03.04.1962
Neðri deild: 82. fundur, 82. löggjafarþing.
Sjá dálk 834 í B-deild Alþingistíðinda. (854)
156. mál, húsnæðismálastofnun o.fl.
Þórarinn Þórarinsson:
Hæstv. forseti. Eins fram hefur komið í þeim umr., sem hafa orðið um þetta mál hér á Alþingi, er það skemmst að segja um þetta frv., sem hér liggur fyrir, að það sé bæði of seint fram komið og feli of lítið í sér af þeim endurbótum, sem þarf að gera á þessum málum. Því miður hefur samt farið svo, að ekki hafa fengizt neinar leiðréttingar á því til endurbóta í meðferð þess hér á hv. Alþingi. Það hefur verið reynt að fá tryggt aukið fjármagn til byggingarsjóðs, svo að hann geti veitt meiri lán, en allar tillögur, sem hafa gengið í þá átt, hafa verið felldar. Það hefur einnig verið reynt að fá hækkuð þau lán, sem byggingarsjóðurinn veitir, og bent á, að það sé ærin nauðsyn sökum hins stóraukna byggingarkostnaðar, sem orðið hefur á undanförnum missirum. En þetta hefur ekki heldur fengizt fram. Það hefur einnig verið reynt að tryggja lægri vexti en nú eru á lánum sjóðsins, en það hefur ekki heldur fengizt fram. Og nú, þegar málið er sennilega til seinustu umr. hér á hv. Alþingi, hef ég ásamt nokkrum þm. öðrum viljað gera úrslitatilraun til þess að fá þó inn í frv. ákvæði um sérstakan stuðning til handa þeim, sem nú eru lakast settir í þessum efnum, en þar á ég við þá, sem hafa ráðizt í íbúðabyggingar á undanförnum árum af litlum efnum, en fengið á sig stórkostlegar hækkanir á byggingarkostnaði og eru þess vegna komnir í slík fjárhagsleg vandræði, að ekki er annað sjáanlegt en þeir muni missa íbúðir sínar, ef þeim er ekki veitt sérstök aðstoð til þess að halda þeim.
Eins og hv. þm. er kunnugt, hefur Alþingi tvívegis orðið að grípa í taumana, síðan viðreisnarlögin voru sett í febr. 1960, til hjálpar þeim, sem viðreisnarráðstafanirnar hafa leikið sérstaklega grálega. Á seinasta þingi voru sett sérstök lög um heimild stofnlánadeildar sjávarútvegsins við Landsbanka Íslands til að opna nýja lánaflokka. Og það er meginefni þessara laga að heimila stofnlánadeildinni að opna nýja lánaflokka í þeim tilgangi að bæta fjárhagsaðstöðu fyrirtækja, er stunda sjávarútveg og fiskvinnslu og hafa ekki á undanförnum árum fengið nægilegt fjármagn til langs tíma til þeirra framkvæmda, sem þau hafa ráðizt í. Hér var sem sagt viðurkennd þörf sjávarútvegsins og þeirra, sem starfa að fiskvinnslu, til þess að fá sérstök föst lán til að komast úr þeim lausaskuldum, sem þessir aðilar höfðu stofnað til vegna sérstakra framkvæmda, sem höfðu orðið miklu dýrari en upphaflega hafði verið gert ráð fyrir vegna þess aukna kostnaðar, sem viðreisnarráðstafanirnar höfðu haft í för með sér. Á þessu þingi hefur svo verið samþykkt annað frv., sem gengur í svipaða átt, en þar á ég við frv. um breytingu á lausaskuldum bænda í föst lán, sem nýlega er orðið að lögum. Samkv. þessum nýju lögum er veðdeild Búnaðarbanka Íslands heimilt að gefa út nýjan flokk bankavaxtabréfa, og skulu þessi bréf eingöngu notuð til þess að breyta í föst lán lausaskuldum bænda, sem hafa ekki fengið nægilegt lán til hæfilegs tíma til framkvæmda, sem þeir hafa ráðizt í á jörðum sínum á árunum 1956–60, að báðum árunum meðtöldum. Það er enn fremur svo ákveðið í þessum lögum, að lán samkv. þeim skuli veitt gegn veði í fasteignum, lánstíminn skuli vera allt að 20 árum og lánin að viðbættum veðskuldum þeim, sem hvíla á fyrri veðréttum, skuli ekki nema hærri fjárhæð en 70% af matsverði veðsins.
