26.10.1961
Sameinað þing: 8. fundur, 82. löggjafarþing.
Sjá dálk 318 í D-deild Alþingistíðinda. (3232)
18. mál, vantraust á ríkisstjórnina
Þórarinn Þórarinsson:
Herra forseti. Í tilefni af því, sem seinasti ræðumaður sagði um skuldasöfnun þjóðarinnar á undanförnum árum, vil ég upplýsa það samkv. heimildum Framkvæmdabanka Íslands, að í árslok 1958, þegar vinstri stjórnin lét af völdum, námu skuldirnar við útlönd 44 millj. dollara, eða tæpum 1900 millj. í íslenzkum krónum. Í árslok 1960 námu skuldirnar orðið 66 millj. dollara, eða 2847 millj. kr., og höfðu aukizt á þessum tveimur fyrstu árum núverandi valdasamsteypu um nær 1000 millj. kr. Það er með þessum hætti, sem hæstv. ríkisstj. hefur efnt loforð sitt um að draga úr skuldasöfnuninni við útlönd.
Ég efast um, að nokkru sinni hafi verið brosað meir í útvarpsumræðum en þegar Gylfi Þ. Gíslsson var að tala um það hér í gærkvöld, að menn ættu að vera ekta, menn ættu ekki að snúast, menn ættu ekki að leika Strompleik. Ég veit, að ég þarf ekki að nefna það, hver þykir nú mestur strompleikari á Alþingi eða hvaða flokkur það er, sem nú starfar í mestu ósamræmi við stefnuskrá sina. Ég segi aðeins við ykkur, hv. kjósendur: Rifjið það upp, sem foringjar Alþfl, sögðu fyrir seinustu kosningar, og berið það saman við það, sem þeir hafa gert eftir kosningarnar. Rifjið upp loforð Emils Jónssonar um stöðvun dýrtíðarinnar án nýrra álaga. Eftir þetta hafið þið fyrir augum miklu stórkostlegri Strompleik en þann, sem Kiljan hefur samið.
Þá er kannske ekki úr vegi að minnast nokkrum orðum á strompleikarann Sigurð Ingimundarson. Þann 15. febr. s.l. sendi hann ríkisstjórninni bréf sem stjórnarnefndarmaður í Bandalagi starfsmanna ríkis og bæja, þar sem krafizt var 34% kauphækkunar fyrir opinbera starfsmenn og það ekki sízt rökstutt með kjaraskerðingunni af völdum viðreisnarinnar. Hér á Alþingi, þar sem Sigurður er að þjóna ríkisstj., stimplar hann svo þessar og aðrar kauphækkanir sem skemmdarverk. Þetta er víst það, sem Gylfi kallar að vera ekta.
Annars hygg ég, að það hafi ekki verið lítil raun mörgum gömlum Alþfl.- mönnum, þeim sem stóðu við hlið Jóns Baldvinssonar og Héðins Valdimarssonar, að hlusta á hina nýju foringja Alþfl., Gylfa Þ. Gíslsson og Jón Þorsteinsson, er þeir töluðu hér í gærkvöld Þeir létu sig ekki muna um það að kalla það skemmdarverk, að samvinnufélögin sömdu við lægst launuðu verkamenn um 400 kr. kauphækkun á mánuði og afstýrðu með því stöðvun síldveiðanna. Jón Baldvinsson og Héðinn Valdimarsson fylgdust svo vel með högum alþýðuheimilanna, að þeir mundu ekki hafa átt nógu sterk orð til að fordæma þá, sem hefðu kallað það skemmdarverk að veita verkamönnum 400 kr. kauphækkun á mánuði, eins og nú er komið dýrtiðinni. Og því fremur hefðu þeir Jón Baldvinsson og Héðinn Valdimarsson gert þetta, ef það hefði legið fyrir á sama tíma, að margir auðmenn græddu meira en nokkru sinni fyrr. En þeir Gylfi Þ. Gíslsson og Jón Þorsteinsson, sem hvor um sig hafa margföld verkamannalaun, láta sig ekki muna um að kalla þetta skemmdarverk. Og svo segja þeir, að Alþfl. vilji vera skjól og skjöldur láglaunafólksins í landinu. Ótrúlegt er, að þeir verði margir, sem láta blekkjast af slíkum Strompleik, enda fjölgar þeim nú óðum, sem ekki láta lengur blekkjast af foringjum Alþfl.
