06.04.1964
Neðri deild: 74. fundur, 84. löggjafarþing.
Sjá dálk 731 í C-deild Alþingistíðinda. (2020)
102. mál, menntaskólar
Lúðvík Jósefason:
Herra forseti. Mér sýnist nú augljóst, að öll þau þrjú mál á dagskránni, sem fjalla um menntaskóla, verði rædd undir þeim dagskrárlið, sem hér er nú til umr., þó að hann sé sérstaklega um að bæta við menntaskóla í Reykjavík. Það var greinilegt, að frsm. meiri hl. menntmn. gerði ráð fyrir því eða þannig flutti hann mál sitt, og þykir mér það að öllu leyti eðlilegt, því að þessi mál eru þess eðlis, að það er ekki nema eðlilegt, að þau séu öll rædd saman og í rauninni afgreidd saman.
Meiri hl. menntmn. hefur valið þá leið til afgreiðslu á þessum málum að vilja vísa þessum frv. frá eða vísa þeim til ríkisstj. Og eins og segir í till. meiri hl. n., er það gert í trausti þess, að gerð verði ýtarleg athugun á framtíðarþörf þjóðarinnar fyrir menntaskóla og ekkert til þess sparað að tryggja nægilegan skólakost á því sviði.
Nú hlýtur meiri hl. n. að hafa verið það ljóst, að þessi menntaskólamál, sem hér liggja raunverulega fyrir, eru nokkru víðtækari en þetta orðalag n. bendir til. Það er álit okkar, sem stöndum að flutningi frv. um það, að byggður skuli menntaskóli á Austurlandi, — og ég veit, að það ér sams konar álit hjá þeim, sem flytja frv. um að reisa menntaskóla á Vestf jörðum, –að það sé ekki eitt nóg, þó að hægt sé að benda öllum ungmennum á Austurlandi og Vestfjörðum á það, að hægt sé að koma þeim fyrir í einhverju húsnæði og framkvæma menntaskólakennsluna hér í Reykjavík eða annars staðar á landinu. Það liggja til þess alveg ákveðin rök, að uppi eru tillögur um, að það eigi að reisa skólana í þessum umdæmum sjálfum. Hér er því spurningin um það: Á að verða við þessum óskum, sem hafa komið fram hvað eftir annað, að koma upp menntaskóla á Austurlandi og t.d. á Vestfjörðum, til þess að þeir fjölmörgu nemendur, sem þaðan koma árlega, þurfi ekki að ganga í menntaskóla hér suður í Reykjavík eða annars staðar, þar sem þeim er miklu óhægra um vik að sækja skóla?
Það vita allir, sem um þessi skólamál hafa hugsað, að vitanlega hefur þetta margvísleg og mikil áhrif, hvernig er háttað staðsetningu skóla og skólagöngu almennt. Það hefur mikil almenn áhrif. hað hefði mikið að segja einmitt í menningarmálum okkar Austfirðinga, að þetta sjónarmið okkar um það að byggja menntaskóla á Austurlandi yrði viðurkennt. Það hefði mikil almenn áhrif og mundi sennilega verða til þess, að fleiri aðilar, fleiri unglingar á Austurlandi treystu sér til þess að sækja menntaskóla en gera nú. Og þetta hefði líka mikil áhrif á það, sem hér er mjög mikið rætt um og oft, jafnvægi í byggð tandsins, því að vitanlega hefur það mikið að segja um síðari dvöl manna, hvar þeir eru langtímum saman einmitt á þeim árum, sem menn eru, þegar þeir eru í menntaskóla.