Ég þarf ekki að lýsa því, að allir hv. þm. hafa verið sammála um að gera þessar sérstöku ráðstafanir til að tryggja sjávarútveginn og landbúnaðinn vegna þeirra stórfelldu byrða, sem viðreisnin svokallaða hefur lagt á þessar atvinnugreinar. En það eru vissulega fleiri en þessir aðilar, sem hafa þörf fyrir slíka aðstoð. Og þá koma þeir menn ekki sízt til greina, eins og ég rakti áðan, sem hafa ráðizt í það á undanförnum árum af litlum efnum að reyna að eignast sína eigin íbúð og hafa orðið að búa við þá aðstöðu, að allur byggingarkostnaður hefur farið síhækkandi, síðan þeir réðust í þessar framkvæmdir, með þeim afleiðingum að sjálfsögðu, að það fé, sem þeir hafa getað útvegað sér, hefur hvergi nærri hrokkið til þess að mæta þeim aukna kostnaði, sem hér hefur orðið, enda er nú svo komið hjá mjög mörgum þeirra og þeim fer stöðugt fjölgandi, sem sjá ekki fram á annað en þeir verði að missa þessar eignir sínar, ef þeir fá ekki sérstaka aðstoð. Þeir, sem hafa lesið Lögbirtingablaðið að undanförnu, sjá þar greinileg merki þess, að þar fjölgar stöðugt auglýsingum um nauðungaruppboð á íbúðum. Mér er líka tjáð af þeim, sem sjá um innheimtu fyrir samvinnubyggingarfélög, að hún gangi stöðugt verr, það séu alltaf fleiri og fleiri, sem geta ekki staðið í skilum, og geti svo farið, að þurfi að gera sérstakar ráðstafanir vegna þess eða ganga að þeim. Og þó eru það e.t.v. ekki þessir menn, sem eru lakast settir, því að þeir hafa þó náð í eitthvað af föstum lánum, heldur þeir, sem hafa sama og engin föst lán fengið og standa undir meira og minna óbærilegum lausaskuldum. Margir hafa líka orðið að fara inn á þá braut, sem hafa fengið ríkistryggð bréf, að þeir hafa orðið að selja þau með stórfelldum afföllum, sem að sjálfsögðu verða til þess að auka byggingarkostnaðinn sem því svarar og þær skuldir, sem þeir þurfa að standa undir í framtíðinni.
Það er í samræmi við það, sem ég hef nú rakið, að ég hef flutt ásamt tveimur hv. þm. öðrum brtt. við þetta frv. þess efnis, að aftan við bráðabirgðaákvæði þess komi ákvæði um það, að veðdeild Landsbankans sé heimilt að gefa út nýjan flokk bankavaxtabréfa. Bankavaxtabréf þessi skulu eingöngu notuð til þess að breyta í föst lán lausaskuldum þeirra, sem hafa ekki fengið nægilegt lán til hæfilegs tíma til byggingar eigin íbúðar, sem þeir hafa ráðizt í á árunum 1956–61, að báðum árunum meðtöldum. Lán þessi verði veitt gegn veði í íbúðum þeirra, sem lánin fá, og mega þau að viðbættum veðskuldum þeim, sem hvíla á fyrri veðréttum, ekki nema hærri fjárhæð en 70% af matsverði veðsins. Lánstíminn skal vera 20 ár og vextir hinir sömu og af lánum byggingarsjóðs ríkisins. Ráðherra setur að fengnum tillögum húsnæðismálastjórnar í reglugerð nánari ákvæði um þessi lán og sé m.a. tryggt með þeim, að lánin verði aðeins veitt til greiðslu lausaskulda, sem hafa sannanlega orðið til vegna íbúðabygginga. Loks er þar svo lagt til, að Seðlabanka Íslands skuli skylt að tryggja sölu þeirra bankavaxtabréfa, sem eru gefin út samkv. framansögðu.
Hér er í meginatriðum fylgt sömu reglum og felast í þeim lögum, sem sett voru á Alþingi í fyrra um heimild stofnlánadeildar sjávarútvegsins við Landsbanka Íslands til að opna nýja lánaflokka, og felast í þeim lögum, sem nýlega voru samþ. hér á Alþingi um breytingu á lausaskuldum bænda í föst lán. Og þó að bæði útgerðarmenn og eigendur fiskvinnslufyrirtækja og bændur hafi haft mikla þörf fyrir þá aðstoð, sem þeim var veitt í áðurnefndum lögum, þá er það alveg víst, að þeir íbúðabyggjendur, sem hér ræðir um, hafa ekki minni þörf fyrir svipaða aðstoð. En það er að sjálfsögðu ekki nægilegt, að þeir fái slík bréf í hendur, heldur þarf að tryggja sölu slíkra bréfa, og þess vegna er það ákvæði sett í brtt., sem við fjórir þm. flytjum, að Seðlabanka Íslands skuli skylt að tryggja sölu þeirra bankavaxtabréfa, sem gefin eru út samkv. þessum ákvæðum.
