02.03.1962
Neðri deild: 58. fundur, 82. löggjafarþing.
Sjá dálk 17 í C-deild Alþingistíðinda. (2533)
81. mál, húsnæðismálastofnun
Einar Olgeirsson:
Hæstv. forseti. Í nál. því, sem hv. meiri hl. heilbr.- og félmn. hefur skilað, eru færð fram tvenn rök á móti þessu frv. Í fyrsta liðnum eru færð fram þau rök, að það sé óleyfilegt að gera ráðstafanir til þess að lækka vextina, svo sem þar er lagt til, og tekið þar m.a. svo til orða, með leyfi hæstv. forseta: „Þá yrði það og lögfest að lækka jafnframt vaxtatekjur af þeim bréfum, sem þegar eru seld, og er enginn vafi á því, að ákvæði stjórnarskrárinnar vernda þegnana gegn slíkri fjártöku bótalaust.“
Það er greinilegt, að meiri hl. heilbr.-og félmn. virðist hafa þá skoðun, að vextir séu álíka helgir og eignarrétturinn skv. stjórnarskránni, og það er vert að athuga þessa skoðun hv. meiri hl. dálitið nánar, ekki sízt með tilliti til ýmissa annarra ráðstafana, sem sá meiri hl., er stjórninni fylgir hér á Alþingi, hefur gert. Það er raunverulega alveg dæmalaust, að önnur eins skoðun skuli koma fram og sú, að ráðstöfun til þess að lækka vexti sé svo að segja eignarán og brjóti þess vegna í bága við stjórnarskrána. Það er sérstaklega undarlegt, að slíkar skoðanir skuli koma fram af hálfu ríkisstjórnarmeirihlutans hér, sem sjálfur hefur gert meira en flestar aðrar ríkisstj. og þeirra fylgjendur til þess að ganga á gerða samninga og brjóta samninga, ef í hlut hafa átt verkamenn. Það er undarleg hugmynd um heilagleika fjártekna, þegar þessi meiri hl. virðist álita, að vaxtatekjur af fjármagni séu eitthvað heilagt, sem megi ekki snerta við, en svo framarlega sem verkamaður á í hlut, sem með samningi er búinn að tryggja sér ákveðið kaupgjald fyrir sína vinnu, þá er sjálfsagt með lagaboði að ræna því, svo sem t.d. var gert með breytingunni á ákvæðunum um vísitöluna. Það heyrist ekki eitt orð frá þeim mönnum, sem þykjast vera að varðveita eignarréttinn og telja eignanréttinn helgan hér í þessum þingsal, þegar verið er að skerða þá samninga, sem verkamenn hafa gert við atvinnurekendur um það, hvaða kaupgjald þeir eigi að hafa til þess að lifa af. En svo framarlega sem á að draga úr vöxtum af fé, vöxtum af fjármagni, þá er eins og heimurinn sé að farast. Þetta sýnir bezt afstöðu þessa meiri hluta annars vegar til auðmagnsins og hve heilagt það eigi að vera og hins vegar til vinnuaflsins, sem er sjálfsagt að ræna, hvenær sem hægt er, og það hefur sjaldan komið fram eins greinilega og einmitt í sambandi við þessa skoðun, sem meiri hluti hv. heilbr.- og félmn. lætur hér svona ótvírætt í ljós.
Þetta er nú raunverulega ekki aðeins dæmi um ranga skoðun og siðferðilega rangan verknað, að álita sjálfsagt að ræna verkamanninn og brjóta samninga á honum, en álita það goðgá að draga eitthvað úr vöxtum af auðmagninu. Þetta er e.t.v. dálítið tímanna tákn, að svona skoðun skuli koma fram og það í áliti eins meiri hluta einnar n. á hv. Alþingi, vegna þess að sjálft Alþingi hefur á undanförnum áratugum, — mér liggur við að segja: haft það fyrir reglu að hrjóta gegn þeim ákvæðum, sem þessi hv. meiri hl. er núna að reyna að fara að telja heilög.
