06.05.1960
Neðri deild: 77. fundur, 80. löggjafarþing.
Sjá dálk 2393 í B-deild Alþingistíðinda. (794)
131. mál, innflutnings- og gjaldeyrismál o.fl.
Geir Gunnarsson:
Herra forseti. Þegar gengislækkunin var lögfest árið 1950, hélt núv. hæstv. viðskmrh. því fram, að slík ráðstöfun ætti því aðeins rétt á sér, að jafnframt væri upprættur gróðinn í innflutningsverzluninni með því, að ríkið tæki hann í sínar hendur að meira eða minna leyti. Hæstv. ráðh, hefur fyrir skömmu staðið að og beitt sér fyrir stórfelldri gengislækkun, og nú hefur hann lagt fram frv. um innflutningsmál. Fjallar það þá ekki um upprætingu verzlunargróðans, þjóðnýtingu stærstu þátta innflutningsverzlunarinnar? Ónei, það er öðru nær, Í stað þess að nota verzlunargróðann til þess að draga úr verðhækkunum þeim, sem af gengislækkuninni leiðir, flytur hæstv. viðskmrh. þetta frv. í þeim tilgangi að gefa innflytjendum betra færi á að safna gróða. Auk gengislækkunarinnar á almenningur nú að standa undir auknum verzlunargróða. Þetta frv, miðar að því að veita innflytjendum meira olnbogarúm í þjóðfélaginu, betri aðstöðu til þess að draga til sín stærri hluta af þeim verðmætum, sem íslenzkir launþegar skapa með vinnu sinni. Það er hins vegar orðað svo á fegruðu máli í stefnuskrá Sjálfstfl., sem hv. 5. þm. Reykv. las upp úr í gær, að innflytjendum verði gert kleift að mynda eigið fjármagn. Í stað þess að gera almenningi gengislækkunina bærilegri með afnámi verzlunargróðans hefur hæstv. viðskmrh. skipt svo rækilega um skoðun, að í kjölfar gengislækkunarinnar leggur hann nú fram frv, um aukna gróðamöguleika verzlunarinnar.
Ríkisstj. hefur gert sérstakar ráðstafanir til þess, að unnt sé að framkvæma stefnu hinnar svokölluðu frjálsu verzlunar. Í þeim mikla gjaldeyrisskorti, sem notaður hefur verið til að réttlæta nauðsynina á kjaraskerðingu, hefur ríkisstj. tekið 800 millj. kr. eyðslulán, svo að hægt sé að fylla verzlanir með vörum, sem ella hefði ekki verið unnt að kaupa inn í landið. Árið 1951 sagði hæstv. viðskmrh., með leyfi hæstv. forseta: „Fylgjendur hinna frjálsu viðskipta telja það aðalatriðið, að búðirnar séu fullar, þótt almenningur geti lítið keypt. Það liggur við, að þeir telja velmegunina þeim mun meiri sem meira er af vörum í búðunum, en minna hjá almenningi. Það er þessi íhaldsstefna, sem hæstv. ríkisstj. er nú að leiða yfir Íslendinga.“ Þetta voru orð ráðh. fyrir tæpum tíu árum. En svo rækilega hefur hann nú skipt um skoðun, að hann er nú orðinn helzti formælandi þeirrar íhaldsstefnu, sem hann fordæmdi áður, og berst nú dyggilega fyrir auknum verzlunargróða í kjölfar gengislækkunar, sem hann stendur að. Hæstv. ráðh. virðist ekki erfiðara um grundvallarskoðanaskipti en venjuleg fataskipti. Og við því er í sjálfu sér ekki mikið að segja að öðru leyti en því, að þingmenn Alþfl. misnota herfilega atkv. margs þess vinstri sinnaða alþýðufólks, sem í góðri trú fékk þeim umboð sitt í trausti þess, að þeir berðust gegn íhaldsstefnunni, sem hæstv. viðskmrh. lýsti fyrir 9 árum, en ekki fyrir henni.
