að maður tali nú ekki um það, að ekki er haft fyrir því að gera grein fyrir afkomu útflutningssjóðs, en farið á pólitíska fundi í félögum hér í bænum og gerð grein fyrir henni þar. Hvað kostaði þetta ríkisstj.? Hvers vegna getur ríkisstj. ekki haft þau venjulegu vinnubrögð að leggja fram fjárlagafrv., gera grein fyrir afkomu ríkissjóðs, koma frv. til n. og gera jafnframt nokkra grein fyrir fjárhagsafkomunni yfirleitt? Eru þetta ekki alveg nægar ástæður, þessi vinnubrögð? Slík vinnubrögð hafa ekki átt sér stað hingað til á Alþ., og hér er brugðið frá venju á svo óvanalegan hátt og mikilsvarðandi, að það er gersamlega óviðunandi.
Við erum ekki að tala gegn þessum frumvörpum, eins og komið hefur fram í þessum umr. Við erum ekki að tala gegn því, að eðlilegt þinghlé sé gert, til þess að stjórnin fái sinn vinnufrið. Þvert á móti, við teljum það eðlilegt. En þessi vinnubrögð, sem hér eru viðhöfð, eru algerlega óeðlileg, óviðunandi, og það verður að venja hvaða stjórn sem situr af slíkum vinnubrögðum. Það væri vöntun á skyldurækni þingsins, ef það vendi ekki hvaða stjórn sem er af svona vinnubrögðum. Og það er sannast, að málunum verður ekki flýtt með þessum hætti.
Það er talað hér um það sem mótbáru gegn því að fara þær leiðir, sem við bendum á, að það sé verið að tefja þingið, þessar ræður okkar séu eingöngu til þess að tefja þingið. Ég mótmæli því algerlega. Þær eru til þess að undirstrika það, að við unum ekki vinnuaðferðum af þessu tagi, sem eru nýjar og bera leiðinlegan blæ af því, sem ég ekki vil nefna. Það hefur verið sagt, að þingið hafi setið hér aðgerðalaust um langan tima oft og einatt og hæstv. ríkisstj. vilji koma í veg fyrir, að slíkt hendi. Þessar röksemdir fá undir engum kringumstæðum staðizt. Í fyrsta lagi er eftir að gefa skýrslu og tala þann tíma, sem til þess þarf venjulega, um fjárhagsafkomu ríkissjóðs, sem ég hef margminnzt á. Um það eru eðlilega hafðar, eins og okkur er kunnugt, útvarpsumræður til þess að gera þingheimi og þjóðinni, áður en kemur til afgreiðslu fjárlaga og efnahagsráðstafana, grein fyrir því í aðalatriðum, hvernig hlutirnir standa. Þetta á að þurrka út, fá samþykktar greiðsluheimildir og láta þingmenn, a.m.k. stjórnarandstöðuna, vera algerlega í blindni, að svo miklu leyti sem hún fær ekki upplýsingar annars staðar frá, um þau atriði, sem fleiri en ríkisstj. og stjórnarliðar vilja gjarnan hugsa um. Um þetta mál fyrst og fremst er eðlilegt, að það taki nokkurn tíma. Enn fremur er ekki óeðlilegt, að gerð væri nokkur grein fyrir efnahagsmálunum almennt, sem einnig mundi taka eðlilegan tíma. Og í þriðja lagi má benda á, að það liggja fyrir þinginu, eins og við heyrðum núna í byrjun þessa fundar, mörg mál, þ. á m. mál um tvö bráðabirgðalög, sem þarf að afgreiða, en mörg mál, sem þingmenn hafa þegar lagt fram. Það er beinlínis vinnusparnaður að nota tímann núna fram undir jól til þess að koma þessum málum áleiðis. Með því að láta þingið sitja aðgerðalaust í tvo mánuði og nefndir þess lengist þingið fram á vor eða sumar að öllum líkindum.
Þingið þarf þess vegna undir engum kringumstæðum að sitja aðgerðalaust. Það hefur nægilegum málum að sinna samkv. venjulegum vinnuaðferðum, og þessi mál, sem ég hef talið og oftast hafa verið á dagskrá fyrstu vikur þingsins, auk mála, sem þingmenn bera fram og hafa verið venjulegt umræðuefni, mundu undir öllum kringumstæðum vera nægilegt viðfangsefni fyrir Alþ., þangað til þinginu er frestað með eðlilegum hætti og þessar lagaheimildir, sem hér liggja fyrir, samþ. Og ég get satt að segja með bezta vilja ekki séð, hvað það er, sem knýr stjórnina til þessara vinnuaðferða. Ég vil beinlínis spyrjast fyrir um það, því að ég sé ekki nokkur minnstu rök fyrir því að nota þessar vinnuaðferðir.
Eitt af þeim atriðum, sem hefur verið talið a.m.k. í blöðum, er sparnaður. Nú er upplýst, að það eru allar líkur til þess, að ekki sparist neitt eða þá að þetta er ekki mikil eyðsla á ríkisfé, þar sem þingmenn hafa kaup yfir hátíðarnar og að öllum líkindum mánuð af þessum frestunartíma. Starfslið þingsins er hér aðgerðalaust þennan tíma, og þingið framlengist fram á vor, vegna þess að margt af því, sem mætti ýta áleiðis núna, verður ógert.
Hver er þá ástæðan? Hvers vegna má ekki nota venjulegar vinnuaðferðir? Það þarf enginn að láta sér koma til hugar, að nokkur stjórnarandstaða, hvort sem það er sú stjórnarandstaða, sem nú er, eða einhver önnur, láti þetta afskiptalaust. Það verður undir engum kringumstæðum gert. Og það mun sannast, enda eins og ég sagði áðan beinlínis skylda stjórnarandstöðunnar að gera það.
Ég fullyrði það, að með venjulegum vinnubrögðum, og ég hef bent á, hver þau eru, mundi hæstv. ríkisstj. geta hagað störfum þingsins þannig, að það sparaði þingtíma, jafnvel peninga og áreiðanlega henni sjálfri mikla fyrirhöfn. Þess vegna vil ég, áður en ég fer frekar út í umr. um þetta mál, fara fram á það, ekki sízt þar sem það er upplýst, að hæstv. forsrh. mun vera fjarverandi vegna lasleika og hefur ekki látið frá sér heyra um það, sem hann talaði um í gær við formenn þingflokka stjórnarandstöðunnar að hann mundi gera, að þessu máli verði frestað, og ég geri ráð fyrir því, að með eðlilegum vinnubrögðum mundi það flýta störfum þingsins, en ekki seinka.