Vextir eru algerlega háðir því, hvort Alþingi leyfir, að þeir séu teknir eða ekki. Vextir eru enginn hlutur, sem er helgaður með stjórnarskránni, — vextir af auðmagni. Alþingi getur ákveðið þá rétt eins og því þóknast með lögum. Vextir eru því aðeins leyfilegir, að Alþingi leyfi að taka vexti, og Alþingi getur bannað að taka vexti. Ef hér væru einhverjir mjög kristilegir menn t.d., sem ég veit náttúrlega að eru ekki, þá mundu þeir kannske fara að vitna í biblíuna og segja, að það væri algerlega bannað og hafi verið og hafi löngum verið svo í kristindóminum, að það væri bannað að taka vexti af fé, það sé algerlega á móti lögmálum Gamla testamentisins. Og náttúrlega væri vel hægt að setja hér lög um, að það bryti í bága við stjórnarskrána, að það yrði bannað á Íslandi, að Ísland yrði gert að svo hákristilegu ríki, að það yrði bannað að taka vexti af fé. Það er t.d. gefið mál, að það er hægt að leggja skatta á vexti, taka vexti svo að segja alveg með sköttum. Það snertir ekki eignirnar nokkurn skapaðan hlut, það er bara verið að taka vissan gróða, sem skapast, með vissu móti.
Satt að segja hefur Alþingi ekki látið sér nægja að gera ráðstafanir viðvíkjandi vöxtum á undanförnum árum. Alþingi ákvað langa lengi, að það mætti ekki taka hærri vexti t.d. en 8%. Það varðaði við lög að taka meira, menn voru dæmdir fyrir okur, þangað til núv. hæstv. ríkisstj, afnam okurlögin og sagði, að það væri alveg sjálfsagður hlutur að okra, það væri svo hákristilegt, að það væri engin ástæða til þess að vera að banna það með lögum, að menn tækju, þótt það væru 12% vextir og jafnvel meira, enda bönkum leyft að taka upp í 16% jafnvel og leyft að ákveða sjálfir, hve mikið þeir væru.
Og Alþingi hefur satt að segja á undanförnum áratugum ekki látið við það sitja að gera alls konar ráðstafanir viðvíkjandi vöxtum, þó að meiri hl. hv. heilbr.- og félmn. virðist vera búinn að gleyma því. Alþingi hefur satt að segja gert ráðstafanir til þess að gera eignir að engu og talið sér það lögheimilt. Það er nokkrum sinnum t.d. á undanförnum áratugum búið að framkvæma það, sem kallað hefur verið skuldaskil og ég býst við að flestir hv. þm. kannist við ýmist af afspurn eða þeir hafa tekið þátt í því að framkvæma þau. Og hvernig hafa þessi skuldaskil, t.d. útvegsins eða landbúnaðarins, stundum verið framkvæmd? Jú, þau hafa verið framkvæmd þannig, að raunverulegar eignir — skuldir, sem menn hafa átt hjá öðrum, hafa verið gerðar einskis virði, strikaðar út hreinlega, með lögum frá Alþingi, eign, sem maður hefur átt, hefur verið gerð að engu í sambandi við það, að það hafa verið sett lög um skuldaskil. Og það er eins og hv. meiri hl. heilbr.- og félmn. sé búinn að gleyma þessu algerlega. Það hefur kannske einhver verið að tala um, að það bryti í bága við eignarrétt, en engu að síður gerði Alþingi þessar ráðstafanir.
Það voru sett lög um þetta. Og satt að segja er eignarrétturinn heldur ekki til nema bara af því, að hann er í lögum.