Það frv., sem hér liggur fyrir, fjallar um frelsi, frelsi verzlunarstéttarinnar til þess að ráðstafa gjaldeyri þjóðarinnar að eigin vild. Til þess að auðvelda framkvæmdina hefur þjóðin verið látin taka á sig 800 millj. kr. lán, sem hún verður síðar að endurgreiða, án þess að nokkuð af láninu sé notað til þess að auðvelda gjaldeyrisöflun til þess. Það er ekki litlu kostað til í þágu heildsalastéttarinnar. Lánið, sem tekið er í hennar þágu, nemur nærri 24 þús. kr. á hverja fimm manna fjölskyldu í landinu. Þegar forráðamenn Hafnarfjarðar voru fyrir fáum dögum að reyna að ná saman endum á fjárhagsáætlun bæjarins, reyndist það ekki unnt, ef útsvör áttu ekki að hækka, án þess að taka til þess 1 millj. kr. lán, og satt að segja voru menn hálfragir við að byggja fjárhagsáætlunina þannig upp. En ef borið er saman við lánið, sem ríkisstj. hefur tekið til að tryggja frelsi heildsalanna, þá svarar það til þess, að í hlut Hafnfirðinga komi 32 millj. kr. til að endurgreiða af því láni. Það nemur því nærri allri útsvarsupphæð bæjarbúa í 2 ár. Það skal mikið á sig lagt, til þess að hv. Alþfl.-mönnum sé gert kleift að sjá í framkvæmd þá stefnu, sem þeir hafa til skamms tíma barizt gegn og kallað íhaldsstefnu.
Íslenzka þjóðin þarfnast vissulega þeirrar þjónustu, sem í því felst að breyta þeim gjaldeyri, sem hún vinnur sér inn, í nauðsynlegar vörur, sem ekki er unnt eða hagkvæmt að framleiða hér. Hins vegar á sú starfsemi sem þjónustustarfsemi að vera í höndum þjóðarinnar sjálfrar, að sem mestu leyti sem ríkisverzlun, en engan veginn að vera notuð af tiltölulega fáum einstaklingum til gróðamyndunar. Þessi starfsemi skapar engin verðmæti, og sá gróði, sem þar myndast og nú á að auka með þessu lagafrv., felst í því, að heildsalinn fær að selja almenningi vöruna fyrir hærra verð en hann kaupir hana á og kostar til hennar með þeim gjaldeyri, sem þjóðin afhendir honum. Það eigið fjármagn, sá gróði, sem nú á að tryggja heildsölunum í ríkara mæli en nokkru sinni fyrr, er því hvergi annars staðar tekinn en frá almenningi og rýrir kjör hans að sama skapi. Takist því flm. þessa frv. að láta það ná tilgangi sínum í þessu efni, tekst þeim um leið að auka enn á þá kjaraskerðingu, sem þeir hafa þegar valdið launþegum með gengislækkuninni og stórhækkuðum söluskatti og vöxtum.
Meginhluti þjóðarinnar vinnur beint að gjaldeyrismyndun eða jafngildi þess, en það kemur í hlut fárra útvaldra að höndla með þann gjaldeyri, og fyrir þá er þetta frv. samið. Það er auðvitað fráleitt, að þeir, sem fá í hendur þann gjaldeyri, sem alþýðan skapar með striti og erfiði, hirði til sín gróða og við ráðstöfun á hinum dýrmæta gjaldeyri eigi að ráða gróðasjónarmið einstakra heildsala, sem iðulega eru öndverð hagsmunum heildarinnar. Það er því ekkert eðlilegra en að eftirlit sé haft með því, hvernig gjaldeyrinum er varið, og innflytjendur fái ekki sjálfir að ráða því, hvernig honum er varið. Þeir hafa ekki unnið fyrir honum, og þeir eiga ekki að hafa verzlunarfrelsi til þess að nota hann til kaupa á þeim vörum, sem gefa þeim mestan gróða, og þeir eiga ekki að hafa verzlunarfrelsi til þess að kaupa vöruna þaðan, sem þeim kemur bezt, ef þeir með því torvelda þjóðinni að skipta einhæfum framleiðsluvörum sínum fyrir aðrar og draga þannig úr atvinnuöryggi landsmanna. Þjóðin verður í þessum málum að hegða sér