23.10.1964
Sameinað þing: 5. fundur, 85. löggjafarþing.
Sjá dálk 480 í B-deild Alþingistíðinda. (347)
1. mál, fjárlög 1965
Lúðvík Jósefsson:
Herra forseti. Góðir hlustendur. Þá hefur hæstv. fjmrh. gert grein fyrir fjárhagsafkomu ríkissjóðs fyrir s.l. ár, 1963, og fyrir fjárlagafrv. næsta árs, 1965. Það fer ekki á milli mála, að fjárhagsleg afkoma ríkissjóðs hefur verið góð 1963, eins og hún hefur reyndar verið nokkur undanfarin ár. Rekstrarafgangur var hjá ríkissjóði árið 1961 154.8 millj. kr., árið 1962 var rekstrarafgangurinn 295.6 millj. kr., og árið 1963 var rekstrarafgangur ríkissjóðs 339.7 millj. kr. Greiðsluafgangur var að sjálfsögðu nokkru minni, en þó mikill öll árin. Þessi hagstæða afkoma ríkissjóðs stafar ekki af sparnaði í rekstri ríkisins eða lágum útgjöldum. Útgjöldin hafa þvert á móti stóraukizt frá ári til árs og hækkað meira en sem nemur hækkuðu verðlagi í landinu. Það, sem úrslitum ræður um þessa hagstæðu afkomu ríkissjóðs, eru miklar og sívaxandi tekjur. Sú stefna hefur ráðið að hækka tekjur ríkisins jafnt og þétt með það fyrir augum, að drjúgur rekstrarafgangur yrði örugglega hjá ríkissjóði.
En hvernig eru hinar miklu ríkistekjur fengnar? Þær eru að yfirgnæfandi meiri hluta tollar og skattar. Tollarnir eru lagðir á innfluttar vörur og vörur framleiddar innanlands. Tollarnir hafa stórhækkað hin síðari ár, en þó mest á almennum nauðsynjavörum. Næsthæsti tekjustofn ríkisins er söluskattur, sem lagður er svo að segja á alla vörusölu í landinu og alla selda þjónustu. Söluskatturinn hefur margfaldazt í tíð núv. ríkisstj. Þannig hafa hækkandi tekjur ríkissjóðs orðið til þess að hækka allt verðlag í landinu, orðið til þess að auka dýrtíðina og þann vanda, sem hann fylgir. Núv. ríkisstj. hefur verið óspör á auknar ríkisálögur. Þrátt fyrir ríflegan afgang í rekstri ríkisins hefur hún ekki fengizt til að samþykkja eðlilegar og sanngjarnar fjárveitingar til aðkallandi málefna nema með því skilyrði, að nýjar álögur kæmu til. Þannig varð á síðasta þingi að samþykkja nýja hækkun á benzínskatti, sem nemur 100 millj. kr. á ári, til þess að hægt væri að knýja fram umbætur í samgöngumálum. Á sama þingi samþykkti stjórnarmeirihl. hækkun á söluskatti, sem nemur 300 millj, kr. á ári, undir því yfirskini, að hækka ætti lítillega bætur til almannatrygginganna og veita nokkurn styrk til sjávarútvegsins. Nú rennur öll þessi söluskattshækkun í ríkissjóð, en samkv. fyrirliggjandi fjárlagafrv. fyrir næsta ár eiga styrkirnir til sjávarútvegsins að falla niður að verulegu leyti. Þannig hefur stefnan verið og er enn.
Árið 1960, sem var fyrsta ár viðreisnarinnar, voru öll útgjöld ríkissjóðs samkv. fjárl. 1501 millj. kr. Á fjárlagafrv. fyrir 1965, sem hér liggur fyrir til umr., eru útgjöld ríkissjóðs áætluð 3200 millj. og eru þó yfir 200 millj.kr. af útgjöldum vegamála nú teknar út úr fjárlagafrv. Það er því augljóst mál, að útgjöld og tekjur ríkisins hafa hækkað miklum mun meir en sem nemur almennri verðlagshækkun í landinu og t.d. hækkun kaupgjalds fjölmennustu launastéttanna.
