15.12.1965
Neðri deild: 31. fundur, 86. löggjafarþing.
Sjá dálk 487 í B-deild Alþingistíðinda. (305)
91. mál, fjárhagur rafmagnsveitna ríkisins
Frsm. 1. minni hl. (Skúli Guðmundsson):
Herra forseti. Á þskj. 180 liggur fyrir nál. um þetta mál frá 1. minni hl. fjhn., þ.e.a.s. frá hv. 11. þm. Reykv. og mér.
Í 1. gr. þessa frv. eru ákvæði um heimildir til að taka á ríkissjóð nokkuð af skuldum rafmagnsveitna ríkisins, en við í 1. minni hl. fjhn. teljum, að það sé álit of skammt gengið í því efni, og við flytjum till. um breyt. á frv. að þessu leyti, og er það fyrri till. á þskj. 176. Hún hljóðar svo, með leyfi hæstv. forseta:
„Við greinina (1. gr. frv.) bætist ný mgr.: Enn fremur er ríkisstj. heimilt að ákveða, að ríkissjóður taki að sér greiðslu á föstum lánum, erlendum og innlendum, sem tekin hafa verið handa raforkusjóði vegna rafmagnsveitna ríkisins og héraðsrafmagnsveitna ríkisins, eins og lánin verða við lok ársins 1965.“
Ég vek athygli á, að það er prentvilla þarna í einu orði. Það stendur „eins og lánin verði“, en á að vera auðvitað „eins og lánin verða við lok ársins 1965“.
Í nál. okkar er gerð grein fyrir því, hvað þessi lán, bæði erlend og innlend, nema háum fjárhæðum, og hv. frsm. meiri hl. n. skýrði einnig frá því áðan í sinni ræðu. Við teljum, að rafmagnsveitur ríkisins geti ekki risið undir skuldunum, sem á þeim hvíla, og þess vegna sé rétt, að ríkið taki að sér greiðslu á þessum skuldum. Til stuðnings því áliti okkar viljum við benda á, að árið 1964 voru vaxtagreiðslur rafmagnsveitna ríkisins og héraðsrafmagnsveitna ríkisins samtals um 35.6 millj. kr., en rekstrarhalli það ár var 42.2 millj. Af rekstrarhallanum voru um 6.5 millj. afskriftir af gengistapi, sem rafmagnsveiturnar hafa orðið fyrir. Þannig kemur það fram, að ef rafmagnsveiturnar hefðu verið skuldlausar 1964, hefði rekstrarreikningur þeirra verið um það bil sléttur það ár, aðeins örlítill rekstrarhalli. Þetta teljum við að sýni það, að rafmagnsveiturnar geti ekki risið undir þessum skuldum. Og því teljum við réttmætt, að heimild sé veitt til að létta þeim af rafmagnsveitunum. Það hefur verið að sumu leyti illa búið að þessu ríkisfyrirtæki. Þegar genginu var breytt 1960 og aftur 1961, urðu rafveiturnar fyrir miklu gengistapi. Það er fært eignamegin á þeirra efnahagsreikning gengistap, fullar 130 millj. kr. Og rafmagnsveiturnar hafa orðið að borga vexti af þessari upphæð. Þetta gengistap hefði ríkið átt að taka á sig þá strax, eins og það tók að sér að borga verulegan hluta af gengishalla bankanna. Fyrirsjáanlegt var þá strax, að rafmagnsveiturnar gátu ekki borið þennan mikla gengishalla. Stjórnarvöldin hefðu þá átt að samþykkja að losa rafmagnsveitur ríkisins við gengistapið og einnig að létta gengistapi af stofnlánasjóðum Búnaðarbankans. Hvorugt var gert, en þetta hvort tveggja þarf að leiðrétta.
