08.12.1965
Sameinað þing: 17. fundur, 86. löggjafarþing.
Sjá dálk 469 í D-deild Alþingistíðinda. (3152)
75. mál, kísilgúrverksmiðja
Fyrirspyrjandi (Björn Jónsson):
Herra forseti. Ég vil leyfa mér að þakka hæstv. iðnmrh. fyrir mjög greinileg svör, og ég tel, að með svörum hæstv. ráðh. hafi þinginu borizt nauðsynleg vitneskja, sem málið varðar, þar sem allar framkvæmdir eru byggðar á löggjöf frá Alþ. Hér er ekki aðstaða til að ræða ýtarlega allt, sem til álíta kemur í sambandi við þessi svör. Ég fagna því, að hæstv. ráðh. lýsir því yfir, að Alþ. verði a.m.k. gerð grein fyrir þeim samningum, sem kunna að verða gerðir við allt annan aðila en gert var ráð fyrir að yrði hinn erlendi samvinnuaðili, þegar lögin voru samþ. En hins vegar greinir mig ofurlítið á við hann um þetta efni, því að mér skilst, að það eigi ekki að leggja málið fyrir Alþ., nema þurfi sérstakrar lagabreytingar við. En þá er þess að gæta, að lögin eru gerð víð alveg sérstakar forsendur, þannig að ef samningur á annað borð er gerður við þetta fyrirtæki, hefði ég álitið, að það bæri að leggja hann undir atkvæði hér á Alþ.
Það má vel vera, að það standist fræðilega, að þetta sé ekki lagt fyrir Alþ., ég skal ekkert um það seg,ja, en það stenzt áreiðanlega ekki við próf um það, hvort um eðlileg og ég vil seg,ja heiðarleg vinnubrögð sé að ræða, því að svo hefur blaðinu verið snúið við á margan hátt í þessu máli frá því, sem hér var gert, þegar Alþ. samþ. þessi lög.
Það er í fyrsta lagi, að hér var aldrei svo mikið sem imprað á þeim möguleika, að hér kæmi neinn annar samvinnuaðili til greina en hollenska fyrirtækið AIME, og því var lýst yfir, að samþykkt laganna væri í rauninni heimildaröflun handa hæstv. ríkisstj. til þess að láta þann samning, sem hím hafði gert við þetta fyrirtæki, ganga í gildi. Það var tilgangur lagasetningarinnar fyrst og fremst. Það má kannske segja, að það skipti ekki ýkjamiklu máli, hvort fyrirtækið, sem samið er við, ef þau eru að öllu leyti eins, heitir AIME í Hollandi eða Johns Manville í Bandaríkjunum, en þó hygg ég, að í augum ýmissa geti það út af fyrir sig skipt nokkru máli. Ég býst við því, að þeir séu ótaldir hér á landi, sem telja, að áhrif Bandaríkjanna séu ærin hér á Íslandi, þó að þeim sé ekki leyft að seilast hér inn í okkar atvinnulíf, jafnvel þótt í smáum stíl sé í fyrstu. Hitt er þó kannske eins þýðingarmikið, að með samningum víð fyrirtæki eins og Johns Manville, sem mun vera einn stærsti kísilgúrframleiðandi veraldar, er í raun og veru öllum háttum, sem fyrirhugaðir voru á sölu afurðanna, gerbreytt. Í fyrra tilfellinu er gert ráð fyrir því að semja fyrst og fremst við sölufélag, sem ekki hafi eigin framleiðslu og hafi þess vegna ekki hagsmuna að gæta gagnvart Íslendingum sem slíkt, enda var því lýst yfir, að það væri einmitt samið við svona fyrirtæki vegna þess, að það þyrfti að ráðast inn á kísilgúrmarkaðinn bæði í Evrópu og annars staðar í heiminum í harðri samkeppni við hringana, sem hefðu búið um sig þar um langt skeið og væru þar grónir. En nú er blaðinu svo gersamlega snúið við, að það er skriðið með samningum við þetta fyrirtæki undir pilsfald eins stærsta hrings, sem til er í heiminum í sambandi við kísilgúrvinnslu. Þarna er um svo gjörólíkar forsendur að ræða, að ég tel, að það hljóti að skipta verulegu máli, þegar Alþ. tekur ákvörðun um það, hvort samningur skuli gerður við þetta fyrirtæki eða ekki, jafnvel þó að hann sé að öðru leyti á svipuðum grundvelli byggður og fyrirhugað var, að samningurinn yrði við AIME. Ég vil því aðeins ítreka það, að ég tel, að ef samið verður við þetta fyrirtæki, sem vafalaust verður allt öðruvísi samningur en gerður hefði verið við AIME, einmitt vegna eðlismunar þessara tveggja fyrirtækja, þá hlýtur að þurfa að fá aðrar og betri tryggingar fyrir því, að hagsmunir hringsins, hagsmunir framleiðslunnar, sem hann hefur með höndum, verði ekki látnir víkja fyrir hagsmunum Íslendinga, þegar til sölunnar á afurðunum kemur, heldur en við fyrirtæki, sem fyrst og fremst og eingöngu er sölu- og dreifingarfélag. Til þess hlýtur að þurfa að gera öðruvísi samninga.
Um svörin við síðari spurningum mínum get ég verið fáorður að sinni, Mig skortir þekkingu til þess að geta rætt það og haft á því fastmótaóa skoðun nú og gert grein fyrir henni á fáum augnablikum, hvort hér er um fullnægjandi aðgerðir að ræða í sambandi við náttúruverndina. En það verður vitanlega að vera algert frumskilyrði fyrir því, að hægt sé að leggja út í þetta fyrirtæki, að öryggi sé ekki aðeins eitthvað, sem er líklegt, heldur sem er fulltryggt. Og ég hygg, að það væri hollt athugunar á því atriði málsins, að hlustað væri eftir skoðunum kunnáttumanna um þessi efni og jafnvel út fyrir náttúruverndarráð. Reynsla þess getur ekki verið ýkjamikil í þessum efnum. Og ég verð enn að ítreka það, að mér finnst eðlilegi, að um þann þátt málsins sé hafi samráð við Mývetninga og nánara samráð en hægt er að koma við á einum fundi með hreppsnefndinni.