Stórauknar ríkistekjur, sem jafnframt eru stórauknar álögur á almenning í landinu, gefa tilefni til þess, að skattheimta ríkisins sé athuguð nokkru nánar og þá um leið sú stefna, sem ríkjandi hefur verið í skattheimtumálum hins opinbera síðustu árin.
Skattheimta ríkisins hefur ekki aðeins verið að aukast í tíð núv. ríkisstj., hún hefur einnig verið að breytast í grundvallaratriðum. Nefskattar, sem ganga jafnt yfir ríka og fátæka, hafa verið að stórhækka. Söluskattur, sem lagður er með jöfnum þunga á brýnustu lífsnauðsynjar og glysvarning, hefur hækkað meira en aðrir skattar. Sú lækkun, sem átt hefur sér stað á tollstigum, hefur eingöngu náð til þeirrar vöru, sem hæst var tolluð áður og yfirleitt telst til munaðarvöru. Vísitala hagstofunnar sýnir á ótvíræðan hátt, að verðhækkun á matvörum hefur orðið miklu meiri á s.l. 5 árum en t.d. á vefnaðarvörum og ýmsum öðrum vörum. Toll- og söluskattsinnheimta ríkisins hefur hækkað hlutfallslega mest á matvörum og daglegum nauðsynjavarningi. Beinir skattar ríkisins á félögum og hvers konar atvinnurekstri hafa hins vegar lækkað. Heimildir slíkra aðila til skattfrádráttar hafa verið auknar, og meiri brögð en áður eru að því, að þeir, sem rekstur stunda, sleppi undan réttlátri skattlagningu. Útsvars- og skattstigar á hæstu tekjum hafa verið lækkaðir, en gjöld af almennum miðlungstekjum launafólks hafa aukizt. Það hefur sem sagt átt sér stað mjög veruleg breyting í skattinnheimtu opinberra aðila á undanförnum árum. Þessi tilfærsla skattanna af atvinnurekstri og hæstu tekjum yfir á herðar þeirra, sem lægri hafa tekjurnar, hefur verið framkvæmd samkv. stefnuyfirlýsingu viðreisnarinnar. Því hefur verið haldið fram, að kaupmáttur almennra launa væri of mikill og orsakaði jafnvægisleysi í þjóðarbúskapnum. Jafnframt hefur hinu verið haldið fram, að efla þyrfti fjárhagslega vel stæða atvinnurekendur til þess að tryggja efnahagslegar framfarir.
Á s.l. vetri urðu miklar umr. og allhörð átök um skatta- og útsvarsmálin á Alþingi. Þá kom þessi stefna ríkisstj. skýrt og ótvírætt fram. Hæstv. fjmrh. beitti sér þá gegn till. um hækkun persónufrádráttar umfram það, sem þá var samþ. Hann barðist gegn því, að vísitöluumreikningur yrði tekinn upp við skattlagningu, þannig að komið yrði í veg fyrir, að aukin dýrtíð leiddi af sér hækkandi skattgreiðslur. Og till. okkar Alþb.-manna um raunhæft eftirlit með framtölum og alveg sérstaklega með framtölum þeirra aðila, sem hafa mesta möguleika til að sleppa undan réttlátum sköttum, lét hæstv. ráðh. stuðningsmenn sína á Alþingi fella. Nú er hins vegar hljóðið í hæstv. fjmrh. nokkuð breytt varðandi þessi mál. Sú breyting varð fyrst eftir að mikil og mögnuð óánægja gaus upp meðal almennings í landinu á s.l. sumri, þegar skattar þessa árs lágu fyrir. Þá kom í ljós betur en oftast áður, hvílíkt misrétti á sér stað í álagningu opinberra gjalda. Þá áttuðu margir sig á því, að það var rétt, sem við Alþb.-menn höfðum sagt í umr. á Alþingi um þessi mál, að í rauninni er það svo, að allir þeir, sem hafa með höndum einhvern rekstur, hafa sjálfdæmi um, hve háa opinbera skatta þeir greiða. Framtöl þeirra sæta engri athugun, sem heitið getur. En hins vegar er allvel um það séð, að tekjur launafólks komi til skatts. Nú er því ástandið þannig, að launafólk er látið greiða allt of há opinber gjöld til ríkis og bæja, vegna þess að margir aðilar í landinu komast hjá því að greiða sinn eðlilega hluta af gjöldunum.
