12.03.1968
Neðri deild: 74. fundur, 88. löggjafarþing.
Sjá dálk 1214 í B-deild Alþingistíðinda. (1046)
154. mál, gjaldmiðill Íslands
Menntmrh. (Gylfi Þ. Gíslason):
Herra forseti. Í þessu frv. eru sameinuð öll gildandi ákvæði um gjaldmiðil Íslands og auk þess tekin upp örfá nýmæli. Í 12. gr. frv. eru felld úr gildi hvorki meira né minna en 6 lög, sem nú gilda um þetta efni hin elztu frá 1873, en hin yngstu frá 1961, seðlabankalög. Eðlilegt er að hafa öll ákvæði um íslenzkan gjaldmiðil í einu frv. — í einum lögum, og aldur þeirra frv. sumra, sem numin eru úr gildi með þessu frv. eða eiga að falla úr gildi með þessu frv., er orðinn svo hár, að ég vona, að það þyki ekki að ástæðulausu, að til þessarar frv.-smíðar hefur verið efnt. En málið hefur verið undirbúið af Seðlabankanum.
Í grg. frv. er rakin saga íslenzks gjaldmiðils og þau lagaákvæði, sem um hann hafa gilt, og breytingar á þeim. Sé ég ekki ástæðu til þess að fjölyrða um þau efni, sem svo ítarlega eru rakin í grg., en ég skal með örfáum orðum gera grein fyrir þeim nýmælum, sem í frv. felast.
Samkv. seðlabankalögum hefur Seðlabanki Íslands rétt til að gefa út peningaseðla, en í þessu frv. er Seðlabankanum einnig falið að sjá um sláttu peninga úr málmi, þ.e. sláttu skiptimyntar. Samkv. gildandi l. hefur fjmrn. rétt og skyldu til myntsláttu, en einnig heimild til þess að fela það öðrum aðila með sérstökum samningi. Fjmrn. hefur falið myntsláttuna Seðlabankanum með sérstökum samningi, þannig að hann hefur hana nú á hendi, en eðlilegra þykir að lögbinda það, að myntslátta eins og seðlaútgáfa skuli vera í hendi Seðlabankans.
Þá er í þessu frv. ákvæði um það, við hversu háum upphæðum skylt sé að taka í skiptimynt. Gert er ráð fyrir því í 6. gr. þessa frv., að peningastofnanir séu skyldugar að taka við greiðslum í sleginni mynt á ótiltekinni fjárhæð, en hins vegar er gert ráð fyrir því, að aðrir en peningastofnanir séu ekki skyldugir til að taka við meira í einu en 500 kr. í skiptimynt, og er hér um að ræða hækkun upphæðar frá því, sem gilt hefur, með hliðsjón af minnkandi verðgildi peninga.
Þá er það ákvæði í 8. gr. frv. — og er það kannske mikilvægasta nýmæli frv., að gert er ráð fyrir því, að ákveða megi með reglugerð útgefinni af viðskmrn. eða bankamálarn. að till. Seðlabankans, að allar fjárhæðir reikninga eða kröfu skuli greiddar með heilum tug aura eða heimilt skuli að gera upp allar kröfur í heilum tug aura. En nú er, eins og kunnugt er, gert ráð fyrir því, að reikningar og kröfur séu jafnaðar upp á eyri, ef svo mætti segja. En kaupmáttur einnar ísl. kr. er ekki meiri en svo, að segja má með réttu, að fjárhæðir, sem teljast í lægstu mynteiningum, skipti litlu máli í viðskiptum manna. Kostnaður við sláttu skiptimyntar er hins vegar mjög verulegur og raunar orðinn margfalt meiri en nemur nafnverði hinna minnstu mynta. Það, að enn tíðkast að nota eyri í reikningsskilum, hefur í för með sér ýmiss konar erfiðleika í bókhaldi auk verulegs kostnaðar. Það kom til athugunar að lögbjóða beinlínis, að allar fjárhæðir reikninga eða krafna skuli gerðar upp í heilum tug aura. Niðurstaðan varð þó ekki sú að lögbjóða slíkt, heldur er hér gert ráð fyrir því, að heimila megi slíkt með útgáfu reglugerðar, ef meðmæli Seðlabankans koma til, og það þykir hyggilegt að hans dómi.
Þá eru í 10. gr. ákvæði um heimild til þess að innkalla einstakar gerðir peninga, sem eru í umferð, svo sem t.d., þegar skipt er um seðla, þ.e. seðlagerðir, og má þá ákveða slíkt með reglugerð. Ákvæðin taka hins vegar ekki til almennrar innköllunar gjaldmiðils. Ef slíkt er fyrirhugað, mundi eftir sem áður þurfa sérstaka lagasetningu um þau efni.
Með þessu móti held ég, að ég hafi gert grein fyrir því, sem telja má nýmæli í þessu frv., og vildi leyfa mér, herra forseti, að leggja til, að að lokinni þessari umr. verði málinu vísað til 2. umr. og hv. fjhn.