Í þessu frv. eru ákvæði um nýjan skatt, sem rafmagnsnotendum er ætlað að greiða, en skatturinn er nefndur verðjöfnunargjald í frv. Þar vantar hins vegar ákvæði um verðjöfnun, og það er ekki mögulegt að okkar áliti að samþykkja verðjöfnunarskatt, nema verðjöfnun sé ákveðin um leið. Til þess að bæta úr þessu, sem mér dettur í hug að stafi af vangá hjá þeim, sem sömdu frv., höfum við í 1. minni hl. leyft okkur að flytja brtt., sem er 2. brtt. á þskj. 176, og í þeirri brtt. okkar er lagt til, að söluverð á rafmagni frá rafmagnsveitum ríkisins til héraðsrafmagnsveitna skuli vera jafnhátt því verði, er Rafmagnsveita Reykjavíkur greiðir Landsvirkjun fyrir rafmagn, og verð á rafmagni frá héraðsrafmagnsveitum ríkisins skuli vera hið sama og rafmagnsverð hjá Rafmagnsveitu Reykjavíkur. Við gerum ráð fyrir í till., að ríkissjóður greiði þann halla, sem verða kann á rekstri rafmagnsveitna ríkisins og héraðsrafmagnsveitnanna vegna þessa ákvæðis.
Allar meiri háttar framkvæmdir í raforkumálum hér á landi hafa verið gerðar af ríkinu eða með aðstoð þess. Þegar einstök bæjar- eða sveitarfélög hafa ráðizt í virkjanir fallvatna, hafa þau undantekningarlaust notið ríkisábyrgðar til tryggingar lánum, er þau hafa tekið til framkvæmdanna, og oft einnig beinnar aðstoðar ríkisstj. við útvegun lánsfjár. Ríkið á helming Sogsvirkjunar, sem nú nefnist Landsvirkjun. Einnig á ríkið aflstöðvar og orkuveitur um land allt. Ríkið er þannig nú langstærsti raforkuframleiðandi og raforkusali landsins, en samkv. þeim upplýsingum, sem fjhn. Alþ. fengu á síðasta þingi, er talið, að heildsöluverð á rafmagni frá rafmagnsveitum ríkisins utan landsvirkjunarsvæðisins sé um 30% hærra en frá Landsvirkjun, sem ríkið á að hálfu leyti, og söluverð á rafmagni frá héraðsrafmagnsveitum ríkisins sé 40—50% hærra en verðið hjá Rafmagnsveitu Reykjavíkur. Þessi verðmunur þarf að hverfa. Allir landsmenn eiga að njóta sömu viðskiptakjara frá rafmagnsverzlun ríkisins, það er réttlætismál. Ég vil benda á í þessu sambandi, að fyrir mörgum árum voru sett lög um sama verð á olíu og benzíni um land allt. Sama á að gilda um rafmagnið. Það á að vera hið sama alls staðar frá þeim orkuveitum, sem ríkið á að meira eða minna leyti.
Í desembermánuði 1964, núna fyrir um það bil einu ári, talaði einn af þm. Sjálfstfl., sem á sæti hér í þessari þd., í útvarpið um daginn og veginn. Hann lýsti þar mjög ákveðið þeirri skoðun sinni, að það ætti að vera sama rafmagnsverð um land allt. Og mér þykir mjög trúlegt, að fleiri af hv. þm. í stjórnarflokkunum séu sama sinnis. Þetta gefur óneitanlega vonir um, að tillaga okkar um jafnt rafmagnsverð nái samþykki í þinginu. Verði brtt. okkar samþ., þær sem ég hef nú lýst, er eðlilegt, að sú breyting verði gerð á frv., að rafmagnsskatturinn, ef hann verður í lög tekinn, renni í ríkissjóð, en ekki til rafmagnsveitna ríkisins. Mætti þá athuga það við 3. umr. frv. Mér
skilst líka á hv. frsm. meiri hl., að þeir ætli að taka aftur brtt. til 3. umr., svo að þar verður eitthvað af slíkum till. á ferð.
1. minni hl. fjhn, hlýtur að mæla gegn frv., ef brtt. þær, sem við berum fram, verða felldar. Þá er þetta gjald skattur, en ekki verðjöfnunargjald, þó að það sé nefnt því nafni, og við teljum, að það sé komið meira en nóg af nýjum sköttum á þessu þingi.