Ég sé ekki ástæðu til að ræða hér nánar um fjárlagafrv. fyrir næsta ár. Þess í stað þykir mér rétt að víkja nokkuð að stöðunni í efnahagsmálum, eins og hún kemur mér fyrir sjónir.
Þegar litið er á efnahagsmál þjóðarinnar í heild, verður því ekki neitað, að margir og mikilvægir þættir efnahagsmálanna hafa orðið mjög hagstæðir hin síðari ár. Þjóðarframleiðslan hefur aukizt með hverju ári og sum árin mjög verulega. Talið er, að aukning þjóðarframleiðslunnar hafi orðið um 8% árið 1962 og um 7% árið 1963, og allt bendir til, að aukning þjóðarframleiðslunnar í ár verði þó enn þá meiri. Við þetta bætist hækkandi verð á útflutningsvörum landsins. svo að þjóðartekjurnar munu hækka nokkru meir en þjóðarframleiðslan. Til samanburðar við þessar tölur má benda á, að talið er, að meðaltalsaukning þjóðarframleiðslu í Vestur-Evrópulöndunum hafi orðið 3.5—4% árið 1963, en aukning þjóðartekna þó lægri í þessum löndum en 3.5—4%. Þessi hagstæða þróun hefur skiljanlega stóraukið gjaldeyristekjur þjóðarinnar, skapað mikla atvinnu í landinu og hækkandi almennar atvinnutekjur.
Allir landsmenn vita, að það er stóraukinn sjávarafli, sem fyrst og fremst hefur leitt til þessarar þróunar. Á árunum 1957, 1958 og 1959 var grundvöllur lagður að gerbreytingu fiskibátaflota landsmanna. Þá voru fyrstu stóru stálbátarnir keyptir, og á þeim árum voru miklir samningar gerðir um kaup á fiskiskipum af hinni nýju gerð. Á þessum árum var einnig hafizt handa um uppbyggingu síldariðnaðar á ýmsum stöðum á landinu, sem lítt eða ekki höfðu komið við þá sögu áður.
Þegar núv. ríkisstj. kom fram með hina nýju stefnu sína í efnahagsmálum árið 1960, brást hún mjög öndverð við þessum ráðstöfunum til uppbyggingar í sjávarútveginum. Sérfræðingar ríkisstj. í efnahagsmálum töldu, að erlendar skuldir vegna fiskiskipakaupa stefndu efnahagsmálum þjóðarinnar í óefni og að óhjákvæmilegt væri að draga úr frekari fjárfestingu í sjávarútvegsmálum engu síður en í öðrum greinum.
Vantrú ríkisstj. og sérfræðinga hennar á uppbyggingu sjávarútvegsins kom fram með ýmsum hætti. Hér skulu nefnd nokkur dæmi. Á Alþingi fluttu 7 af þm. Sjálfstfl. till. um að skora á ríkisstj. að hlutast til um, að hin nýju 150—250 rúml. fiskiskip, sem keypt hefðu verið, yrðu send til tilraunafiskveiða við strendur Afríku, þar sem, eins og stóð í grg. till., fyrirsjáanlegt væri, að þessi skip yrðu ekki rekin með árangri til veiða við Ísland. Þannig var bjartsýnin og framsýnin í þessum málum á íhaldsbænum þá. Árið 1962 sagði Jónas Haralz, aðalsérfræðingur ríkisstj. í efnahagsmálum, í ræðu, sem hann flutti á ráðstefnu íslenzkra verkfræðinga, m.a. eftirfarandi orðrétt:
„Vegna þeirra aðstæðna, sem ég hef hér nefnt, má ekki gera ráð fyrir, að framleiðsla sjávarútvegsins, þ.e.a.s. fiskveiða og fiskvinnslu, aukist samanlagt um meira en 4.5% árlega að meðaltali á næstu árum.“
Og síðar í ræðu sinni sagði Jónas Haralz orðrétt sem hér segir:
„Ég hef reynt að sýna fram á, að þær atvinnugreinar, sem hingað til hafa verið meginstoðir þjóðarbúskaparins, landbúnaður, sjávarútvegur og framleiðsla iðnaðarvöru fyrir innlendan markað, veiti ekki næstu árin nægilegt svigrúm til þess vaxtar þjóðarframleiðslu, sem æskilegur er. Til þess að sá vöxtur geti átt sér stað, verður að fara nýjar leiðir.“
