20.03.1962
Neðri deild: 70. fundur, 82. löggjafarþing.
Sjá dálk 463 í C-deild Alþingistíðinda. (2894)

188. mál, söluskattur

Flm. (Daníel Ágústínusson):

Hæstv. forseti. Ég hef leyft mér að flytja frv. á þskj. 411 um breyt. á 1. nr. 10 frá 22. marz 1960, um söluskatt. Samhljóða frv. flutti ég á hæstv. Alþingi í fyrra, en það varð eigi útrætt.

Það er tilgangur með frv. þessu að benda á nokkra augljósa galla, sem komið hafa í ljós við framkvæmd laganna um hinn almenna söluskatt frá 1960. Þessi atriði snerta einungis starfsemi og þjónustu, en ekki þann kafla laganna, sem fjallar um viðskipti. Ég hef valið þann kostinn að taka fá atriði, í von um, að um þau næðist fullt samkomulag, enda stefna þessi atriði að því að draga heldur úr óvinsældum söluskattsins, og hélt ég satt að segja, að hv. stjórnarsinnum hér á Alþingi ætti að vera það nokkurt áhugamál. Hér er ekki um þær fjárhæðir að ræða, að skipti verulegu máli fyrir ríkissjóð eða þá ógnarlegu skattheimtu, sem söluskatturinn nú er orðinn, bæði í innflutningi og annarri verzlun og þjónustustarfsemi hvers konar. En þróunin í þjóðfélaginu tvö síðustu árin hefur farið hratt í þá átt að létta af beinum sköttum og leggja á neyzluskatta, sem lenda þyngst á barnafjölskyldum. Byrðunum er þannig létt af breiðu bökunum og lagðar á þau veikari. Það er þessi tilfærsla, sem nú er að gerast í þjóðfélaginu, en út í það ætla ég ekki að fara lengra í sambandi við mál það, sem hér liggur fyrir.

Tveggja ára reynsla hefur leitt það í ljós, að þau viðbótarundanþáguákvæði í 7. gr. l. um söluskatt, sem hér er lagt til að tekin verði upp, eru eðlileg og sjálfsögð, og það hefur jafnvel komið í ljós, að sumir stuðningsmenn söluskattsins á þinginu 1960 töldu, að ýmis þau atriði, sem hér eru tekin upp, hefðu átt að lenda í undanþágu samkvæmt ákvörðun ráðherra, en í niðurlagi 7. gr. 1. um söluskatt segir: „Ráðherra kveður nánar á um það, hvað fellur undir undanþáguákvæði þessarar greinar og næstu greinar hér á undan: Er enn fremur átt við undanþáguákvæði 6. gr., sem fjallar um viðskipti eða sölu á vörum og verðmætum. Með leiðbeiningum þeim, sem ráðherra hefur gefið út handa skattheimtumönnum sinum, er í ýmsum atriðum seilzt lengra en lögin ætlast til, eins og ég vík að síðar. Slíkt er vitanlega alveg óviðunandi.

Skal ég næst víkja að breytingunum, sem skipa má niður í fjögur aðalatriði.

1) Lagt er til, að vinna með skurðgröfum, jarðvinnsluvélum og hvers konar vegagerðarvélum sé undanþegin söluskatti. Samkvæmt 7. gr. l. er vinna við húsbyggingar og aðra mannvirkjagerð, svo og vinna við endurbætur og viðhald slíkra mannvirkja, undanþegin söluskatti. Það virðist því mjög eðlilegt, að ræktunarframkvæmdir bænda, hvort sem um er að ræða skurðgröft eða jarðvinnslu, séu ekki síður undanþegnar söluskatti. Það á hvergi að viðgangast, að bændur séu skattlagðir fyrir það að rækta jörðina, enda hefur Alþingi áður með setningu jarðræktarlaganna viðurkennt, að starfsemi þessa beri að styrkja með ríflegum greiðslum úr ríkissjóði, þar sem hér er um dýrar framkvæmdir að ræða, sem unnar eru fyrir langa framtið. Í leiðbeiningum ráðh. segir hins vegar: „Búnaðarfélög og ræktunarsambönd eru söluskattsskyld af allri seldri vinnu og hliðstæðri starfsemi: Þetta er svo skýrt enn nánar í nefndum leiðbeiningum. Það fer því ekkert á milli mála, að nefnd starfsemi er af ráðh. úrskurðuð söluskattsskyld. Ég tel þetta alveg fráleitt og trúi ekki öðru en hæstv. Alþm., séu mér nokkuð almennt sammála um það, að slík skattheimta sé með ötlu óeðlileg. Búnaðarfélög og ræktunarsambönd eru form fyrir samhjálp og samstarf bænda til að ná meiri og betri árangri en hver einstaklingur getur gert. Sama máli gegnir um vegagerðarvélar. Skattlagning á þær er ekkert annað en skerðing á fjárveitingum til vegamala, og er það þeim mun fráleitara, þegar hér er einkum um framhvæmdir að ræða, sem kostaðar eru af ríkisfé, og er alltaf brýn nauðsyn á enn meiri framkvæmdum og enn meira fé. Það er því alveg óskiljanlegt, hvernig það er til komið að gera vegagerð ríkisins að tekjustofni, eins og lögin gera ráð fyrir.

