10.03.1961
Efri deild: 70. fundur, 81. löggjafarþing.
Sjá dálk 1092 í B-deild Alþingistíðinda. (1062)
124. mál, ríkisábyrgðir
Frsm. 1. minni hl. (Karl Kristjánsson):
Herra forseti. Það er langt síðan þetta mál var hér á dagskrá. Þá hafði verið frestað afgreiðslu á vissum tillögum, vegna þess að það var óskað eftir, að það væri beðið með þær, og flm. höfðu tekið þær aftur. Ég bjóst við, að í þessari ósk um að fresta afgreiðslu vissra till., sem hv. frsm. fjhn. hafði borið fram við mig, fælist það, að málið yrði tekið aftur fyrir í fjhn. til athugunar. Nú hefur það ekki verið gert, málið er á dagskrá á ný, og vil ég lýsa yfir, að mér þykir það miður, því að ég álít, að fjhn. hefði átt að endurskoða dálítið afstöðu sína. ekki sízt með tilliti til þeirrar bendingar, sem kom frá fulltrúaráði sveitarfélagasambandsins. Ég átti sæti á fundum fulltrúaráðsins, og ég vissi, að á bak við þessa till., sem hv. frsm. meiri hl. fjhn. las upp, — till., sem fulltrúaráðið samþykkti, — fólst áhugi fyrir því, að áhættugjöldin væru ekki tekin. Það miðaði afstöðu sína við það, sem snýr að sveitarfélögunum í þessu sambandi. En það er alveg rétt, sem hv. frsm. meiri hl. sagði rétt áðan, —– að það er ekkert sérstaklega eðlilegt að undanþiggja sveitarfélag, en láta aðra aðila, sem fá ríkisábyrgðir, sitja við önnur kjör. Inn í þessa ályktun frá sveitarfélagasambandinu slæddist, að ég tel, hugsun, sem er mjög óljós og felur í sér einhvers konar slekju, en þar á ég við það, þar sem segir: „Fundurinn er samþykkur aðalefni frv., en beinir því til Alþingis, að fallið verði frá kröfum um áhættu- og ábyrgðargjöld til ríkissjóðs umfram venjuleg bankagjöld.“ Ég gerði fsp. um það, um leið og till. var tekin til afgreiðslu, hvað fælist í þessu, við hvaða bankagjöld væri átt í þessu sambandi. Það lá ekki ljóst fyrir flm., hvað þetta væri, en þeir sögðu, að þetta skemmdi ekkert, þó að það stæði þarna, það væri meinlaust. Mér er sem sagt ekki ljóst, um hvaða bankagjöld getur verið að ræða, sem hér er vitnað til og eru hliðstæð áhættugjöldum þeim, sem ríkissjóður ætlar að taka. Og nú hefði ég óskað eftir, því, að hv. frsm. skýrði frá því, því að mér skildust það vera aðalrök hans fyrir því að taka ekki til greina þessa ósk fulltrúaráðs sveitarfélaga, að samkv. till. meiri hlutans um að draga úr áhættugjaldinu, þ.e.a.s. fella niður hið árlega áhættugjald, væri eiginlega fullnægt ósk fulltrúaráðsins, vegna þess að það hefði ekkert á móti því, að greidd væru venjuleg bankagjöld, — nú hefði ég gaman af að vita, hvers konar bankagjöld það geta verið, sem hér er um að ræða.
Um niðurlag till., að því er snertir skuldajafnaðarheimildina handa ráðuneytinu, ótakmarkaða, þá verð ég nú að segja það, að skiptar voru skoðanir um þetta mál í fulltrúaráðinu, en meiri hlutinn vildi, eins og orðað var, vona það — vona það, að svo vægt yrði með þetta ákvæði farið, að það meiddi engan, og sú von birtist í þessari yfirlýsingu.
