03.04.1962
Efri deild: 78. fundur, 82. löggjafarþing.
Sjá dálk 1982 í B-deild Alþingistíðinda. (1679)
168. mál, aflatryggingasjóður sjávarútvegsins
Jón Árnason:
Herra forseti. Ég mun ekki tala langt mál að þessu sinni, vegna þess m.a. að ég á sæti í þeirri nefnd, sem þessu máli verður vísað til, og gefst því frekar tækifæri til þess að athuga málið nánar.
Það hefur komið fram í þessum umr., og kom þó sérstaklega fram hjá hv. síðasta ræðumanni, að það væri efnahagsaðgerðum ríkisstj. eða hinni svokölluðu viðreisn að kenna, hvernig komið er hag togaranna. Maður verður nú að segja, að flest er það, sem hægt er að vitna til, að viðreisnin eða efnahagsráðstafanirnar eigi sök á, Þegar aflabrestur togaranna getur á þann hátt gripið inn í þær framkvæmdir. Það er öllum kunnugt, sem eitthvað hafa fylgzt með aflabrögðum togaraflotans á undanförnum árum, hversu gífurlegur aflabrestur hefur verið nú hin síðari ár. Árið 1958 mun aftur á móti hafa verið eitt mesta aflaár í sögu togaraflotans og það þrátt fyrir það, þó að togararnir yrðu að verja miklum tíma af sínum úthaldstíma í að sigla á fjarlæg fiskimið.
Því hefur verið haldið fram, að það sé ekki eðlilegur samanburður, þegar rætt er um afla togaranna, hvað hann sé lítill nú, þá sé nokkur hluti af þeim orsökum, að skipin sigli nú meira með aflann á erlendan markað en þeir hafa gert að undanförnu. Ég vil benda í því sambandi á, að það mun líka mega til sanns vegar færa, að ef skipin t.d. árin 1958 og 1959 hefðu orðið að verja svo miklu af sínum úthaldstíma í að sigla á fjarlæg mið til að afla og hefðu haft svipaða möguleika á heimamiðum, þá hefði vitanlega útkoman hvað aflann snertir orðið mun hagstæðari fyrir togaraflotann. Og ég held því fram, að sá tími, sem á árunum 1958 og 1959 fór í að sigla skipunum á fjarlæg mið til þess að ná til aflans, sé ekki minni en fer hjá skipunum í að sigla með aflann héðan af heimamiðum og t.d. til Bretlands og Þýzkalands, eins og gert hefur verið nú upp á síðkastið. Það, sem réð öllu um hið mikla aflamagn, sem varð hjá togurunum á árunum 1958 og 1959, var það, hvað uppgripin voru mikil og þá sérstaklega í sambandi við karfaveiðarnar. Það er alveg einsdæmi í útgerðarsögu þessarar þjóðar, svo stór skip sem hinir svokölluðu nýsköpunartogarar voru, að það skyldi takast að fylla þessi skip á tveimur til þremur sólarhringum, en það skapaði meira heildaraflamagn, enda þótt svo langt þyrfti að fara til að sækja aflann, að svo mikil uppgrip voru á þessum miðum. Og það var einmitt vegna þess, hvað veiðarnar gengu vel á hinum fjarlægari miðum og að veiðisvæðin, sem veiðarnar voru stundaðar á, voru svo geysivíðáttumikil, að það var ekki nema eðlilegt, að ályktað væri, að þarna gæti verið um verulega framtíðarmöguleika að ræða. Á því munu meðal annars hafa verið byggðar vonir þeirra manna, sem fóru út í að byggja síðustu stóru togarana, sem fyrst og fremst eru miðaðir við það að stunda úthaldsveiðar.
Á þessum árum og árunum þar á undan var afli togaranna svo mikill, að þeir voru ekki látnir sitja við sama borð og bátaflotinn varðandi fiskverðið. Ég hef haldið því fram áður, að til þessa hefði aldrei átt að taka gagnvart togaraflotanum, enda er komið á daginn, að hann hefði verið betur á vegi staddur til þess að mæta þeim aflabresti, sem síðan hefur átt sér stað, ef hann hefði búið við sama verð á fiskinum og bátaflotinn gerði.
