04.12.1967
Efri deild: 28. fundur, 88. löggjafarþing.
Sjá dálk 1383 í B-deild Alþingistíðinda. (1265)
67. mál, bókhald
Fjmrh. (Magnús Jónsson):
Herra forseti.
Núgildandi lög um bókhald eru nú orðin nær 30 ára gömul. Á þessu tímabili hafa orðið mjög stórfelldar breytingar á öllu viðskipta- og atvinnulífi og fram komið margvísleg ný viðhorf, sem krefjast þess, að bókhald fyrirtækja sé með töluvert öðrum hætti og gefi fyllri og nákvæmari upplýsingar heldur en áður var. Þetta snýr annars vegar að fyrirtækjunum sjálfum. Það er vaxandi nauðsyn á því fyrir fyrirtækin að hafa sem gleggsta yfirsýn yfir rekstur sinn og það hefur berlega komið í ljós á síðustu árum, að mjög hefur á það skort og oftlega valdið stórvandræðum fyrir fyrirtækin sjálf, hversu ófullkomið bókhald þau hafa haft.
Í annan stað kemur hér til nútíma skýrslugerð og margvísleg hagskýrslugerð, sem gerir nauðsynlegt, að bókhald fyrirtækja og ýmiss konar upplýsingar séu nákvæmari, sundurgreindari heldur en áður hefur verið. Náskyld þessu er svo hin vaxandi þörf í sambandi við skattheimtu og skatteftirlit, að bókhald fyrirtækja sé með sem skipulegustum hætti og gefi sem fyllstar upplýsingar um allan rekstur fyrirtækjanna. Það hefur komið í ljós í sambandi við skattaeftirlitið, að í langflestum tilfellum hafa þar komið til miklir vankantar á bókhaldi fyrirtækja og við kerfisbundnar athuganir á því hvernig skattaeftirliti verði á sem virkastan hátt fyrir komið, er ljóst, að það tekst ekki nema með því móti, að það sé hægt að koma á fyllra og skipulegra bókhaldi fyrirtækja heldur en nú er.
Það voru því margvísleg rök fyrir því, að nauðsynlegt þótti að taka til athugunar l. um bókhald og því var það, að skipuð var að minni tilhlutan n. manna til þess að endurskoða þessi lög í heild og var lögð áherzla á það, þar sem hér er einnig um mjög tæknilega löggjöf að ræða, að fá til þeirrar endurskoðunar þá menn, sem fróðastir væru í þessum efnum og hefðu þar víðtækasta reynslu. Í annan stað hefur svo, eftir að frv. var samið, það verið tekið til meðferðar hjá endurskoðendum og ýmsum þeim aðilum, sem málið sérstaklega varðar. Niðurstaðan af öllum þessum athugunum hefur orðið það frv., sem hér liggur fyrir. Í grg. frv. er að finna mjög nákvæma skilgreiningu á því, hvaða meginreglum hefur verið fylgt við samningu frv. og hvaða nýmæli það eru, sem í frv. er að finna, og eru þau sérstaklega talin upp í grg., þannig að ég tel ekki ástæðu til að fara um þau mörgum orðum. Meginreglan um bókhaldsskyldu fyrirtækja er sú, að bókhaldsskyldir séu allir, sem hafa sjálfstæðan atvinnurekstur og enn fremur yfirleitt allir þeir, sem hafa undir höndum annarra fé. Þeir einu, sem mega teljast atvinnurekendur, en ekki eru bókhaldsskyldir, eru bændur. Sums staðar á Norðurlöndum, t.d. í Finnlandi, hafa bændur einnig verið gerðir bókhaldsskyldir, en það þykir of viðamikið að leggja á slíka skyldu, enda ekki beinlínis ástæða til hennar.
Það má segja, að mönnum kunni kannske að þykja það nokkuð óeðlilegt hugtak, sem tekið er upp í l., þar sem fyrirtækjum er gert það að meginreglu og skyldu að hafa þær bókhaldsreglur, sem góð bókhalds- og reikningsskilavenja gerir kröfu til. Þetta er að vísu nokkuð óljóst hugtak, en er þó á máli endurskoðenda talið vera fullgilt til þess að menn geti áttað sig á því, hvað hér sé um að ræða, og ekki er hægt tæknilega að skilgreina þetta nánar. Það eigi að vera háð eðli atvinnurekstrarins, hversu langt eigi að ganga í bókhaldskröfum og það liggi nokkurn veginn í augum uppi fyrir a.m.k. hvern þann mann, sem almenna bókhaldsþekkingu hefur, að gera sér grein fyrir því, hvað í þessu hugtaki felist.
Þá eru settar nokkru strangari kröfur varðandi réttinn til þess að nota lausblaðabækur, sem hefur færzt mjög mikið í vöxt og orðið nauðsynlegra eftir því, sem skýrsluvélar hafa komið meira til. En einmitt af þeim ástæðum er nauðsynlegt að setja um það strangari reglur en verið hafa.
Í þessu frv. er ekki að finna sérstök refsiákvæði fyrir það, að l. séu ekki haldin, og það byggist á því, að í almennum hegningarlögum eru ákveðin viðurlög við því, ef brotið er gegn bókhaldsreglum og reikningsskilum þannig að það þykir ekki sérstök ástæða til að hafa þau ákvæði í þessu frv. Málið er þess eðlis, að það er útilokað að setja í löggjöf ákvæði um öll einstök atriði málsins og þess vegna er ætlazt til þess, að ráðh. hafi heimild til þess að skipa einstökum atriðum með reglugerð.
Ég sé ekki ástæðu til, herra forseti, nema sérstakt tilefni gefist, að ræða málið nánar á þessu stigi. Það er, eins og ég sagði, mjög teknisks eðlis, en það þjónar þeim tilgangi, sem ég í upphafi máls míns gat um, að reyna að tryggja það, að bókhald fyrirtækja komist í það horf, að það uppfylli þær margvíslegu kröfur, sem bæði frá þjóðfélagsins hálfu og með tilliti til hagsmuna fyrirtækjanna sjálfra hljóta að verða gerðar, miðað við það ástand í viðskiptamálum og fjárhagsmálum, sem ríkjandi er í þjóðfélaginu í dag.
Ég vil svo leggja til, að að þessari umr. lokinni verði málinu vísað til 2. umr. og hv. allshn.