Þetta var speki hans þá. Reynslan hefur gert þessa útreikninga Jónasar Haralz hlægilega, því að framleiðsluaukning sjávarútvegsins hefur orðið margfalt meiri en Jónas gerði ráð fyrir. Sama skoðun og fram kom hjá Jónasi Haralz kom fram hjá Jóhannesi Nordal bankastjóra Seðlabankans snemma á árinu 1962, þegar hann í viðtali við blöð í Danmörku gaf þá skýringu á tilraunum sínum til að fá erlend auðfélög til þátttöku í atvinnurekstri á Íslandi, að talið væri, að útflutningstekjur sjávarútvegsins gætu í hæsta lagi hækkað um 5% á ári næstu árin og slík aukning hjá aðalatvinnuvegi landsins nægði ekki til að tryggja með góðu móti bætt lífskjör og velmegun í landinu, eins og það var orðað. Og eitt dæmi skal enn nefnt um mat ríkisstj. á aðalatvinnuvegi landsins, sjávarútveginum. Dagblaðið Vísir skýrði frá því 28. febr. á þessu ári, að forsrh., Bjarni Benediktsson, hefði sagt á þingi ungra sjálfstæðismanna orðrétt það, sem hér fer á eftir, að hann, forsrh., „efaðist um, að nokkurt annað sjálfstætt ríki byggði velgengni sína á jafnótraustum grundvelli og fiski, sem syndir um hafdjúpin.“
Þegar þessar staðreyndir um viðbrögð viðreisnarmanna til uppbyggingar hins nýja fiskiskipaflota og síldariðnaðar og mat þeirra á möguleikum sjávarútvegsins er haft í huga, verða fullyrðingar ríkisstj. nú og stuðningsmanna hennar um það, að hin hagstæða efnahagsþróun, stóraukin framleiðsla og ört vaxandi gjaldeyristekjur séu að þakka viðreisnarstefnu ríkisstj., þá verða slíkar fullyrðingar að naprasta háði. Það eru ekki reglur viðreisnarinnar um takmarkalitla afhendingu gjaldeyris til hvers, sem um hann bíður, sem leitt hefur til gjaldeyrissóunar, eins og allir vita, — það eru ekki þær reglur, sem myndað hafa
þann gjaldeyrissjóð, sem nú er státað af, heldur mikil útflutningsframleiðsla og hagstætt verðlag á erlendum mörkuðum.
Viðreisnarstefnan hefur reynzt röng í öllum grundvallaratriðum. Reynslan hefur dæmt til dauða flestar hagfræðilegar kenningar hennar. Þegar hin nýja efnahagsmálastefna stjórnarinnar, viðreisnarstefnan, var upp tekin snemma á árinu 1960, var því haldið fram, að erlendar skuldir þjóðarinnar væru orðnar allt of miklar og þær yrði að lækka. Eftir fjögurra ára viðreisn sýndu opinberar skýrslur, að erlendu skuldirnar höfðu hækkað, en ekki lækkað. Þegar ráðstafanir viðreisnarinnar voru lögfestar í febr. 1960, var því haldið fram með tilheyrandi hagfræðilegu yfirlæti, að vísitöluákvæðin í launasamningum væru stórhættuleg og orsökuðu víxlhækkanir kaupgjalds og verðlags og væru því ein meginorsök dýrtíðarvandamálsins. Eftir rúmlega 4 ára reynslu virðist ríkisstj. hafa sannfærzt um, að þessar fullyrðingar séu þvættingur, en ekki hagfræðileg vísindi, því að einmitt nú þessa dagana er ríkisstj. að flytja frv. á Alþingi um að lögfesta vísitöluákvæðin um kjarasamninga á nýjan leik. Og nú á að taka upp aftur vísitöluútreikninga á öllu kaupi til þess að draga úr óróleika á vinnumarkaði og þeim sífelldu víxlhækkunum á verðlagi og kaupgjaldi, sem átt hafa sér stað á undanförnum árum.