Það er nú komið að lokum þessara umræðna. Margir hlustendur kunna að segja, að þeir séu litlu nær eftir það, sem þeir hafa heyrt, því að fullyrðing standi gegn fullyrðingu, tölur gegn tölum, einir segi það hvítt, sem aðrir segi svart. Við þá, sem þannig hugsa, vil ég aðeins segja þetta: Hver er ykkar eigin reynsla? Látið hana dæma. Finnst t.d. bóndanum, að kjör hans séu betri og framtíðarhorfurnar bjartari en fyrir þremur árum, þegar núverandi stjórnarflokkar tóku völdin? Finnst kannske húsmóðurinni í borginni, að það, sem hún fær handa á milli til heimilisþarfa, endist betur nú en þá? Finnst útgerðarmanninum, að rekstrarkjör útgerðarinnar séu betri nú en þá og horfurnar glæsilegri? Finnst byggingariðnaðarmönnum, að nú séu betri atvinnuhorfur fram undan en þá? Finnst ungu hjónunum, að það muni auðveldara nú en þá að stofna heimili og eignast eigin íbúð? Þannig eiga menn að spyrja, og þegar þeir hafa svarað slíkum spurningum, geta þeir dæmt um það, hvorir hafi haft réttara mál að flytja í þessum umræðum, við, sem að þessari vantrauststillögu stöndum, eða hinir, sem hafa andmælt henni.
Nú kunna einhverjir að spyrja: En hefur ekki núverandi ríkisstj. haft minna til skipta en áður var? Svar við þessari spurningu er að finna í Morgunblaðinu á sunnudaginn var. Þar upplýsir hæstv. landbrh., Ingólfur Jónsson, að undanfarin ár hafi framleiðsluaukningin numið til jafnaðar 4–5% á ári, og hefði hún átt að geta gert auðvelt að bæta lífskjörin um 2–3% árlega. Samkv. þessum upplýsingum Ingólfs ættu lífskjörin almennt að hafa getað orðið 6–9% betri 1961 en 1958, ef allt hefði verið með felldu. Í staðinn hafa þau orðið miklu lakari. Hvað veldur þessu? Ástæðan til þess er sú, að efnahagsaðgerðir ríkisstj. hafa gerbreytt allri tekjuskiptingu í þjóðfélaginu. Á ;ama tíma og hlutur launafólks, bænda og minni milliliða hefur stórminnkað, hefur safnazt miklu meira fjármagn en áður hjá hinum stærri milliliðum og atvinnurekendum, er búið hafa við fengsælustu aðstöðuna. Það er þetta, sem er skýringin á kjaraskerðingunni, sem meginþorri landsmanna hefur orðið fyrir. Tekjuskiptingin hefur orðið miklu ójafnari, og með sama áframhaldi, þ.e. með óbreyttri efnahagsstefnu, verður brátt komið í það horf, að þjóðfélagið skiptist í fáa auðjöfra og fjölmennan öreigalýð.
Hér er komið að einni meginástæðunni fyrir andstöðu okkar framsóknarmanna gegn hæstv. ríkisstj. Við viljum skapa þjóðfélag, þar sem sem allra flestir einstaklingar séu efnalega sjálfbjarga og geti notið framtaks síns. Fyrir áhrif okkar á stjórnarfar undanfarinna áratuga var svo komið, að hér voru fyrir þremur árum hlutfallslega fleiri efnalega sjálfstæðir einstaklingar en sennilega í nokkru landi öðru. Óhætt er að fullyrða, að í engri höfuðborg unnu þá hlutfallslega fleiri ungir heimilisfeður að því að koma upp sínum eigin íbúðum en í Reykjavík. Þetta síðarnefnda er nú alveg gerbreytt. Með stórauknum byggingarkostnaði og lánsfjárhöftum hefur dauð hönd verið lögð á þetta framtak hinnar ungu kynslóðar. Þetta sama blasir nú hvarvetna við í þjóðfélaginu. Kjör hinna mörgu hafa verið skert, framtak þeirra lamað, en fáir auðjöfrar blómstra. Úrelt, ranglátt þjóð félag, sem bindur hendur þúsunda framtakssamra manna, er að rísa upp á Íslandi.
Sú öfugþróun, sem hér blasir við, býður heim mörgum hættum. Það dregur úr uppbyggingu og framförum, þegar fátækt og lánsfjárhöft eru látin hefta framtak hinna mörgu. Framleiðslan verður þá stórum minni en ella. Það býður heim vaxandi stéttaskiptingu og stéttabaráttu, þegar fáir auðkóngar verða á aðra hlið, en margir öreigar eða efnalitlir menn á hina.
Hæstv. ríkisstj. lætur blöð sín básúna það dag eftir dag, að hún sé ákaflega mikið á móti kommúnistum. Sannleikurinn er hins vegar sá, að það þjóðfélag, sem ríkisstj. er að skapa, þjóðfélag hinna fáu ríku, en mörgu fátæku, er einmitt það þjóðfélag, sem skapar kommúnismanum bezta vaxtarmöguleika. Fyrir þá, sem vilja ekki skapa kommúnistunum aukna vaxtarmöguleika á Íslandi, er því ekkert verkefni mikilvægara en að hnekkja þeirri afturhaldsstefnu, er núv. ríkisstj. beitir sér fyrir.