En ráðherrar koma og fara. Og þó að megi kannske treysta því um einn ráðherra, að hann sé sanngjarn, og fari gætilega með biturt vopn, svo að það valdi ekki skaða, þá er það svona, að maður veit ekki, hvernig fer með annan ráðherra, sem við tekur. Og það er alltaf hættulegt að leggja hættuleg vopn í hendur þeirra, sem menn vita ekki, hverjir eru. Þess vegna er ég fyrir mitt leyti á móti þessu ótakmarkaða greiðslujafnaðarákvæði. Till., sem ég flutti við 2. umr. og var felld, ber það með sér. En auðvitað tek ég hana ekki aftur upp, því að hún er fallin:
Hins vegar virðist mér 2. gr., eins og hún er í frv. og sveitarfélagasambandið ályktaði ekkert út af sérstaklega, vera mjög gölluð. Ég flutti till. við 2. umr. um, að 2. gr. yrði umorðuð þannig, að við mætti hlíta. Eins og hún liggur hér fyrir, eiga engar ábyrgðir ríkissjóðs að skoðast sem sjálfskuldarábyrgðir, nema slíkt sé sérstaklega ákveðið í lögum þeim, sem ábyrgð heimila, þ.e.a.s. greinin er svona orðuð — með leyfi hæstv. forseta: „Ríkissjóður má ekki ganga í sjálfskuldarábyrgð, nema slíkt sé sérstaklega ákveðið í lögum þeim, sem ábyrgð heimila.“ Allar ábyrgðir eiga þess vegna að vera hér eftir einfaldar ábyrgðir, nema tekið sé fram, að það eigi að vera sjálfskuldarábyrgðir. Ég tel hitt miklu eðlilegra, að ábyrgðirnar séu sjálfskuldarábyrgðir, nema fram sé tekið, að þær eigi að vera einfaldar ábyrgðir, og það er vegna þess, eins og ég hef áður tekið fram við umræður þessa máls, að þeir, sem fá ábyrgðirnar, þurfa venjulega á sjálfskuldarábyrgðum að halda. Og í öðru lagi er það, að allar þær ábyrgðir, sem ríkið hefur gefið út og ekki er farið að nota, verða, ef þessi grein verður samþykkt eins og hún er, að skoðast sem einfaldar ábyrgðir, þó að þær hafi verið veittar í því augnamiði að vera sjálfskuldarábyrgðir og komi ekki hlutaðeigandi að notum, nema þær séu framkvæmdar sem sjálfskuldarábyrgðir. Ég þarf ekki að fara út í að skýra muninn á einföldum ábyrgðum og sjálfskuldarábyrgðum, það hef ég áður gert hér í þessari hv. d. Ég vil benda á það, að t.d. eru á fjárlögum núna á 22. gr. ýmsar heimildir, sem hljóta, ef þetta verður samþykkt, að verða að skoðast sem einfaldar ábyrgðir og ráðherra hefur enga heimild til að gefa út sem sjálfskuldarábyrgðir, en með því verða þær ónýtar. Ég vil nefna í því sambandi t.d. ábyrgðarheimild vegna síldarverksmiðjanna á Austurlandi. Enginn minnsti vafi er á því, að þær þurfa á sjálfskuldarábyrgðum að halda. Miklu fleiri slíkar ábyrgðir er þarna um að ræða, t.d. ýmsar ábyrgðir vegna dráttarbrauta og ábyrgð vegna vinnuheimilis berklasjúklinga. Mér finnst fjarstæða, að við með þessari lagasetningu ónýtum áður útgefnar heimildir ríkissjóðs, og þess vegna legg ég til, að aftan við þessa grein komi málsgrein á þessa leið — með leyfi hæstv. forseta: „Þær ábyrgðarheimildir, sem Alþingi hefur gefið út, áður en lög þessi öðlast gildi, og ekki hafa verið notaðar, mega teljast heimildir til sjálfskuldarábyrgðar, hafi annað ekki verið ákveðið, þegar Alþ. samþ. þær.“ Þá er þó a.m.k., ef þessi viðbót er samþ. við greinina, tryggt, að þær ábyrgðarheimildir, sem Alþ. hefur gefið út og ekki er farið að nota, megi ráðh. skoða sem heimildir til sjálfskuldarábyrgðar, ef hann telur það nauðsynlegt. Ég játa að með þessu er ráðh. gefið meira vald en hann mundi hafa skv. 2. gr., eins og hún er í frv. En ég tel skylt að gera þetta og treysti vel hæstv. núverandi fjmrh. til að misnota ekki það vald.
Þá vil ég endurflytja till. mína, sem ég tók aftur, um, að 4. gr. falli niður, greinin um áhættuþóknunina, því að mér finnst fjarstæða, að ríkið fari að gera að tekjustofnum fyrir sig ábyrgðir, sem það veitir til þess að aðstoða við að koma á framkvæmdum, sem eru til þjóðþrifa.
Þessar till., sem ég hef nú lýst, flytjum við sameiginlega, ég og hv. 5. þm. Norðurl. e. Þær eru skriflegar, og ég vil nú leyfa mér að afhenda hæstv. forseta þær og bið hann taka þær til greina, eins og þingsköp gera ráð fyrir.