Þegar viðreisnarstefnan hóf göngu sína, var því hátíðlega lofað, að ríkisvaldið skyldi ekki skipta sér af samningum launþega og atvinnurekenda. Jafnframt var því lýst yfir, að samningar þessara aðila um kaupgjaldsmál yrðu að vera á þeirra eigin ábyrgð og ekki mundi verða leyft að velta afleiðingum þeirra út í hið almenna vöruverðlag. Frá þessu loforði hefur ríkisstj. vikið, ekki einu sinni og ekki tvisvar, heldur margoft á undanförnum 4 árum. Og hún hefur í hvert skipti, sem samið hefur verið um launahækkun, velt henni út í hið almenna vöruverðlag, eins og allir vita.
Í upphafi viðreisnar var sagt, að allir styrkir og uppbætur til atvinnuveganna yrðu niður felldir. Nú eru uppbóta- og niðurgreiðslufjárhæðir hærri en nokkru sinni áður og munu vera um 800 millj. kr. á ári.
Lækkun skatta á almenn,um launatekjum, sem lofað var, hefur lítið orðið úr. Nú bera launþegar í landinu sig verr undan opinberum sköttum en nokkru sinni áður.
Og hvað hefur orðið um það grundvallaratriði viðreisnarinnar að koma á stöðugu verðlagi? Fjárlagafrv., sem hér er til umr., vitnar um árangurinn í þeim efnum. Fyrstu fjárlög viðreisnarinnar, 1960, eftir að hinu nýja efnahagskerfi hafði verið komið á, voru að upphæð 1501 millj. kr. Fjárlagafrv. fyrir 1965 gerir ráð fyrir 3200 millj. kr. útgjöldum — og 3400 millj., ef vegaútgjöldin eru talin með. Þannig hefur farið um hið stöðuga verðlag, sem lofað var.
Nei, sannleikurinn er sá, að öll meginatriðin á loforðalista viðreisnarinnar eru fokin út í veður og vind og hinar hagfræðilegu kenningar hennar hafa reynzt rangar. Afleiðingar viðreisnarstefnunnar koma hins vegar enn þá fram víða í þjóðlífinu. Verstu afleiðingar hennar eru ranglát skipting þjóðarteknanna, enn þá ranglátari en áður var, og skipulagsleysið í uppbyggingu atvinnuveganna. Viðreisnarstefnan hefur miðað að því að halda niðri launakjörum vinnandi fólks, en hyglað milliliðum, kaupsýslumönnum og ýmsum braskaralýð. Stefna viðreisnarinnar hefur verið handahóf og skipulagsleysi, stefna, sem óhjákvæmilega hefur leitt af sér sóun og eyðslu.
Stefna okkar Alþb.-manna er andstæð stefnu viðreisnarinnar. Við leggjum áherzlu á, að tekið verði upp skipulag á þjóðarbúskapnum í heild, að útflutnings- og innflutningsverzlun landsins verði stjórnað samkv. hagsmunum þjóðarheildarinnar og uppbygging og þróun atvinnulífsins fari fram í meginatriðum eftir áætlun. Við leggjum áherzlu á heilbrigt samstarf ríkisvalds og samtaka launastéttanna um skiptingu þjóðartekna. Og við krefjumst þess, að vaxandi þjóðartekjur komi vinnustéttunum til góðs í hækkandi kaupi, ekki aðeins í hækkandi kaupi fyrir lengri vinnutíma, heldur í hækkandi kaupi fyrir hverja unna vinnustund. Við Alþb.-menn teljum, að breyta eigi skattheimtu opinberra aðila í grundvallaratriðum, að létta þurfi gjöldum af nauðsynjavörum og almennum þurftartekjum, en auka að sama skapi gjöldin á eyðslu og gróða. Við teljum óhjákvæmilegt að gerbreyta um stefnu í húsnæðismálum. Braskinu þarf að útrýma úr byggingarmálum og íbúðabyggingar að komast á félagslegan grundvöll. Húsbyggingalán til einstaklinga og félaga þarf að hækka og veita til lengri tíma með lægri vöxtum, en reglur þarf að sjálfsögðu að setja, sem fyrirbyggja, að hægt sé að braska með slíkar íbúðir.