Hv. frsm. meiri hl. heilbr.-og félmn, sagði, að það væri ekki hægt að lækka vextina, nema ríkissjóður tæki að sér að borga. Það er farin að verða hálfeinkennileg hugmyndin, sem menn gera sér nú á tímum, á þessu síðdegissumri prívatkapítalismans hér á Íslandi, um helgi vaxtanna. Það var hægt að hækka vexti, taka ákvörðun um það að hækka vexti, án þess að ríkissjóður færi að borga vaxtagreiðendunum, en það má ekki lækka vextina, án þess að ríkissjóður eigi að fara að bæta það upp. Sjá menn ekki, hvers konar vitleysu menn eru að tala um þarna, eða er mönnum farið að verða auðmagnið eða fjármagnið allt í einu svona heilagt, að eigi að lækka vexti, þá sé eins og komið við kaunin í allri stjórnarpólitíkinni?
Auðvitað getur Alþingi tekið ákvarðanir um jafnt að hækka og að lækka vexti og banna að taka vexti. Þetta eru allt saman bara ákvæði um, hvaða lög skuli gilda í einu landi, og það er alveg dæmalaus hlutur, að meiri hluti einnar n. á Alþingi skuli láta svona hlut út úr sér eins og þarna er látinn út úr sér og ætla að rökstyðja það að vísa frá heilu frv. á slíkum grundvelli. Ég man satt að segja varla eftir, að meiri hl. einnar n. hafi ófrægt sig eins og meiri hl. þessarar n. gerir með afgreiðslu sinni á málinu. Ég veit ekki, hvort þessi ofsatrú á kapítalismann er farin að leiða menn svona afvega, að menn eru hættir meira að segja að sjá, hvað hafi verið praksis á Íslandi um áratugi í þessum efnum og hvað þeir sjálfir hafa framkvæmt.
Nei, gróði af fjármagni eða vextir af fjármagni, þeir eru engan veginn helgaðir í stjórnarskránni, ekki á nokkurn máta. Og eins og allir hv. þm. vita, þá er meira að segja sjálft eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar ekki burðugra en það, að það sýnir sig, að með því að kalla eignarnám, — svo að ég noti orð, sem íhaldssamir menn nota stundum um vissa tegund aðfara af hálfu ríkisins, — með því að kalla eignarnám skatt, þá er hægt að taka hvaða eign sem er, og fyrir því liggja hæstaréttardómar nú þegar, eins og mönnum er kunnugt. Meira að segja eignarréttarparagrafinn stenzt ekki betur en þetta. Mönnum er það vafalaust ljóst, að það er hægt af hálfu Alþingis að leggja skatt á hvaða eign sem er, sem mundi samsvara nokkurn veginn þeim vöxtum, sem eignin gæti borið sem höfuðstóll. Þar með er raunverulega búið að taka eignina með því að taka allt, sem hún getur gefið af sér. En það er ekkert í lögum eða stjórnarskrá, sem hindrar slíkt. Þess vegna nær það ekki nokkurri átt að koma fram með á Alþingi svona hluti eins og í þessum fyrsta lið þessa nál. Meiri hl. n., sem gerir sig sekan um að afgreiða á þennan máta, á raunverulega að biðja Alþingi afsökunar og taka svona nál. til baka og vinna dálítið betur úr því.
Þetta er því sorglegra, að góðum mönnum eins og þessum meiri hl. skuli verða svona á, sem það er orðin brýnasta nauðsynin í þjóðfélaginu núna að lækka vextina. Það, sem er að drepa íslenzkt þjóðfélag í dag, eru vextirnir.
