15.02.1962
Efri deild: 47. fundur, 82. löggjafarþing.
Sjá dálk 529 í B-deild Alþingistíðinda. (433)
5. mál, Iðnaðarmálastofnun Íslands
Frsm. (Eggert G. Þorsteinsson):
Herra forseti. Frv. það um Iðnaðarmálastofnun Íslands, sem hér er til umræðu, á sér alllangan aðdraganda. Stofnun þessi hefur þegar starfað á níunda ár eða frá síðari hluta ársins 1953, án þess að um starfsemi hennar hafi gilt lagaákvæði, svo sem um allar aðrar ríkisstofnanir. Upphaflegt starf stofnunarinnar var byggt á reglugerð sem samin var af þriggja manna nefnd, sem skipuð var árið 1951 til þess að gera tillögur um framtíðarskipun iðnaðarmála. Næst á eftir er skipuð önnur nefnd til þess að semja á ný lög og reglur fyrir stofnunina. Frá upphafi hefur stofnunin því starfað á grundvelli reglugerðar, sem þó a.m.k. tvisvar hefur verið breytt, þ.e. 15. júní 1955 og aftur hinn 29. maí 1957. Þrisvar sinnum áður hafa frv. um stofnunina verið lögð fyrir hv. Alþingi: árið 1954, 1955 og s.l. ár, en ekki náð fram að ganga.
Frv. það, sem nú liggur fyrir, er samið af stjórn stofnunarinnar samkvæmt ósk núverandi iðnmrh. Frv. er ekki mikill lagabálkur, aðeins 9 greinar, sem nánast ákvarða útlínur um starfsemi stofnunarinnar, sem vart getur verið ágreiningur um að nauðsynlegt sé að gert verði. En eins nauðsynlegt og það er, að til séu lagaákvæði um jafnvíðfeðmt starfssvið og Iðnaðarmálastofnuninni er ætlað, þá væri óskynsamlegt að múr- og naglfesta þar öll verkefni, svo að þeim sé ekki unnt að breyta með hliðsjón af þeim stórstígu framförum, sem sífellt eiga sér stað á vorum tímum og þá ekki sízt í tæknimálum almennt. Verður vart um það deilt, að ungum iðnaði, eins og hann verður að teljast hjá okkur Íslendingum, sé þörf á stofnun, sem gegni því hlutverki að halda okkur í nálægð við það bezta, sem fram kemur hjá þeim þjóðum, sem mesta og bezta reynslu hafa í hvers konar tæknimálum, og samhæfa þær niðurstöður íslenzkum staðháttum. Allar tæknirannsóknir útheimta mikið fé, og niðurstöður slíkra rannsókna kosta oft svimháar upphæðir, a.m.k. á mælikvarða okkar þjóðar. Iðnaðarmálastofnuninni eru ekki sérstaklega ætluð önnur rannsóknarstörf, enda aðrir aðilar, sem hafa það verkefni með höndum. Samkvæmt þeim starfsreglum, sem við stofnunina hafa verið í gildi og enn fremur felast í frv. þessu, er það eitt höfuðhlutverk hennar að auðvelda íslenzkum aðilum aðgang að því bezta, sem með öðrum þjóðum gerist í þessum efnum. Þessu verkefni hefur stofnunin gegnt á þann hátt, sem nú skal í stórum dráttum rakið, en ég hef reynt að afla mér lauslegs yfirlits um starfsemi Iðnaðarmálastofnunarinnar á undanförnum árum og tel þess vert, að hv. þdm. gefist kostur á að heyra það helzta, sem þar hefur verið unnið, en í ársskýrslum stofnunarinnar og tímariti hennar, Iðnaðarmálum, er að finna lýsingu á starfsemi stofnunarinnar frá ári til árs.
Varðandi fasta starfshætti er í fyrsta lagi þess að geta, að elzti þáttur starfseminnar er tæknileg aðstoð og upplýsingaþjónusta fyrir iðnað landsmanna. Leita verksmiðjur og iðnaðarmenn og fleiri að staðaldri fyrirgreiðslu stofnunarinnar varðandi upplýsingar og aðstoð um allt, sem varðar hráefni, vinnslu, innanhúsflutninga, skipulagningu, framleiðslu og margt fleira. Hefur fjöldi skipulagsuppdrátta verið gerður í stofnuninni, frá því að hún tók til starfa, en þetta hefur m.a. stuðlað að betri nýtingu húsa, framleiðslutækja og hagkvæmari framleiðslu. Má í þessu sambandi geta þess, að stofnunin stendur í sambandi við fjölda tæknilegra stofnana, bæði í Evrópu og Bandaríkjunum og víðar, sem hafa öflun og miðlun tæknilegra upplýsinga með höndum. Á síðari árum hefur stofnunin auk þess veitt mörgum einstaklingum og fyrirtækjum aðstoð við áætlanagerð vegna nýframleiðslu eða stækkana og sömuleiðis yfirfarið slíkar áætlanir að beiðni banka.