Á s.l. sumri tókust samningar á milli Alþýðusambands Íslands, Vinnuveitendasambandsins og ríkisstj. um launa- og kjaramál, sem á ýmsan hátt marka tímamót í þeirri baráttu, sem átt hefur sér stað um þessi mál undanfarin ár. Það var fyrir forgöngu Alþýðusambandsins, sem þessir samningar voru teknir upp. Þó að ekki tækist að fá fram neinar teljandi beinar kauphækkanir í samningunum s.l. sumar, var þó samið um ýmis önnur þýðingarmikil hagsmunamál vinnandi fólks. Þannig var nú samið um að verðtryggja allt kaup, jafnt kaup verkamanna, kaup bænda, kaup sjómanna sem kaup annarra launþega, þ.e.a.s. um það var samið, að kaup skuli breytast í samræmi við breytt verðlag í landinu á hverjum tíma. Þetta ákvæði hefur þegar komið í veg fyrir stórfelldar verðlagshækkanir, sem annars hefðu skollið yfir á s.l. sumri og nú í haust. Verðtryggingin á kaupi kemur í veg fyrir, að hægt verði, eins og gert hefur verið á undanförnum árum, að hækka í sífellu söluskatt, verzlunarálagningu eða aðrar álögur, án þess þá að slíkt komi stjórnarvöldum landsins eða atvinnurekendum í koll. Í samningunum í sumar var samið um mikilvægar breytingar í húsnæðismálum. Lánin verða nú hækkuð og vextir lækkaðir mikið. Þá var einnig samið um nokkra styttingu á vinnutímanum og loforð gefin um, að frekar skyldi unnið að þeim mál
um og löggjöf um vinnuvernd undirbúin. Samið var um nokkra lengingu orlofs og mikla samræmingu á kaupi þeim verkalýðsfélögum til hagsbóta, sem dregizt höfðu aftur úr í ýmsum sérákvæðum. Samningarnir s.l. sumar marka tímamót í þeim efnum, að með þeim hefur ríkisstj. viðurkennt, að hin harða og óbilgjarna stefna hennar í kaupgjalds- og verðlagsmálum fær ekki staðizt. Með samningunum hefur ríkisstj. viðurkennt, að fara verði samninga- og samkomulagsleiðina við launaþegasamtökin í landinu, til þess að viðunandi lausn geti fengizt í mikilvægum greinum efnahagsmálanna.
Eins og kunnugt er, voru þessir samningar milli verkalýðsfélaganna, atvinnurekenda og ríkisstj. gerðir aðeins til eins árs. Þann 5. júní á næsta sumri renna samningarnir út. Fyrir þann tíma þarf að gera nýjan samning, og þá verður ekki undan því vikizt að semja um allverulega hækkun á kaupi verkafólks og um styttingu vinnutímans. Rökin fyrir kauphækkun eru öllum ljós. Kaupmáttur tímakaupsins hefur farið minnkandi á undanförnum árum þrátt fyrir aukna framleiðslu og vaxandi þjóðartekjur. Árstekjur verkamanna fyrir 8 stunda dagvinnu eru nú um 77 þús. kr. Heildarútgjöld meðalfjölskyldu eru hins vegar samkv. vísitölu hagstofunnar talin vera um 108 þús. kr. á ári. Í þeim útgjöldum er þó ekki reiknað með nema 1000 kr. húsaleigukostnaði á mánuði, sem allir vita að er allt of lágt. Um það ættu því ekki að standa deilur, að brýn nauðsyn er á að hækka almennt kaup verkafólks.
Samningarnir við verkalýðshreyfinguna frá s.l. sumri, sem ríkisstj. var aðili að, voru vissulega mikilvægir. Þeir gáfu bendingu um það, að ríkisstj. væri að skipta um stefnu í ýmsum atriðum. Í vetur og á næsta vori mun á það reyna, hvort svo er í raun og veru. Þá hlýtur að koma fram, hvort ríkisstj. er reiðubúin til þess að falla frá kjaraskerðingarstefnunni og breyta um stefnu í efnahagsmálum í grundvallaratriðum.