Það eru þeir, sem eru að sliga bæði almenning og atvinnulífið. Hæstv. ríkisstj. skal ekki halda það, að þó að hún hafi fengið 600 millj. upp úr síldinni síðasta sumar, þá bjargi slíkt henni endalaust. Afleiðingarnar af svona okurpólitík, eins og nú hefur verið rekin, koma að lokum í ljós. Þess vegna eru þær ráðstafanir, sem lagt er til að gera með því frv., sem hér liggur fyrir um að lækka vextina, einmitt góð vísbending um þær ráðstafanir, sem þarf að gera á öllum sviðum þjóðlífsins hjá okkur, og þessir riddarar hinna háu vaxta munu eiga eftir að reka sig á það, að vextirnir hafa verið það, sem lengst af hefur sligað atvinnulífið á Íslandi, og hver einasta stjórn og hver einasti flokkur, sem barizt hefur fyrir raunverulegum framförum á Íslandi, hefur orðið að berjast fyrir því að lækka vexti. Það var engin tilviljun í gamla daga t.d., þegar Framsfl. var að hefja baráttu sína á þriðja áratug aldarinnar, að krafan um 21/2 % vexti til landbúnaðarins var ein höfuðkrafa þess flokks. Og það var heldur ekki nein tilviljun, þegar nýsköpunin var hafin í sjávarútveginum eftir styrjöldina, að ein höfuðráðstöfunin, sem gerð var, var að lækka vexti af framleiðslutækjum sjávarútvegsins niður í 21/2 %. Lágir vextir eru lífsnauðsyn ungu þjóðfélagi, sem er að byggja sig upp, og það er ekki til eins banvænt eitur fyrir slíkt þjóðfélag og háir vextir. Það er eins og fjötur um þess fót. Þess vegna er það alveg hörmuleg sjóndepra, sem er að gripa um sig hjá mönnum, er annars segjast vilja vinna að eflingu atvinnulífs, að þeir skuli ætla að láta sig henda að gerast slíkir formælendur hárra vaxta eins og meiri hl. heilbr.- og félmn. þarna hefur gert. Ef haldið er áfram eins og núna t.d. hvað íbúðarhúsin snertir, þá fer það þannig, að Íslendingar hafa yfirleitt ekki efni á að búa í húsum. Þau hús, sem núna er verið að byggja í Reykjavík, sæmilegar þriggja og fjögurra herbergja íbúðir, — það mun kosta þá menn, sem eru að reyna að eignast þetta sjálfir, um 3000 kr. á mánuði og yfir það að eiga að búa þar í. Og þegar laun manna eru kannske 5000 kr. á mánuði, þá geta menn gert sér í hugarlund, hvaða efni menn hafa á því að búa í slíkum húsum, og jafnvel þó að menn hefðu meira, þótt menn hefðu upp í 6 og 7 þús., þá er gefið, að ef menn eiga að borga helminginn af öllum sínum tekjum í raunverulega húsaleigu, þá er lífsstandardinn orðinn svo lágur, að það er ekki viðhlítandi. Og að lokum hlýtur auðvitað að fara svo, að vextirnir af íbúðarhúsunum leggjast yfir á sjálft atvinnulífið og yfir á útflutninginn í hækkuðu kaupgjaldi.
Það er þess vegna ekkert spursmál, að í löndunum t.d. hér í kringum okkur, við skulum segja á Norðurlöndum, þar hefur skynsöm atvinnurekendastétt, ekki sízt þeir atvinnurekendur, sem hafa með útflutning að gera, alltaf séð það, að eitt af því nauðsynlegasta fyrir hana var, að rekin væri slík íbúðapólitík, að húsaleigunni væri haldið niðri, að það væri nógu ódýrt að búa í húsum, til þess að verkamenn yrðu ekki að hækka kaup sitt vegna hárrar húsaleigu, sem kæmi svo aftur seinna meir niður á útflutningsatvinnuvegunum. Hérna aftur á móti virðast þeir atvinnurekendur, sem ráða í þessum efnum, ef þeir þá ráða þessu og láta ekki einhverja skammsýna hagfræðinga ráða fyrir sig, — þá virðast þeir hugsa svo almennt, að ef vextir af kapítali séu háir, þá sé allt gott í þjóðfélaginu, og það menn, sem venjulega eiga hverfandi lítið kapítal sjálfir, heldur verða að fá það lánað hjá bönkunum. Það er satt að segja undarlegt, þegar atvinnurekendur fara að hugsa á þann veg.
Fyrsti liðurinn í rökum heilbr.- og félmn. fær þess vegna engan veginn staðizt.