Ég álít, að það sé engin ástæða til þess, þegar verið er að taka afstöðu til þess, hvort byggja skuli menntaskóla á Vestfjörðum og Austfjörðum, að vísa því máli frá eða til ríkisstj, til nánari athugunar, vegna þess að þetta eru ekki ný mál. Hæstv. ríkisstj., menntmrh. og aðrir, sem hér eiga hlut að máli, eru ekki að heyra þetta í fyrsta skipti nú á þessu þingi. Þeir hafa sannarlega hugleitt þessi mál í mörg ár, hugsað um þau eins og aðrir hér á Alþingi. Og ég efast ekkert um, að þeir hafa gert sér grein fyrir því, hvað mikla og almenna þýðingu þessi mál hafa fyrir ílúa þessara landshluta, sem hér eiga hlut að máli. Það þarf því ekki að safna saman einhverjum út af fyrir sig ágætum menntamönnum hér í Reykjavík í nefnd til þess, að þeir eigi að gefa út álit sitt á því, hvað við þurfum á miklu menntaskólaplássi að halda í landinu til þess að taka afstöðu til þessa „prinsip“-máls varðandi byggingu menntaskóla á Vestfjörðum og Austfjörðum, það er allt annars eðlis. Ég veit, að allar líkur benda til þess, að þar fáum við ekki mikið annað en það, sem við fengum á sínum tíma, þegar var verið að ræða fyrst byggingu menntaskóla á Akureyri og síðar um það að koma upp menntaskóla á Laugarvatni. Þá sögðu ýmsir af framámönnum menntamála hér í Reykjavík, að í rauninni væri útilokað að hafa boðlegan menntaskóla nema í Reykjavík. Það verður ekkert flúið frá þeim ummælum, sem þá féllu um þetta. Þetta kom alveg skýrt fram, að hér kæmi svo margt til, sem ekki væri hægt að hafa á hinum stöðunum, að í rauninni væri ekki hægt að halda þar uppi boðlegum menntaskólum. Það leggur auðvitað enginn í það nú í dag að halda þessu fram. Nú viðurkenna menn, að þeir nemendur, sem koma bæði frá menntaskólanum á Akureyri og eins frá menntaskólanum á Laugarvatni, séu engu síðri yfirleitt en þeir, sem koma úr hinum fjölmenna og gamla og virðulega skóla hér í Reykjavík.
Það er vitanlega fyllilega möguleiki til þess að reka jafnt á Austurlandi sem Vestfjörðum og eins á Laugarvatni myndarlega menntaskóla, sem geta staðið undir sínu nafni. Það er hægt. Það er vitanlega líka hægt að láta rekstur slíks skóla mistakast, en hann gæti mistekizt í rekstri líka hér í Reykjavík engu síður en þar, ef þannig væri óhöndulega á málum haldið. Nei, það, sem einmitt hefði átt að gera nú, var að taka ákvörðun um, að það skyldi verða reistur menntaskóli á Austurlandi og það skyldi verða reistur menntaskóli á Vestfjörðum. Ákvörðun um það hefði einmitt átt að taka nú. Ég efast svo ekkert um, að það hefði verið eðlilegt, að ríkisstj. hefði þurft að fá nokkurn tíma til þess að undirbúa framkvæmdina á annan hátt, og það hefði tekið sinn tíma að koma þessu í framkvæmd, en „prinsip“-ákvörðunina átti að taka um það, að á þessum stöðum skyldu reistir menntaskólar. Ég efast heldur ekkert um það, að allir eru á einu máli um, að það sé þörf á því hér í Reykjavík, og það hefur reyndar margsinnis komið fram á Alþ., að það virðast allir vera á einu máli um það, að það er vissulega þörf á því að bæta aðstöðu menntaskóla hér í Reykjavík með húsnæði, hvort sem menntaskólarnir hér í Reykjavík verða nefndir 2, 3 eða 4. Raunverulega eru þeir 3 nú í dag, skólar, sem útskrifa stúdenta hér í Reykjavík, en það er glöggt mál, að hinn eiginlegi menntaskóli hér býr við slík skilyrði, að það er ekki hægt að halda því öllu lengur áfram, og sennilega er mjög óhagstætt að ætla að hrúga þar öllu fleiri nemendum saman en nú er gert, En hitt er aðalatriði þessa máls að mínum dómi, að það á núna einmitt á þessu þingi að skera úr um það með hreinni atkvgr. og vera ekkert að víkja sér undan því. Það er búið að gera það nógu lengi og í rauninni allt of lengi að víkja sér undan því að greiða atkvæði heiðarlega um það. Vilja menn verða við óskum Austfirðinga og óskum Vestfirðinga um það, að þar skuli reistir menntaskólar? Það er ómögulegt fyrir Austfirðinga og Vestfirðinga að skilja slíka samþykkt eins og þá, sem meiri hl. menntmn. leggur nú til að gerð verði í þessu máli, sem sé að vísa málinu frá, senda það til ríkisstj. til enn frekari athugunar, — það er ekki hægt að skilja þá samþykkt á annan veg en þann, að það sé andúð á því að verða við þessum óskum þessara aðila fyrir austan og vestan. Og það hefur ill áhrif. Því hefði ég nú viljað skora á ríkisstj., að hún athugaði þetta enn þá betur en gert hefur verið og að hún sæi sér siðar fært að fallast á þá lausn þessa máls nú, að tekin yrði „prinsip“afstaða til þess, að þessir skólar skyldu verða reistir fyrir austan og vestan og nm það yrði sú samþykkt, sem hér yrði gerð nú.