Verkefnin, sem nú blasa við í efnahagsmálum þjóðarinnar, eru mörg og stór. Möguleikarnir til að stórauka enn þjóðarframleiðsluna eru fyrir hendi, ef rétt er á málunum haldið. Sjávarframleiðslan getur enn aukizt með risaskrefum. Afkastageta síldveiðiflotans er ekki nýtt nema að nokkrum hluta. Á beztu afladögum sumarsins liggur síldveiðiflotinn aðgerðarlaus í höfn og bíður löndunar eða sendist á milli landsfjórðunga með aflann. Yfirgnæfandi hluti síldaraflans fer í verðminnstu vinnslu, sem þekkist. Með aukinni og bættri vinnslu síldaraflans, sem auðvelt ætti að vera að koma í framkvæmd, mætti auka útflutningsverðmæti hans um 500—600 millj, kr. á ári eða miklu hærri fjárhæð en hugsanlegt er að öll þau stóriðjufyrirtæki, sem ýmsir menn hafa verið að leika sér að tala um að koma hér upp, gætu gefið Íslendingum á sambærilegum tíma. Möguleikar til framfara í landbúnaði eru einnig miklir og til aukinnar vinnslu úr framleiðsluvörum landbúnaðarins. Íslenzka ullin er eftirsótt gæðavara, sem margfaldast í verði við fullvinnslu. Óhjákvæmilegt er að leggja fram mikið fé til stuðnings íslenzkum landbúnaði. Því fé þarf fyrst og fremst að verja til þess að hafa æskileg áhrif á þróun landbúnaðarins, til aukinnar félagslegrar framleiðslu og til útrýmingar á smábúskap. Ýmsar greinar iðnaðarins hafa líka mikið þjóðhagslegt gildi og á að efla með auknum fjárframlögum. Þar skipta mestu máli þær iðngreinar, sem eru í nánustum tengslum við aðalatvinnuvegi þjóðarinnar. En grundvallarskilyrði þess, að þessir og aðrir möguleikar til stórfelldrar aukningar þjóðarframleiðslunni séu nýttir, er það, að tekin verði upp skipuleg stjórn á þjóðarbúskapnum sem heild og unnið samkvæmt áætlunum um uppbyggingu og þróun atvinnuveganna.
Allt vinnuafl þjóðarinnar verður að nýtast. Sú skömm má ekki lengur standa, að fjöldi fólks í heilum landsfjórðungi sé atvinnulítill mánuðum saman. Þar er hægt að koma upp fiskiðnaði, sem ekki byggir á daglegum afla, og þar væri einnig hægt að koma upp framleiðslu, sem, byggist á hráefnum landbúnaðarins. Það, sem vantar, er forusta ríkisvaldsins og skilningur og trú á því, sem hægt er að gera. Mikil þjóðarframleiðsla og vaxandi þjóðartekjur eru að sjálfsögðu markmið, sem keppt er að. En þjóðartekjunum þarf að skipta réttlátlega. Hlut vinnustéttanna má ekki bera fyrir borð. Sú efnahagsmálastefna, sem miðar að því að skerða hlut framleiðslustéttanna, verkafólks, sjómanna og bænda og annarra launþega, en skarar eld að kökum milliliða og gróðabrallsmanna, á ekki rétt á sér. Sú efnahagsmálastefna, sem leiðir til endurtekinna árekstra á milli ríkisvalds og launþegasamtaka og leiðir af sér sífellt aukna dýrtíð, fær ekki staðizt. Sú efnahagsmálastefna, sem grundvölluð er á vantrú og skilningsleysi á aðalatvinnuvegum þjóðarinnar og treystir á óljósar vonir um að fá erlenda auðjöfra til þess að bjarga við atvinnulífi landsins, á engan rétt á sér. Frá slíkri stefnu þarf að hverfa hið allra fyrsta. Upp þarf að taka stefnu skipulagðra framkvæmda og framfara, stefnu, sem byggist á samstarfi vinnandi fólks og ríkisvaldsins. — Góða nótt.