Þá er aðalatriðið í öðrum og síðari rökum þeirra á móti frv. það, að það væri að mismuna mönnum að fara að gefa eftir tollana af því byggingarefni, sem farið hefur í þau hús, sem eru enn þá í byggingu, það væri óréttlátt gagnvart þeim, sem áður hefðu byggt. Við vitum nú, hvernig hér standa sakir. Þær standa þannig, að verðbólgan hefur smátt og smátt hjálpað þeim, sem áður voru að byggja, til þess að afskrifa þeirra hús og afskrifa þeirra skuldir. Þeir, sem voru byrjaðir að byggja fyrir svona 2–3 árum og hafa lent í viðreisninni núna, eru að sligast undir því af þeim ástæðum, að þeirra laun standa í stað, þ.e. geta þeirra til að borga, en allt hefur margfaldazt í verði, sem þeir þurfa að kaupa. Það eru þess vegna einmitt þeir, sem 2–3 síðustu árin hafa verið að byggja, sem eiga erfiðast og eru að kikna undir því og er sanngjarnt og eðlilegt að hjálpa og er eðlilegt að Alþingi hjálpi, vegna þess að Alþingi hefur sjálft lagt á þá meiri byrðar en nokkra aðra. Það er þess vegna einmitt réttmætt að létta á þeim, sem nú standa í byggingum, með því að greiða þetta til baka.
Viðvíkjandi því almenna rétta í því að afnema annaðhvort tollana á byggingarefninu eða greiða þá til baka, þá er það að segja, að þetta er náttúrlega orðinn hreinn vítahringur, þetta er orðin hrein vitleysa, hvernig tollapólitík íslenzka ríkisins er. Það er lagður tollur á byggingarefni, og í venjulegri íbúð fer kannske í toll af byggingarefni, — ég skal ekki segja það alveg nákvæmlega, það fara kannske 70–80 þús. kr. Svo kemur ríkið og segir: Ég skal hjálpa ykkur til að byggja, ég skal veita ykkur lán. — Og hvað lánar svo ríkið? Jú, það lánar kannske 70—80 þús. kr. M.ö.o.: ríkið lánar það, sem íbúðareigandinn þarf að borga ríkinu í tollana. Ríkið sjálft tekur kannske þetta, sem það þarf að láta íbúðareigandann fá til þess að borga tolla til ríkisins með, að láni með háum vöxtum. Og hvað er raunverulega, sem hefur gerzt, þegar ríkið var búið að taka þessa peninga að láni með háum vöxtum, búið að lána þá síðan út til íbúðarhúseigandans, íbúðarhúseigandinn búinn að borga það til baka til ríkisins? Það eina, sem hefur gerzt, er það, að viðkomandi íbúð er orðin — við skulum segja 20% dýrari en hún þurfti að vera, ef engir tollar hefðu verið á byggingarefni, m.ö.o.: hrein verðbólguráðstöfun og ekkert annað, bara að hækka verð á byggingum. Þetta er nákvæmlega sama hringavitleysan við skulum segja eins og t.d. dæmið, sem allir hv. þm. þekkja, tollarnir á raforkuvélunum til Sogsvirkjunarinnar, þegar ríkið lagði 25 millj. kr. í tollum á vélarnar til Sogsvirkjunarinnar, sem ríkið ásamt Reykjavíkurbæ sjálft á, ákveður síðan að gefa út skuldabréfalán með vísitöluvöxtum og selja þessi skuldabréf til þess að fá inn 25 millj. kr. eða heldur meira, því að það voru meira að segja afföll á þessu, — til þess að fá peninga til þess að borga sjálfu sér 25 millj. kr., — og er svo enn í dag að borga þessar 25 millj., sem það fékk að láni til að borga sjálfu sér með vöxtum og vísitöluuppbót, sem gerir þessar 25 millj. kr. að meira en 30 millj. kr. Og hver er svo afleiðingin? Afleiðingin er bara sú, að Sogsvirkjunin er 25 millj. kr. dýrari en hún þurfti að vera og rafmagnið þess vegna því hærra, þ.e. hrein verðbólguráðstöfun. Tollarnir á þessum hlutum á Íslandi eru orðnir hrein vitleysa almennt séð, þannig að það hefði verið nær, að meiri hl. heilbr.- og félmn. tæki það til athugunar að leggja til að afnema tolla á þessum byggingarvörum, heldur en að standa á móti því, að það væri farið að létta þeim af mönnum. Hins vegar getur náttúrlega komið í sama stað niður fyrir íbúðarhúseigandann að greiða þetta til baka.