Nátengt upplýsingaþjónustunni er tæknibókasafn IMSI, sem er einasta almenningsbókasafn sinnar tegundar hér á landi. Verður að telja, að safn þetta, sem er nú á fjórða þúsund bækur, auk tímarita, hafi bætt úr brýnni þörf, enda eykst gestafjöldi um eitt þúsund á ári undanfarin ár og útlán safnsins aukast einnig stöðugt. Kvikmyndasafn stofnunarinnar er nú rúmlega 100 myndir, og eru þetta fræðslumyndir, sem margar hafa verið útbúnar með íslenzku skýringatali og eru að staðaldri lánaðar út til iðnaðarmannafélaga, iðnskóla, iðnfyrirtækja, og margra fleiri aðila. Sömuleiðis hefur stofnunin milligöngu um útvegun tæknilegra fræðslukvikmynda erlendis frá, aðallega frá filmusafni EPA eða Framleiðniráðs Evrópu í París, og annast sýningar fræðslumynda o.fl.
Stofnunin hefur á liðnum árum haldið fjölda námskeiða fyrir iðnaðar- og verzlunarfólk, þar sem fjallað hefur verið m.a. um stjórn og rekstur iðnfyrirtækja, nýjungar í vörudreifingu og margt fleira. Á nýbreytni í smásöludreifingunni á síðari árum að verulegu leyti rætur sínar að rekja til þessarar starfsemi. Þá hefur stofnunin gengizt fyrir fyrirlestrahaldi og umræðufundum fyrir iðnaðarmenn og fleiri skylda aðila. Greidd hefur verið gata margra, sem farið hafa til skóla eða verknáms í erlend iðnfyrirtæki eða tækniskóla. Hafa einnig margir stjórnendur og starfsmenn íslenzkra fyrirtækja verið aðstoðaðir við að heimsækja erlend fyrirtæki í kynningarskyni á undanförnum árum. Iðnaðarmálastofnun Íslands hefur átt drjúgan þátt í undirbúningi að því að koma hér á fót fastri verkstjórafræðslu, og eru líkur til, að slík starfsemi geti hafizt hér á næstunni, og er nú reyndar þegar hafin.
Í tímariti stofnunarinnar um iðnaðarmál birtast að jafnaði fræðilegar greinar um tækni, iðnað og vörudreifingu. Áskrifendur eru m.a. iðnrekendur, iðnaðarmenn, verkfræðingar, iðnfræðingar, arkitektar o.fl. Enskur útdráttur fylgir hverju eintaki, sem selt er úr landi.
Stöðlun eða standardisering er starfsemi hér á landi, sem Iðnaðarmálastofnuninni hefur verið falið að annast, en er í öðrum löndum í höndum sérstakrar stofnunar. Tilgangur stöðlunar er m.a. að setja reglur til samræmingar um gæði og eiginleika ýmissar framleiðsluvöru í því skyni að auðvelda viðskipti og lækka vöruverð og vernda neytendur. Stöðlun er t.d. talin ein helzta hefðin til skipulegri og hagkvæmari framleiðslu og framkvæmda í byggingariðnaði, og hefur aðaláherzlan til þessa verið lögð á stöðlun í þessari grein iðnaðar. Nokkur verkefni eru búin og önnur langt komin, og verða fyrstu íslenzku stöðlarnir sennilega gefnir út á næstunni.
Stofnunin hefur ýmist frumkvæði eða annast milligöngu um hagnýtingu erlendrar tækniaðstoðar, og er þetta allveigamikill þáttur í starfsemi hennar. Meðal alþjóðlegra stofnana, sem hún á samskipti við, eru European Productivity Agency, International Exchange Service og Sameinuðu þjóðirnar. Þá á hún einnig margvísleg samskipti við stofnanir í ýmsum öðrum löndum, sem veita oft hérlendum aðilum mikilvæga aðstoð og fyrirgreiðslu fyrir milligöngu stofnunarinnar.