Sú stefna, sem hæstv. ríkisstj. fylgir, hefur þannig þau tvö megineinkenni, að hún lamar framtak hinna mörgu einstaklinga og eykur stéttabaráttuna, fylkir stétt gegn stétt. Ný stór verkfallsalda er afstaðin, önnur er rétt fram undan. Þetta er því hörmulegra er þess er gætt, að þurfi þjóðin á nokkru að halda, þá er það aukið framtak einstaklinga hennar og aukin samheldni þeirra og samstarf. Það má vera öllum ljóst, sem eitthvað fylgjast með málum, að Íslendingar eiga stranga baráttu og harða samkeppni fyrir höndum, jafnvel harðari baráttu og strangari samkeppni en nokkru sinni fyrr. Hvort sem við tengjumst að einhverju leyti Efnahagsbandalagi Evrópu eða stöndum utan þess, mun okkur reynast mikil raun að halda hlut okkar til jafns við aðra í því mikla framtíðarkapphlaupi þjóðanna við að efla atvinnuvegi sína og hæta lífskjör sín. Ekkert nema ýtrasta framtak sem allra flestra einstaklinga og sem mest eining þjóðarinnar getur aftrað því, að Íslendingar heltist úr lestinni og Ísland verði nýlenda á nýjan leik. Þess vegna segjum við framsóknarmenn stríð á hendur þeirri stjórnarstefnu, sem miðar að því að draga úr sjálfsbjargarviðleitni og framtaki hinna mörgu einstaklinga, — þeirri stjórnarstefnu, sem miðar að því að auka stéttaskiptingu og stéttabaráttu, — þeirri stjórnarstefnu, sem framar nokkru öðru getur skapað kommúnismanum jarðveg á Íslandi. Við framsóknarmenn krefjumst þess, að sú ríkisstj. viki, er slíkri stefnu fylgir, og þjóðin fái sjálf i nýjum kosningum að leggja grundvöll að nýrri stjórnarstefnu, — stjórnarstefnu, er væri við það miðuð að efla framtak hinna mörgu einstaklinga og auka samhug og einhug þjóðarinnar, svo að hún verði sem bezt fær um að mæta þeim vanda, sem fram undan er.
Ég vil að lokum beina einni spurningu til þeirra, er heyra mál mitt: Er það ekki yðar álit, að þjóðin fullnægi þannig bezt því hlutverki, er forsjónin hefur fært henni að rækja, að hér séu sem allra flestir efnalega sjálfstæðir einstaklingar, sem geti notið framtaks síns, og að stjórnarframkvæmdir séu miðaðar við það að auka einhug og samstöðu þjóðarinnar, en stefni ekki að því að auka stéttaskiptingu og stéttabaráttu. Þeir, sem svara þessari spurningu játandi, geta ekki annað en fyllzt ugg og ótta um framtið þjóðarinnar, ef áfram verður stjórnað svo sem gert er í dag. Í dag ríkir sú stjórnarstefna, sem þrengir hag og lamar framtak hinna mörgu i þágu hinna fáu. Í dag ríkir sú stjórnarstefna, sem fyrst og fremst vinnur að hag stórgróðamanna og ávallt dregur taum þeirra, þegar í odda skerst, og beitir jafnt til þess fantalegum tilskipunum, bráðabirgðalögum og öðrum bolabrögðum. Í dag fer með völd í landinu ríkisstj., sem vinnur eins og markvisst að því að sundra þjóðinni með því að auka stéttaskiptingu og stéttabaráttu og fylkir þannig stétt gegn stétt eins og ætt var fylkt gegn ætt á Sturlungaöld. Á Íslandi loga því í dag meiri eldar sundrungar og upplausnar og margvíslegra hagsmunadeilna en þar hafa verið síðan á 13. öld. Á þennan veg getur þjóðin ekki valdið því veglega hlutverki, sem forsjónin hefur falið henni að rækja.
Sú ríkisstj., sem fjötrar framtak hinna mörgu og blæs að kolum sundrungar, stéttabaráttu og hagsmunadeilna, verður að víkja. Hún getur ekki annað en leitt þjóðina lengra út í ófæru og skapað hér jarðveg fyrir öfgar og kommúnisma. Þjóðin verður að fá tækifæri til þess í nýjum kosningum að breyta um stefnu, tækifæri til að leggja grundvöll að nýjum og réttlátari stjórnarháttum, er miða að því að sameina hana i stað þess að sundra henni og gefa hinum mörgu einstaklingum tækifæri til að njóta sín, en þrælbinda þá ekki í höft fátæktar og peningavalds, eins og nú á sér stað.
Ef stjórninni tekst að fá lið sitt til að fella vantraustið hér á Alþ., verður þjóðin að sýna stefnu hennar og vinnubrögðum slíka andúð, að hún neyðist sem fyrst til að rjúfa þing og láta kjósendur þannig fá tækifæri til að taka í taumana.