Það eru tölur, sem tala eins greinilega og hægt er um það, að þetta ástand, sem nú er viðvíkjandi byggingunum, er óþolandi. Það minnkar og hraðminnkar alls staðar á landinu, það sem lagt er í að byggja af íbúðum. Það svo að segja hrynur niður byggingarstarfsemin á íbúðum. Unga fólkið, sem sannarlega hefur ekki vantað áhuga og dugnað til þess að vinna við slíkt og hefur lagt í þetta á undanförnum áratugum og unnið afrek í því, það gefst upp, það gefst hreinlega upp við að reyna þetta. Þeir menn, sem hafa lagt í þetta núna á tímum viðreisnarinnar eða viðreisnin hefur skollið á, eru að sligast undir því, og þeir, sem núna hugsa um og langar til þess að byggja, sjá, að þetta er algerlega ófært, það er ekki hægt að leggja í það.
Það hefur því ekki aðeins verið sjálfsagður praktískur hlutur að létta þessum tollum af mönnum, heldur var það beinlínis réttlæti. En í staðinn segir meiri hl. heilbr.- og félmn., að þetta mundi skapa hróplegt ranglæti. Svona er allt orðið öfugt í kollunum á þessum hv. þm. M.ö.o.: það má ekki létta drápsklyfjum af mönnum, sem nú eru að drepast undir þeim vegna þess að nokkrir menn höfðu áður borið allþungar byrðar, sem verðbólgan svo létti þeim. Það væru álíka rök að halda því fram, að menn mættu ekki lifa betur á Íslandi nú, vegna þess að okkar forfeður hefðu haft það mjög bágborið einu sinni. Og það virðist vera hugmyndin, sem meiri hl. gerir sér um réttlæti og ranglæti, að það megi ómögulega létta á þeim, sem eru að sligast undir byrðunum, vegna þess að þá hefðu þeir, sem áður báru byrðarnar, orðið fyrir hróplegu ranglæti.
Þegar hv. frsm. meiri hl. heilbr.- og félmn., hv. 1. þm. Vestf. (GíslJ), var að ræða um þetta mál, þá minnir mig, að hann hafi klykkt út með því í sambandi við, hvað dýrt væri að byggja hús og annað slíkt, að þetta stafaði af því, að það væru gerðar of miklar launakröfur. Mörg er sú vitleysan, sem sögð er hér í þingsölum stundum, en þetta er þó með því vitlausasta. Það eru ekki of miklar launakröfur, sem eru gallinn á Íslandi núna. Það eru of litlar launakröfur, sem almenningur gerir nú. Það er það, sem Íslandi stendur stór hætta af og íslenzku þjóðfélagi. Við erum að missa marga af okkar menntuðustu mönnum út úr landinu, vegna þess að það er skilningsleysi hjá stjórnvöldunum á réttlátum launakröfum. Við erum að þræla út megininu af íslenzkum verkalýð í 10, 11 og 12 tíma vinnu, sem hvergi þekkist í Evrópu, af því að stjórnarvöldin halda niðri með harðri hendi launakröfum almennings og beita slíkri harðstjórn eins og gengislækkuninni í sumar til þess að reyna að stela af almenningi því, sem hann ávinnur sér með samningum við atvinnurekendur.