Nú vita það allir, að hjá Seðlabanka Íslands hefur á undanförnum missirum safnazt fyrir geysilega mikið sparifé, sem er ekki neitt notað, a.m.k. eins og sakir standa, og það verður ekki séð, að því fé verði öllu betur varið en til þess að tryggja sölu slíkra bréfa og þeirra, sem hér um ræðir, og af þeim ástæðum verður því ekki heldur borið við, að ekki sé fjármagn fyrir hendi hjá Seðlabankanum til þess að tryggja sölu þessara bréfa.
Að sjálfsögðu hefur ekki unnizt tími til þess að gera neitt yfirlit yfir það, hve há heildarupphæðin yrði í sambandi við þá bankavaxtabréfaútgáfu, sem hér er rætt um, en vafalaust yrði sú upphæð nokkur, en þó áreiðanlega hvergi nærri eins mikil og t.d. sú, sem hlauzt af því, að ráðizt var í að opna nýja lánaflokka hjá stofnlánadeild sjávarútvegsins á s.l. ári. Og áreiðanlega er sú upphæð miklu lægri en það fjármagn, sem Seðlabankinn hefur nú laust til umráða, og þar af leiðandi á ekki að vera neinn vandi á höndum í sambandi við að leysa þetta mál. Þar að auki má benda á það, að ríkisstj. fékk í sambandi við viðreisnarlöggjöfina sérstakt gjafafé frá Bandaríkjunum, sem hún hefur ekki ráðstafað nema að takmörkuðu leyti enn sem komið er, og því væri að sjálfsögðu ekki betur varið en að fara að einhverju leyti til að tryggja kaup á bréfum eins og þessum, svo að ég held, að það verði ekki hægt að bera því við með réttum rökum, að sú tillaga, sem hér er flutt, sé ekki vel framkvæmanleg, ef vilji er fyrir hendi. Og ég vænti þess, að áður en hv. stjórnarflokkar og hæstv. ríkisstj. snýst gegn þessari vel framkvæmanlegu tillögu, geri hún sér fulla grein fyrir því, hvernig ástatt er nú hjá fjölda íbúðabyggjenda í bæjunum, sem sjá áreiðanlega ekki fram á annað en þeir missi íbúðir sínar, ef þeim berst ekki sérstök aðstoð. Og það er skylda ríkisins sérstaklega að koma þessum aðilum til hjálpar, vegna þess að það hefur átt sinn þátt í því með sínum efnahagsaðgerðum á undanförnum árum að gera framkvæmdir þessara aðila miklu dýrari eða allt að helmingi dýrari en ætla mátti að þær mundu verða, þegar í þær var ráðizt upphaflega. Hæstv. ríkisstj. og stjórnarflokkunum er líka áreiðanlega um það kunnugt, að það er fjöldi íbúðaeigenda, sem verður nú að sæta hreinum neyðarkostum í sambandi við sölu á t.d. verðbréfum, lenda í klóm alls konar okrara, og önnur tiltækari leið til að bjarga þeim úr þessum klóm er ekki til heldur en sú, sem hér er einmitt bent á. Ég vil þess vegna vænta þess, að þótt hæstv. ríkisstj. og stuðningsflokkar hennar hafi ekki fengizt til þess að fallast á þær brtt. til leiðréttingar á þessu frv., sem áður hafa verið fluttar hér í sambandi við meðferð þessa máls á þinginu, þá snúist þessir aðilar ekki á móti þessari brtt., vegna þess að hún er fyrst og fremst bundin við að aðstoða þá, sem nú eiga í mestum erfiðleikum vegna íbúðamálanna, mestum fjárhagslegum erfiðleikum. Og mér finnst, að það ætti að vera aukin ástæða til þess hjá hv. stjórnarflokkum að styðja þessa tillögu, vegna þess að það er yfirlýst stefna þeirra, a.m.k. annars þeirra, Sjálfstfl., að vinna að því, sem hann hefur að kjörorði: eign handa öllum, og það er að sjálfsögðu engin eign nauðsynlegri fyrir fjölskyldur heldur en geta átt sína eigin íbúð. Hér er verið að stuðla að því, að hundruð eða jafnvel þúsundir manna, heimilisfeðra og fjölskyldna, missi ekki þær íbúðir, sem þeir hafa nú undir höndum eða eiga nú, og það ætti því að vera alveg sérstök hvatning þeirra, sem vilja fylgja þessu kjörorði, eign handa öllum, að stuðla að því, að tillaga eins og þessi verði samþykkt.
Ég skal svo ekki fjölyrða meira um þetta mál að sinni, en vil vænta þess, að þessi tillaga fái góðar undirtektir hjá hv. deild.