eins og hver önnur fjölskylda. Heimilisfaðirinn, sem vinnur fyrir fjölskyldunni og fær einhverjum heimilismanninum peningana í hendur til innkaupa fyrir heimilið, mundi ekki lengi þola það, að sá hinn sami skipti við ákveðinn kaupmann vegna þess eins, að hann gæfi honum sælgæti eða annað slíkt í vasann, en bætti svo andvirði þess á vörurnar, sem heimilið fær. Þetta frv. stuðlar þó að slíkum verzlunarháttum í innkaupum fyrir þjóðarheimilið. Innflytjendum á að veita aukið frjálsræði til þess að kaupa inn vörur hjá þeim aðilum, sem leggja hluta af þeim gjaldeyri, sem greiddur er fyrir vöruna, inn á reikning heildsalans erlendis. Þessa upphæð má þjóðin greiða í vöruverðinu, og þetta er ein orsökin til þess, að nú á að beina viðskiptunum meira en áður til Vestur-Evrópu og Bandaríkjanna, þótt það, eins og margsinnis hefur verið sýnt fram á í umr. í þessari hv. d„ auki öryggisleysi í atvinnumálum og stefni framleiðsluatvinnuvegunum í hættu. Hér er því hagsmunum þjóðarinnar fórnað fyrir hagsmuni innflytjenda. Hagsmunir heildarinnar krefjast þess, að gjaldeyri þjóðarinnar sé varið til þeirra hluta, sem þjóðin þarfnast mest á hverjum tíma, en hjá innflytjendum, sem hafa eigin gróðavon að leiðarljósi, ræður það sjónarmið ekki, það hefur reynslan margsýnt.
Það er t.d. ekki ýkjalangt síðan fluttir voru inn 5000 bílar á stuttu tímabili, en enginn togari. Allir sjá, að í því efni var ekki þjónað hagsmunum heildarinnar, heldur heildsalanna, og sú er alltaf hættan, ef slakað er á eftirliti og aðgæzlu um ráðstöfun gjaldeyrisins í hendur innflytjenda. Þess vegna er þetta frv., sem er spor í átt til algers frjálsræðis innflytjenda, hagsmunamál fyrir þá, en hættulegt þjóðarheildinni.
Gróðavon einstaklinganna spyr ekki um þörf þjóðarinnar á framleiðslutækjum, uppbyggingu og atvinnuöryggi. Hver einstakur innflytjandi lætur þau sjónarmið ekki ráða, heldur það eitt, hvernig hann getur notað gjaldeyrinn, svo að hann gefi honum sem mestan gróða.
Það þarf engan að undra, þótt Sjálfstfl. berjist fyrir samþykkt frv., sem miðast við hagsmuni heildsalanna, og nú er svo komið, að fólk er hætt að undrast, að Alþfl. skuli gera það líka. Um skeið hafa landsmenn fylgzt með því, hvernig Alþfl. starfar á atómöld. Frumherjar flokksins börðust langvinnri baráttu undir hinum gömlu kjörorðum: „frelsi, jafnrétti og bræðralag“. Sú barátta var tafsöm, og frumherjana hefur áreiðanlega ekki dreymt um, að uppfylling þeirra kjörorða flokksins væri á næsta leiti. En á atómöld er þess krafizt, að hlutirnir gangi fljótt fyrir sig, og Alþfl: menn á atómöld hafa nú tekið að sér að uppfylla á einni vertíð þessi kjörorð öll, sem áratuga stríð hafði áður ekki dugað til. Alþfl.-menn atómaldarinnar byrjuðu á því að snúa við röð kjörorðanna. E.t.v. hefur hin öfuga röð kjörorðanna tafið fyrir framgangi þeirra í öll þessi ár. Og nú var byrjað á bræðralaginu. Kjörorðið um bræðralag hefur nú fengið uppfyllingu í fullkomnu bræðralagi Alþfl. við íhaldið. Svona einfalt var að uppfylla það kjörorð, aðeins ef frumherjarnir hefðu haft hugkvæmni atómkratanna. Þetta bræðralag var svo fullkomið, að stefnuskrá Alþfl., sem áður hafði sannarlega ekki höfðað til bræðralags við atvinnurekendavaldið í landinu, var nú svo úr garði gerð, að Morgunblaðið lýsti yfir því, að hver einasti Sjálfstfl.-maður gæti skrifað undir hana.