Það er að hefjast bráðum Norðurlandaþing, sem við hv. 1. þm. Vestf. erum að fara á. Fyrir því Norðurlandaþingi liggur m.a. tillaga um, að Norðurlandaþing beiti sér fyrir því að fara að koma á 40 tíma vinnuviku. Í grg. fyrir þeirri tillögu er minnzt á það, að í Finnlandi hafi 48 tíma vinnuvika, 8 tíma vinna á dag, verið lögleidd fyrir 40 árum. Hér á Íslandi höfum við hana ekki lögleidda af hálfu Alþingis enn, og svo er talað um hér, að það séu gerðar of háar launakröfur. Þeir menn, sem eitthvert vit hafa í stjórnarflokkunum, eins og t.d. hæstv. núv. dómsmrh., hann sagði nýlega hér, einmitt þegar verið var að ræða um 8 tíma vinnudaginn og nauðsyn hans, að það þyrfti að breyta þannig kjörum almennings á Íslandi, að menn ynnu sér inn með 8 tíma vinnu það, sem menn fá nú með sinni 11 tíma vinnu, m.ö.o.: það þyrfti að hækka kaupið um 50%, sem er alveg rétt. Og svo eru til menn hér, og það meira að segja í hv. heilbr.- og félmn., sem láta sér detta í hug að halda því fram, að það séu gerðar of háar launakröfur á Íslandi. Sannleikurinn er, að það þekkist varla í Evrópu eins hófsöm verkalýðshreyfing og sú, sem hér starfar, og verkalýðshreyfing, sem tekur annað eins tillit til þess þjóðfélags, sem hún starfar í, enda hefur hún lengst af orðið að hafa vitið fyrir atvinnurekendum í þessu landi og meira að segja orðið að kenna þeim það, að lágir vextir væru heppilegir fyrir atvinnulífið, og meira að segja orðið að berja það í gegn gagnvart ríkisvaldinu og bönkum ríkisins, að lágir vextir væru látnir í té atvinnurekendum. Það, sem Ísland þarf að fara að losna við, er sá gífurlegi vinnuþrældómur, sem núverandi kynslóð stynur undir, ekki aðeins vegna þess, að heilsu manna sé ofboðið með því, og vegna þess, að það sé óréttlátt að þræla mönnum þannig út, heldur vegna þess að menningu þjóðarinnar stafar hætta af því, að menn hafi engan tíma afgangs til þess að sinna áhugamálum sínum, engan tíma svo að segja til þess að líta í bók.
Það er stór hætta á ferðum með þeim þrældómi, með þeim vinnuþrældómi, sem nú er orðinn hér á Íslandi. Það var eðlilegur hlutur fyrir þjóð, sem lengst af hafði þjáðst af atvinnuleysi, er hún gat fengið nóga vinnu, að menn vildu leggja mikið á sig nokkur ár. Menn tóku það eins og eina langa vertíð, voru vanir að vinna mikið. En þegar slík vinna er farin að standa í 20 ár, þegar það er farin að verða svo að segja heil kynslóð, sem svona vinnur, þá er verið að ofbjóða slíkri kynslóð.
Eitt af brýnustu nauðsynjamálum íslenzks almennings nú er, að lausn sé fundin á húsnæðismálunum. Þegar það að greiða sjálfum sér húsaleigu er frá 25–50% af tekjum eins manns, þá er ástandið alveg óþolandi, og þá er notadrýgsta launahækkun, sem almenningur getur fengið, sú, að þessi húsaleiga sé lækkuð, og ef atvinnurekendur á Íslandi hugsuðu að einhverju leyti eins og skynsamir atvinnurekendur gera víða erlendis, þá ættu þeir að gera þá kröfu til ríkisvaldsins og til bankanna, að það verði séð um, að enginn launþegi á Íslandi þurfi að borga meira en t.d. 10% af sinu kaupi í húsaleigu. Þetta væri hægt með skynsamlegu fyrirkomulagi og lágum vöxtum. En jafnvel þó að það yrði upp í 18%, sjötti partur af launum manns, þá er það ekki óþolandi, og flestir mundu líta á það sem gífurlega launahækkun.