2) Samkvæmt 7. gr. 1. um söluskatt er vinna við skipaviðgerðir og flugvélaviðgerðir undanþegin söluskatti. Það er eðlilegt, að sama gildi um landbúnaðarvélar, sama hverrar tegundar er, og vegagerðarvélar, svo að aðalatvinnuvegum þjóðarinnar sé ekki mismunað. Með frv. er lagt til, að úr misræmi þessu verði bætt. Með auknum vélakosti landbúnaðarins hefur sú orðið þróunin hin síðari ár, að búnaðarfélög og ræktunarsambönd hafa stofnsett viðgerðarverkstæði eða gerzt aðilar að þeim. Vinna, sem á verkstæðum þessum er unnin fyrir bændur, er framkvæmd á raunverulegu kostnaðarverði. Það er með öllu óeðlilegt að skattleggja þetta samhjálparstarf íslenzkra bænda, frekar en verkstæði, sem einstakir bændur settu upp til viðhalds eigin vélakosti.

3) Rekstur sjúkrahúsa er undanþeginn söluskatti samkvæmt 7. gr. l. Hins vegar fá skattheimtumenn ríkisins þau fyrirmæli, að þvottahús bæjar- og sveitarfélaga og annarra opinberra aðila, þar með talin þvottahús sjúkrahúsa, séu söluskattsskyld af allri starfsemi sinni. Með leiðbeiningum þessum verður ekki betur séð en gengið sé lengra í framkvæmdinni en lögin mæla fyrir um. Þvottur er snar þáttur í rekstri allra sjúkrahúsa og jafnnauðsynlegur mat, meðulum og skurðaðgerðum. Það þarf því talsverða hugkvæmni til að taka hann einan út úr starfsemi sjúkrahúsanna og gera hann að tekjustofni fyrir ríkissjóð. Manni verður að spyrja, hvort þetta sé gert til að þóknast þeim einstaklingum, sem reka þvottahús, — eða hver er tilgangurinn? Þessi innheimtuaðferð er því fráleitari, þegar þess er gætt, að flestöll sjúkrahús landsins eru rekin með miklum halla og njóta þar að auki daggjalda frá ríkissjóði. Það er því ákaflega fráleitt, að slíkur rekstur geti orðið tekjustofn fyrir ríkissjóð.

Sama máli gegnir um þvottahús bæjar- og sveitarfélaga og samvinnuþvottahús. Það eru engin rök, sem mæla með því, að þessi starfsemi sé skattlögð til ríkissjóðs frekar en farið yrði út á þá braut að leggja gjald á heimilisþvottavélar í landinu. Sameiginleg þvottahús margra heimila með öflugum og fjölbreyttum vélakosti við heita staði, þar sem því verður við komið, eru bæði fyrir einstaklingana og þjóðarheildina skynsamleg og heppileg ráðstöfun, sem hefur margvíslegan sparnað í för með sér. Þessi samhjálp um rekstur heimilanna má því aldrei verða tekjustofn fyrir ríkissjóð.

4) Samkomuhald er söluskattsskylt samkv. lögunum og leiðbeiningum ráðh. Ég hef með frv. þessu leyft mér að leggja til, að eftirfarandi undanþága verði veitt: Samkomur ungmennafélaga, íþróttafélaga, kvenfélaga, skátafélaga, bindindisfélaga og annarra menningarfélaga, enn fremur allar samkomur annarra aðila, sem haldnar eru til ágóða fyrir líknar- og menningarstarfsemi. Öll framangreind félög eiga það sameiginlegt að vanta fé til starfsemi sinnar og berjast í bökkum fjárhagslega, enda njóta þau mörg opinberra styrkja. Það er því ástæðulaust fyrir ríkissjóð að reyta af tekjum þeim, sem samkomuhald getur veitt með ærinni fyrirhöfn. Oft er alls ekki um neinn hagnað að ræða og jafnvel tap, en samt skal söluskattur lagður á alla selda aðgöngumiða samkv. lögunum. Og svo langt er gengið að leggja söluskatt á samkomur, þótt engin aðgöngumiðasala fari fram. Í sambandi við skemmtisamkomur er margt annað, sem fellur undir söluskatt, t.d. veitingasala, akstur o.fl., svo að öll skynsamleg rök mæla með því, að sleppt sé söluskatti af seldum aðgöngumiðum af þeim aðilum, er að framan greinir.

Að lokum vil ég draga saman það, sem er meginatriði frv.: 1) Að vinna með skurðgröfum, jarðvinnsluvélum og hvers konar vegagerðarvélum verði undanþegin söluskatti. 2) Að viðgerðir á tækjum þessum séu ekki söluskattsskyldar frekar en viðgerðir á skipum og flugvélum. 3) Að þvottahús sjúkrahúsa, bæjar- og sveitarfélaga og samvinnuþvottahús verði undanþegin söluskatti, enda er rekstur sjúkrahúsa það nú í lögum. 4) Að samkomur tiltekinna félaga og samkomur haldnar til ágóða fyrir líknar- og menningarstarfsemi verði ekki söluskattsskyldar.

Eins og áður er tekið fram, er hér um að ræða fá og einföld atriði, nánast að sníða af augljósa vankanta, sem reynslan hefur ótvírætt leitt í ljós. Hér er ekki um að ræða tekjuskerðingu fyrir ríkissjóð, sem skiptir hann verulegu máli, og innheimtan á þeim atriðum flestum, sem hér er lagt til að njóti undanþágunnar, er seinleg og erfið.

Þá skal þess getið að búnaðarþing hefur bæði nú í vetur og í fyrravetur gert samþykktir um þau atriði í þessu frv., sem snerta landbúnaðinn, og skorað á hæstv. Alþ. að samþykkja þau.

Ég vænti því, að Alþ. telji breytingar þær, sem í frv. felast, sanngjarnar og eðlilegar eftir þá reynslu, sem fengin er.

Að lokinni þessari umr. legg ég til, að frv. verði vísað til 2. umr. og fjhn.