14.12.1966
Sameinað þing: 16. fundur, 87. löggjafarþing.
Sjá dálk 258 í B-deild Alþingistíðinda. (123)
1. mál, fjárlög 1967
Jónas Pétursson:
Herra forseti. Skólamál hefur eðlilega borið nokkuð á góma hér við þessa umr., og það er að vonum, þar sem það eru bæði ein hin mestu áhugamál flestra alþm. og einnig í mörgum tilfellum ein hin mestu vandamál. Það hefur nokkuð verið um það rætt, að það ætti að verja meira fjármagni í þessi mál heldur en raun ber vitni um, og skal ég fúslega taka undir það. En það er þó sérstaklega eitt, sem ég vildi vekja athygli á. sem hefur komið mjög í minn hug við þau afskipti, sem ég hef haft af skólamálunum við störf mín í fjvn., og það er það, að mér sýnist, að það stefni í hið mesta óefni í þessum málum vegna þess, hversu miklar kröfur eru nú gerðar um stærð og frágang á skólabyggingunum, sem leiðir það af sér, að þær verða óhæfilega dýrar. Og þetta er ekki aðeins vandamál, sem snýr að ríkissjóði. Það er engu síður vandamál, sem snýr að sveitarfélögunum, sem eru þátttakendur í þessum byggingum, og mér sýnist það vera alveg óhjákvæmilegt að taka þessi mál nú sem allra fyrst miklu fastari tökum en enn hefur verið gert og reisa fastar skorður í þessum efnum, bæði um stærð, um rými miðað við nemendafjölda og einnig um kostnað á hvern rúmmetra. Það er að vísu ákaflega gaman að sjá í byggðarlögunum glæsilegar og góðar skólabyggingar, en samt sem áður megum við aldrei gleyma því, að þetta kostar mikla fjármuni. Við eigum eftir að byggja í mjög mörgum byggðarlögum landsins skóla, sem óhjákvæmilegt er, að hægt sé að hraða, en það vitanlega tefur mjög fyrir því, að hægt sé að sinna þessum málum eins og nauðsyn krefur, — það tefur því meira fyrir sem meira fé er varið til hinna einstöku skóla. Ég hef talsvert velt þessu máli fyrir mér, og ég verð að játa, að það hefur verið beinlínis hrollur í mér við að hugsa um þessi mál. En eftir því sem ég veit bezt, mun nú vera í athugun ný skólakostnaðarlöggjöf, og ég vildi vænta þess, að það væri hægt að gera á þessu einhverjar endurbætur nú sem allra fyrst.
Um leið og ég vík að þessu, þykir mér rétt aðeins að koma að ræðu hv. 5. þm. Austf., Lúðvíks Jósefssonar, sem hann flutti hér áðan, þar sem hann var að ræða um skólamál á Austurlandi og þá ekki sízt skólamál í Neskaupstað. Ég skrifaði nokkrar setningar eftir honum, nokkurn veginn, að ég held, orðrétt, og hann sagði, að það væri verið að mismuna hér á hinn herfilegasta hátt, og átti þar við Neskaupstað, og verið að neita Neskaupstað um að leysa sín skólamál. Ég held, að ég hafi tekið þetta líka orðrétt eftir. Og í þriðja lagi sagði hann verið að beita þennan stað órétti. Ég held, að þarna sé hallað réttu máli á hinn herfilegasta hátt. Ég vil upplýsa það, að Neskaupstaður fékk núna inn nýjan áfanga við barnaskólann með fullri framkvæmdagreiðslu miðað við 5 ára tímabil, enda var á þessu hin mesta nauðsyn, því að barnaskóli Norðfirðinga mun vera orðinn yfir 30 ára gamall. Og ég vil enn fremur benda á það, að árið 1965 hófu þeir byggingu íþrótta- og leikfimihúss í Neskaupstað, sem nú er aðeins skammt komið áleiðis, hina mestu og myndarlegustu byggingu, sem líka er mikil þörf á. En það er hins vegar stórt mannvirki, sem krefst mikils átaks, og mikið eftir að framkvæma af því verki. Hins vegar er það skólamannvirki, sem mér virtist hv. þm. beita þessum þungu orðum út af, vera heimavistarframkvæmd. En ég veit ekki til þess, að það sé í nokkrum kaupstað talið ákaflega nauðsynlegt til þess að leysa skólamál kaupstaðarins að byggja heimavistir. Hitt væri sönnu nær að segja, að það væri verið að níðast á Austfirðingum í heild, einhverjum öðrum byggðarlögum, sem þá kynnu að geta komið unglingum