Á vegum stofnunarinnar hafa verið gerðar ýmsar athuganir í einstökum greinum atvinnulífsins, t.d. niðursuðuiðnaði, bifreiðaviðgerðum, tréskipasmiðum, prjónlesiðnaði og mörgu fleira með það fyrir augum að finna leiðir til eflingar þessum iðngreinum. Sömuleiðis hafa verið gerðar almennar athuganir, svo sem vegna skattamála og rannsóknarmála fyrirtækja, og enn aðrar athuganir hafa beinzt að möguleikum nýs iðnrekstrar, þ. á m. nýtingu úrgangsefna o.fl. Hafa verið gefnar út skýrslur um ýmsar þessar athuganir og sendar mörgum aðilum.
Yfirlit um nokkur verkefni, sem nú eru á döfinni, er að finna í starfsáætlun stofnunarinnar fyrir árið 1961.
Ég hef nú reynt að geta hér þess helzta, sem stofnunin hefur að undanförnu unnið að, og vona, að af þessu ágripi sé nokkru ljósara en áður, hve mikil nauðsyn er á því, að þessi verkefni séu af hendi leyst.
Hv. iðnn. Nd. bárust undir umr. í fyrravetur umsagnir átta aðila um frv. Fjórir þessara aðila mæla eindregið með, að frv. verði samþ. óbreytt, en það eru Landssamband iðnaðarmanna, Samband ísl. samvinnufélaga, Vinnuveitendasamband Íslands og stjórn Iðnaðarmálastofnunarinnar, þó með fyrirvara um 2. gr. frv. Meiri hl. atvinnumálanefndar ríkisins mælir einnig með samþykkt frv., en leggur áherzlu á nauðsyn þess, að fullrar samræmingar verði gætt á milli ákvæða þessa frv. og tillagna þeirra, er n. hefur sent hæstv. ríkisstj. í frv. til laga um rannsóknir í þágu atvinnuveganna, en þar er m.a. gert ráð fyrir, að stofnunin heiti Rannsóknarstofnun iðnaðarins. Sérstaka áherzlu leggur n. á samræmingu þeirra verkefna, sem snúa að athugun nýrra framleiðslugreina, öflun og miðlun tæknilegra upplýsinga og hagnýtingu tæknibókmennta. Félag íslenzkra iðnrekenda og Iðja, félag verksmiðjufólks vilja koma fram breyttri aðild að stjórn stofnunarinnar. Landssamband íslenzkra verzlunarmanna fer einnig fram á aðild að stjórn stofnunarinnar og bendir á beiðni sinni til stuðnings, að Verzlunarráði Íslands sé t.d. ætluð aðild að stjórn stofnunarinnar, en þeim sem launþegasamtökum sé hins vegar ekki tryggður þar nokkur réttur til áhrifa á gang mála, þar sem Alþýðusamband Íslands geti ekki á nokkurn hátt komið fram fyrir þeirra hönd, enda hafi Landssambandi íslenzkra verzlunarmanna fyrir skömmu verið synjað um inntöku í þessi samtök. Með bréfi sínu sendir L.Í.V. afrit af bréfi Verzlunarmannafélags Reykjavíkur til iðnn. Alþingis 7. des. 1955, sem er álit félagsins á því frv., sem þá lá fyrir Alþingi um Iðnaðarmálastofnun Íslands. Persónulega finnst mér rökstuðningur L.Í.V. fyrir beiðni sinni um aðild að stjórn stofnunarinnar vera þess eðlis, að fram hjá þeim kröfum, sem þar eru gerðar, verði ekki til lengdar gengið. Hins vegar tel ég ekki heldur rétt að gera ágreining um þetta atriði nú, þegar málið er nánast komið á lokastig hér á hv. Alþingi. Sú breyting yrði að bíða síðari tíma.
Við umr. í n. nú barst einnig bréf frá stjórn Verkfræðingafélags Íslands, þess efnis, að stjórnin væri með því, að 6. gr. frv. sé felld niður, og færð fyrir því þau rök, að ákvæði þeirrar gr. geti skert aðstöðu einstaklinga, sem slíka þjónustu vildu veita eða veittu nú þegar. Enn fremur hafði borizt bréf svipaðs efnis frá Jóni Brynjólfssyni verkfræðingi, sem áður gegndi því starfi hjá stofnuninni, sem um ræðir í umræddri 6. gr. Nefndin taldi, að reynslan yrði að skera úr um nauðsyn þess, að jafnmikilvægt ákvæði í starfsskrá stofnunarinnar yrði fellt burt, og synjaði því þessari málaleitan.
Með þessum orðum tel ég, að hið helzta sé fram dregið úr umsögnum þeim, sem fyrir liggja í frv. Eins og í nál, á þskj. 291 segir, var iðnn. sammála um að mæla með samþykkt frv., en einstakir nm. áskilja sér þó rétt til þess að flytja eða fylgja brtt., er fram kunna að koma.