05.02.1965
Sameinað þing: 25. fundur, 85. löggjafarþing.
Sjá dálk 2326 í B-deild Alþingistíðinda. (2075)
Stóriðjunefnd
Lúðvík Jósefsson:
Herra forseti. Það voru aðeins örfá orð. — Það hefur verið upplýst hér, að Framsfl. hefur verið tekinn í þessa n., þó að afstaða hans til málsins sé með öllu óbundin. En helzta röksemd forsrh. enn fyrir því, að halda beri Alþb. fyrir utan n., er sú, að hann telur, að Alþb. muni verða á móti málinu. Mér sýnist nú, að það sé alveg augljóst, að það er eitthvað annað og sennilega nær því, sem ég gat hér til áður, sem liggur á bak við það, að ríkisstj. leggur áherzlu á það, að fulltrúar Framsfl. eins verði með ríkisstj. í þessari n. Það er sennilega miklu nær því að vera það, að ríkisstj. vilji fá þessa n, til sérstakra samninga við Framsfl. til þess að standa að málinu með þeim hætti, sem ríkisstj. vill. En þrátt fyrir allt hefur nú hæstv, forsrh. gefið hér þá yfirlýsingu, að þessi n. eigi að undirbúa þetta mál fyrir Alþ. Það sagði hæstv. ráðh. nú í sinni ræðu. Og það er einmitt vegna þess, að hér er verið að skipa n., sem á að undirbúa þýðingarmikið mál fyrir Alþingi, sem við Alþb.-menn teljum okkur eiga rétt á því að vera í n. Hér er verið að safna gögnum fyrir Alþ., hér er verið að undirbúa málið sem bezt fyrir alla alþm., til þess að þeir geti tekið afstöðu til málsins, svo að ekkert verði undan dregið. Og það er einmitt, þegar málið liggur svona fyrir, sem það er réttmætt að halda því fram, eins og ég hef gert, að hér er unnið að málinu á ólýðræðislegan hátt og á óþingræðislegan hátt. En þegar hæstv. forsrh. sér, að þetta er svona, eins og ég hef rakið það nú, þá reynir hann að skjóta sér út um þá smugu að segja: Ja, þetta er nú ekki þn., þetta er ríkisstjórnarnefnd, það er ríkisstj., sem er að fá vissa menn til aðstoðar við sig, til þess að undirbúa málið fyrir ríkisstj., svo að ríkisstj. geti lagt það fyrir Alþingi. Og því hafa þingræðisreglur ekki verið brotnar, af því að Alþingi er ekki sjálft hér að setja þessa n. En það er þetta, sem ég hef leyft mér að kalla undanbrögð og tiltölulega ómerkileg undanbrögð. Þegar er verið að setja n. til þess að rannsaka viðamikið mál og undirbúa það í hendur Alþingis og sú leið er valin, að ríkisstj. skipar n., en kemur í veg fyrir það, að Alþingi fái að kjósa n., eins og till. liggur fyrir um í Alþ. Eru þetta undanbrögð? Það er verið að skjóta sér fram hjá kjarna málsins, til þess að hægt sé að svipta ákveðinn flokk þeim þingræðislega rétti, sem hann hefur.
Hæstv. forsrh. varð að viðurkenna það líka hér í sinni ræðu, að verkefni þessarar n. ætti að vera það að athuga, hvort ráðast ætti í stórvirkjun eða ekki. Já, ætli ekki það? Ætli okkur Alþb.-mönnum komi það ekki við eins og öðrum alþm. að fá að sjá öll gögn og fylgjast með öllum undirbúningi þess, hvort á að ráðast í stórvirkjun og hvernig á að henni að standa? Og hann sagði enn fremur, að það ætti að ræða um það í n. og kanna það, hvort ætti að gera samninga við erlenda aðila og þá auðvitað hvernig og vitanlega kemur okkur þetta við eins og öðrum alþm. Þá reyndi hæstv. forsrh. í þessum efnum að skjóta sér fram hjá kjarna málsins á þann hátt, að það mætti lesa það út úr því, sem hér hefur verið sagt af hálfu okkar Alþb.-manna, að við værum kannske ekki allir sammála um afstöðu til byggingar alúminíumverksmiðju á vegum útlendinga í landinu. Hann veit mætavel, að það er rétt, sem hér hefur verið skýrt frá. Slíkt mál hefur ekki verið borið neitt undir Alþb. og það hefur engin sérstök samþykkt verið gerð í því. Hins vegar hafa komið fram margar hugmyndir og bollaleggingar manna og skrif í blöðum um það, hvernig að slíku ætti að standa og sumir telja, að þetta sé það mikilvægasta, sem gert verður í atvinnuuppbyggingu landsins, að láta erlend auðfélög fá þarna þá aðstöðu, sem Íslendingum er neitað um í íslenzkum atvinnurekstri og það fer ekkert á milli mála, að við Alþb.-menn erum yfirleitt með þá skoðun, sem ég hef hér lýst yfir, að við erum á móti því, að erlendum auðfélögum sé gefinn sá kostur til aðstöðu í íslenzku atvinnulífi, að þau fái þar úrslitaáhrif. En er það kannske það, sem um er teflt í þessu? Má ekki ræða þetta mál á öðrum grundvelli en þeim, að útlendingar eigi að fá hér úrslitaáhrif í íslenzku atvinnulífi?
Það er í rauninni alveg óþarft að lengja þessar umr. frekar en orðið er. Ég vil bara ætla það, að hæstv. forsrh. og ríkisstj. í heild skilji það, að þeim hefur ekki tekizt að smeygja sér út úr þessu máli með einhverjum undanbrögðum. Það hafa allir alþm. séð gegnum málflutning þeirra, allir, hver og einn einasti. Og það mun öll þjóðin sjá í gegnum það, að þeir eru að hafa rangt við í þessu máll, Þeir eru hér að reyna að níðast á ákveðnum þm. í sambandi við undirbúning á þýðingarmiklu þingmáli, þeir eru að beita órétti. Undanbrögð stoða hér ekkert. Það eina, sem þeir eiga til í þessu máli, er það, sem ég hef bent á. Það er, að þeir sjái sóma sinn í því að endurskoða afstöðu sína, hætta við að brjóta hér þingræðislegar reglur og gefa þeim flokki, sem á raunverulegan rétt á því að eiga mann í 7 manna nefndum til þess að athuga þýðingarmikil þingmál, gefa þeim flokki þann rétt eins og öðrum, en svipta flokkinn ekki þessum rétti. Það er með öllu þýðingarlaust að segja, að þessi flokkur hafi þennan rétt, því að síðar meir komi þetta mál fyrir Alþ. og þá fái menn að sjá málið. Það vita allir menn, að þegar slík stórmál sem þessi eru lögð fyrir Alþ., er það í frv.-formi eða ályktunarformi með litlum grg., flestu skotið undan, sem máli skiptir. En við förum fram á það eins og aðrir að fá að fylgjast með undirbúningi málsins og fá aðstöðu til þess að mega segja allri þjóðinni um hvern einstakan þátt málsins, hvernig hann bar að og hvaða umsagnir lágu fyrir um hann. En spurningin er þá þessi: Þolir málið ekki dagsljósið? Þarf að hafa eitthvert rökkur yfir því? Ríkisstj. á auðvitað valið í þessum efnum, hvort hún ætlar að halda sér við þetta eða ekki eða hvort hún sér að sér í málinu.