Eftir þetta fullkomna bræðralag Alþfl. og íhaldsins reyndist Alþfl.-mönnum á atómöld ekki erfitt um uppfyllingu hinna kjörorðanna, þegar þeir höfðu haft vit á því að taka málin í réttri röð. Jafnréttið hefur nú í áframhaldi af bræðralaginu fengið sína uppfyllingu. Að vísu háðu Alþfl.-menn árangurslausa baráttu fyrir jafnrétti við Sjálfstfl. um tölu ráðh. í ríkisstj., en frá þeim ráðherrastólum, sem standa á ójafnri tölu, hafa þeir náð miklum árangri í öðrum jafnréttismálum. Sjálfstfl. hafði lengi bent á það ójafnrétti, sem í því fælist, að ekki borguðu allir landsmenn jafnháa skatta, heldur væru þar látin ráða ýmis annarleg sjónarmið, svo sem tekjuhæð manna og eignir, sumir væru jafnvel skattlausir með öllu, þegar ýmsir væru látnir borga skatta, sem námu eigi minna en tekjum annarra. Þarna fann Alþfl. verðugt hlutverk: jafna skatta fyrir alla, skattajafnrétti. Það má að vísu segja, að þrátt fyrir tekjuskattslög þau hin nýju, sem bræðralagsstjórnin hefur fengið lögfest, geti svo farið, að ríkir menn hafi enn nokkru hærri skatta en fátækir, en það er þó stór áfangi í jafnréttisátt, og í mörgum tilfellum næst algert jafnrétti með því, að þeir, sem stærri hafa fjölskylduna, borga þá þeim mun meira í óbeina skatta, svo að segja má, að annað kjörorðið hafi verið uppfyllt líka.
Og Alþfl.-menn á atómöld enda á frelsinu, sem áður var haft fyrst í röðinni.
Þetta frv., sem hér er til umr. og lagt er fram af viðskmrh. Alþfl., fjallar um hið síðasta kjörorðið, frelsi. Nú hefur Alþfl. upplifað þá stund að geta borið fram frv., sem tryggður hefur verið meiri hluti á Alþ. og fjallar um frelsi. Alþýðufólk, sem til þessa hefur ekki notið svefns af áhyggjum, ekki um afkomu sína og atvinnuöryggi, heldur um hitt, hvort heildsalanum í Austurstræti mundi nú takast að fá innflutningsleyfi fyrir því vörupartíi, sem bezt gat tryggt honum gróðann í íslenzkum krónum, svo lítilfjörlegar sem þær eru, og í þeim mun dýrmætari gjaldeyri erlendis, er nú leyst frá áhyggjum sínum. Alþfl. ætlar með þessu frv. að tryggja frelsið í innflutningsmálum, og jafnvel bóndinn á teignum og sjómaðurinn á hafinu geta nú líka farið að flytja inn vörur í stórum stíl, ef þeir væru ekki af óskýranlegri þrjózku tengdir því eftirlætisstarfi að draga fisk úr sjó og raka hey á túni. En þeir eru nú a.m.k. leystir undan áhyggjum sínum um afkomu heildsalanna, því að Alþfl. er með þessu frv. að uppfylla hugsjón sína um frelsið. Það birtist í frelsi heildsalanna, frelsi þeirra til að ráðstafa að eigin vild þeim gjaldeyri, er fæst fyrir vinnu alþýðu manna.
Frelsinu hefur Alþfl. séð fyrir auk jafnréttisins og bræðralagsins, og sigur Alþfl.-mannanna er mikill. Á einni vetrarvertíð hafa þeir komið fram uppfyllingu á kjörorðum Alþfl. frá upphafi. Og ekki er sigurinn minni gagnvart þeim frumherjum flokksins, sem bösluðu við að uppfylla hin sömu kjörorð, en höfðu ekki þann atómkraft til að bera, sem nú er fyrir hendi, og skildu ekki, að bræðralagið átti að vera fyrst í röðinni, til þess að uppfylling hinna fengist fram. Frelsið og jafnréttið og bræðralagið er mikið, en bræðralagið er þó þeirra mest, og á því sérstaka bræðralagi Alþfl. og íhaldsins byggist árangur Alþfl. á atómöld. Það hefur verkalýður landsins fengið að reyna að undanförnu, og það mun hann finna á kjörum sínum á næstunni.