12.12.1960
Efri deild: 34. fundur, 81. löggjafarþing.
Sjá dálk 1330 í B-deild Alþingistíðinda. (1304)
115. mál, réttindi og skyldur hjóna
Frsm. (Ólafur Jóhannesson):
Herra forseti. Um fjármálaskipulag hjóna koma nú til greina tvenn lög hér á landi, þ.e.a.s. lög nr. 3 frá árinu 1900 og lög nr. 20 frá 1923, Síðarnefndu lögin öðluðust gildi 1. jan. 1924 og gilda um fjármál hjóna, sem ganga í hjónaband eftir þann tíma. Þessi tvenn lög hafa að geyma mjög ólíka skipan um fjármál hjóna. Lög nr. 20 frá 1923 byggja á jafnræði hjóna. Þar er að vísu eins og áður byggt á þeirri meginreglu, að eignir hjóna séu sameign þeirra, þó að ýmsar sérreglur gildi um þá sameign. Allar eignir hjóna eru sem sagt hjúskapareign þeirra, þ.e.a.s. eins konar sameign, er þau eiga sameiginlegan rétt til, nema þær, sem gerðar eru að séreign eða annað leiði af persónulegu eðli eignarréttindanna. Fjármunir þeir, sem hvort hjóna á við giftingu eða eignast síðar, eru hjúskapareign þess. Hvort hjóna ræður sinni hjúskapareign með vissum takmörkunum, þ.e.a.s. samþykki beggja hjóna þarf til ýmissa þýðingarmikilla ráðstafana á hjúskapareign. En bæði hjónin eru þar jafnrétthá. Séreign getur byggzt á kaupmála hjóna eða fyrirmæli gefanda eða arfleiðanda. Hvort hjóna ræður auðvitað sinni séreign.
Fjármálaskipulag eldri laganna er allt annað.
Meginreglan er sú, að fjárréttindi hjóna séu sameign þeirra, stofnuð við hjúskapinn og nefnist félagsbú. Aðalreglan er þar sú, að bóndi hafi einn forræði félagsbúsins og sé einn og án atbeina konu sinni bær til þess að ráðstafa réttindum þeim, sem til félagsbúsins heyra, með samningum og til að skuldbinda félagsbúið. Frá þessari aðalreglu eru að vísu undantekningar, bæði þannig, að hluti eigna hjónanna getur verið séreign þeirra, og ræður þá auðvitað hvort sinni séreign, og eins þannig, að maðurinn þarf stundum samþykki konu sinnar til vissra ráðstafana á félagsbúinu. En aðalreglan er eigi að síður skýr, að það er bóndinn einn, sem hefur forræði á félagsbúinu.
Það virðist í sjálfu sér óeðlilegt, að um fjármál hjóna gildi þannig gerólíkt skipulag eftir því, hvenær hjónabandið er stofnað. Fjármálaskipulag eldri laganna samrýmist, að ég hygg, illa réttarvitund manna nú á tímum um jafnræði kynjanna og um jafnræði hjóna í hjúskapnum. Hin eldri lög fela í sér ranglæti gagnvart konum þeim, sem þar eiga hlut að máli. Það má að vísu segja, að þeim konum fari fækkandi, eftir því sem lengur líður, og það má einnig segja, að það hefði átt að leiðrétta þetta ákvæði fyrr, þar sem þetta skipulag er nú búið að standa svona lengi. En það er eins og kom fram í framsöguræðu hjá hv. 1. flm. þessa máls, að það er betra seint en aldrei. Það er betra að leiðrétta það ranglæti, sem eftir er, þótt minnkandi fari samkv. eðli málsins, heldur en láta það standa áfram.
N., sem hafði mál þetta til meðferðar, hefur athugað frv. og mælir einróma með samþykkt þess.