Það, að menn eru að bíta sig í svona hluti, eins og hv. meiri hl. heilbr.- og félmn. gerir í þessu sambandi, viðvíkjandi vöxtum af fé, sem fer til íbúðarhúsabygginga, — það stafar af því, að menn hafa tekið þennan gróðaboðskap, sem hefur verið rekinn hér af ýmsum hagfræðingum undanfarið, eins og einhvern fagnaðarboðskap, sem ætti að gilda alls staðar. En það er ekki til neins að ætla að reka íslenzkt þjóðfélag þannig, að það sé hægt að græða á öllum sviðum. Það er bezt líka fyrir atvinnurekendastéttina í landinu að gera sér það ljóst, að ef hún vill halda áfram að vera til, þá er bezt fyrir hana að sætta sig við, að það séu ákveðin svið í þjóðfélaginu, þar sem menn megi græða, en á öðrum sviðum sé bannað að græða. Auðmenn á Íslandi hafa ekkert tækifæri í dag og hafa ekki haft á undanförnum árum til að græða t.d. á bankastarfsemi. Það er að mörgu leyti vel farið. Með því er þeim ýtt að því að græða frekar á sjávarútveginum og iðnaði. Þeir hafa ekki haft tækifæri til þess á undanförnum árum t.d. að græða á áfengissölu. Ríkið hefur tekið það sem einokun fyrir sig og sömuleiðis tóbakið. Það hafa verið ákveðin svið í þjóðfélaginu, sem hafa verið þannig tekin undan gróðamöguleikum auðvaldsins. Þeir hafa ekki haft tækifæri til þess að græða t.d. á pósti og síma, það hefur ríkið tekið fyrir sig. Þeir hafa ekki haft aðstöðu til þess að græða t.d. á því að reka sjúkrahús, taka of fjár fyrir það, ríkið hefur tekið þann rekstur fyrir sig og séð um hann. Og þannig mætti nefna fleiri dæmi.
Það er rangt hugsað hjá íslenzkri atvinnurekendastétt og þeim, sem bera hennar hagsmuni fyrir brjósti, ef hún álítur, að það sé heppilegt fyrir atvinnurekstur á Íslandi, að menn græði á íbúðarhúsabyggingum, að nokkur aðili græði á því. Það er bezt fyrir íslenzka atvinnurekendastétt, svo að ég tali nú ekki um launþega, að íbúðarhúsabyggingar séu reknar án þess, að gróðasjónarmið komist þar að, og það sé gengið út frá því, að það sé eins og hver önnur þjónustustarfsemi, þar sem sé um að gera fyrir þjóðfélagsheildina, að þeir, sem þetta eiga að nota, íbúðarhúsaeigendurnir, fái húsnæði sem allra ódýrast. Hins vegar hefur það verið svo, að á undanförnum áratugum gróðavonar á Íslandi og gróðabralls hafa íbúðarhúsabyggingar, íbúðarhúsaleiga og allt mögulegt annað slíkt verið eitt af þeim sviðum, sem hafa verið dregin inn í þetta gróðabrall, og það er mjög illa farið. Það á að taka það út úr því. Það á að skipuleggja íbúðarhúsabyggingarnar þannig, að þar komi enginn gróði til greina og að þar sé fylgt öðrum lögmálum líka hvað snertir vexti af greiðslum en annars tíðkast. Á þessu var byrjað, þegar byrjað var af einhverju viti á þessum málum á Íslandi. Þegar byggingar- og landnámssjóður var hafinn eða þegar verkamannabústaðalögin fyrst voru sett, þá voru vextir ákveðnir 21/2%. Og það er hið eina, sem vit er í í þessu. Og það að vera að hafa þarna hærri vexti er bara vitleysa. Það er ekki aðeins ranglæti, það er vitleysa. Þess vegna miðaði það frv., sem hér var lagt fyrir á þskj. 104, alveg í rétta átt og hefði frekar þurft að vera róttækara í því að lækka vextina heldur en hitt. Og það er alveg dæmalaust dæmi um þá blindni, sem farin er að gripa um sig, og skilningsleysi á þörfum íslenzks þjóðfélags, að meiri hl. hv. heilbr.- og félmn. skuli hafa lagzt á móti þessu frv., enda hefur hann gert það með þeim endemum í sínum rökstuðningi, að í minni verður haft.