Það hefur verið rætt um það, að síðan viðreisnin kom til framkvæmda, hafi verið varið miklu fé úr ríkissjóði til greiðslu á vátryggingaiðgjöldum fiskiskipanna. Þetta er ekki rétt. Það, sem varið hefur verið til greiðslu á vátryggingagjöldum fiskiskipanna, var fyrst í stað útflutningssjóður, það voru tekjur, sem voru teknar af útveginum sjálfum, og hann fékk þar til ráðstöfunar nokkra upphæð til þess að mæta hluta af vátryggingagjöldunum. Og síðan, nú hin síðustu ár, hafa vátryggingagjöldin verið greidd að fullu. Fyrir árið 1960 er það hvort tveggja, að það eru eftirstöðvar frá útflutningssjóði, sem koma þar til með að mæta iðgjaldagreiðslunum, og svo á það, sem kann á að vanta, að koma af gengishagnaðinum. Það, sem nú á sér stað aftur í sambandi við útflutningsverðið, er beint eftir óskum útvegsmanna, að þeim hluta af útflutningsgjaldinu, sem þar um ræðir, er varið til iðgjaldagreiðslunnar. Að hér sé um of Þungar álögur að ræða varðandi hlutatryggingasjóðinn eða aflatryggingasjóðinn, þá vil ég segja, að það hefur komið fram ósk ár eftir ár frá Landssambandi Ísl. útvegsmanna um að hækka tekjur til sjóðsins, og það hefur jafnan komið fram, að útvegsmenn hafa viljað hækka sinn hlut gegn því, að hærri upphæð kæmi á móti úr ríkissjóði, og það er það, sem hér á sér stað.
Því hefur verið haldið fram, að ýmsar af nauðþurftum útgerðarmanna séu í höndum þeirra manna, sem fyrst og fremst hugsa um að okra á útveginum. Í því sambandi vil ég vekja sérstaka athygli á því, að nú um langt skeið, hefur Landssamband Ísl. útvegsmanna haft með höndum innkaup fyrir alla þá útvegsmenn, sem þess hafa óskað, á t.d. veiðarfærum og ýmsum öðrum þörfum til útgerðarinnar. Fyrir þessa þjónustu hefur Landssambandið aðeins tekið lágar prósentur, og ég er viss um það, að einmitt fyrir þessar aðgerðir Landssambandsins hafa útvegsmenn haft af því mikinn hag.
Úrræðin, sem hér er um að ræða, ná aðeins til þess að krafsa í bakkann, sagði síðasti ræðumaður. Það er rétt út af fyrir sig, að þessi úrræði, sem felast í því hlutverki, sem aflatryggingasjóði er ætlað að gegna, má heimfæra upp á eitthvað svipað og þetta. Það er til þess að koma á móti útveginum, til þess að bjarga því sárasta af þeim halla, sem um ræðir vegna aflabrestsins, og það hefur alla tíð verið ætlunin, að hlutverk aflatryggingasjóðsins sé fyrst og fremst til þess. Það dettur engum í hug og hefur aldrei dottið í hug, að það væri hægt að gera út á aflatryggingasjóðinn. Og þegar um það er rætt, að það sé óeðlilegt, að þeir, sem minnstan afla fá á vertíðinni, fái mest úr sjóðnum, vegna þess að það geti leitt til þess, að menn leggi sig minna eftir aflanum, vegna þess að þá fá þeir minna úr hlutatryggingasjóði, — þetta er svo fráleit hugsun, að það er eiginlega undarlegt, að nokkrum heilvita manni skuli detta það í hug, því að framkvæmd hlutatryggingasjóðslaganna hefur alla tíð verið þannig, að vitanlega hefur sá, sem fær minnst úr hlutatryggingasjóðnum, bezta afkomu. Og það verður aldrei nema viss hundraðshluti af því, sem hlutatryggingasjóðurinn lætur af hendi til þess að brúa bilið á milli þess, sem skipið hefur fengið, og þess, sem skipið þarf hins vegar til þess að endarnir nái saman við reksturinn.
Ég sé svo ekki ástæðu til að orðlengja frekar um þetta mál að sinni, enda hef ég, eins og ég hef áður sagt, aðstöðu til þess að athuga málið nánar í þeirri n., sem því mun verða vísað til.