sínum til gagnfræðanáms í Neskaupstað. Sannleikurinn er sá, að það vantar enn þá talsvert á, að það sé hægt að fullnægja þörfum á Austurlandi fyrir gagnfræðanám. En ég held, að það séu ekki skiptar skoðanir um, að það fyrsta átak, sem þarf að gera í þeim efnum, sé að koma upp gagnfræðaskóla í Austur-Skaftafellssýslu. Þar er kominn vísir að þeim skóla, en þar er þörfin brýnust eins og er, skóla, sem mundi fullnægja Austur-Skaftafellssýslu og syðstu hlutum Suður-Múlasýslu. Enn fremur er stefnt að því með Eiðaskóla, sem hingað til hefur verið fjögurra vetra skóli, að með því að barnaskólabyggingum miðar áfram, er hægt að láta þær taka við skyldunáminu og losa þannig Eiðaskólann við það, sem þá hefur miklu meiri möguleika til þess að mæta þörfum Austfirðinga fyrir gagnfræðanám og miðskólanám, sem yrði þá tveggja vetra nám. En þó að þessu marki verði náð, er vafalaust enn þörf fyrir meiri aðstöðu til gagnfræðanámsins, og þá kemur það vitanlega mjög til greina að auka þessa aðstöðu í Neskaupstað. En líka þarf að athuga það, hvort á fjölmennustu stöðum fyrir austan, eins og t.d. Seyðisfirði og Eskifirði, þar sem eru um 800 íbúar, hvort það sé ekki eins hagkvæmt að fullnægja gagnfræðaþörfinni á þeim stöðum, þar sem ekki þarf að byggja heimavistir fyrir nemendurna. En þrátt fyrir öll þessi stóryrði, held ég, að þm. hafi verið óþarflega hógvær á rökin, því að það má nú raunar færa enn þá rök fyrir nauðsyn á byggingu heimavistar í Neskaupstað, sem ekki er bundin við gagnfræðanámið. Það liggur sem sagt fyrir að reisa iðnskóla fyrir Austurland, og enda þótt ég hyggi, að það sé ekki búið að ganga frá því máli, hvar hann verði byggður, eru nokkrar líkur á því, að hann muni verða reistur í Neskaupstað, og þá er áreiðanlega þörf á heimavistaraðstöðu.
Nei, það er mikill misskilningur hjá hv. þm., að það sé verið að níðast á Neskaupstað með þessari afgreiðslu málsins. Hitt má honum vera ljóst eins og öllum þm., að það er langt frá því, að það sé hægt að fullnægja óskum allra og þörfum um skólabyggingar, hve góðan vilja sem við hefðum í þeim efnum til þess að leysa það mál. Till. hv. þm. bera það líka með sér, og hann flytur auk þessarar tili. um heimavistina í Neskaupstað tvær aðrar till. um að taka upp undirbúningsfjárveitingu til skólaframkvæmda á Austurlandi, aðra á Höfn í Hornafirði og hina á Búðum í Fáskrúðsfirði. Bæði þessi mál eru hin mestu nauðsynjamál.
Ég vil svo bara bæta því við, að að þessu sinni eru auk þessa áfanga, sem tekinn var, sem er viðbygging við barnaskólann í Neskaupstað, til þess að hægt væri að vinna að henni sem fullri framkvæmd, er tekin undirbúningsfjárveiting til þriggja annarra skólabygginga á Austurlandi, sem allar eru mjög aðkallandi. Það er barnaskóli á Eskifirði, það er barnaskóli á Seyðisfirði, og það er barnaskóli eða stækkun á barnaskóla á Eiðum. Ég skal aðeins geta þess, að skólahúsið á Eskifirði er orðið mjög gamalt. Það er mjög gamalt timburhús og hin mesta nauðsyn að hraða þeirri byggingu. Á Seyðisfirði er barnaskólabygging frá 1906–1908, og á þann stað mun aldrei hafa komið fjárveiting til skólabygginga úr ríkissjóði. Þarna er líka hin mesta þörf á að byggja. Það má svo alltaf deila um, hvort það sé rétt gert, þær ákvarðanir, sem teknar eru, og eins og Njáll sagði, allt orkar tvímælis, þá gert er. En ég vil halda því fram, að við, sem unnum að því að reyna að koma skikkan á þessi skólamál, höfum gert, það eftir því sem við bezt gátum. Og ég verð að segja fyrir mig, að enda þótt mér hafi aldrei dottið í hug, að ég mundi sleppa við ámæli út af einu og öðru, sem við urðum að taka ákvörðun um í þessum skólamálum, held ég, að þessi ádeila hv. 5. þm. Austf. sé ekki á rökum reist.