19.04.1968
Neðri deild: 103. fundur, 88. löggjafarþing.
Sjá dálk 1903 í B-deild Alþingistíðinda. (1895)
107. mál, síldarútvegsnefnd
Sverrir Júlíusson:
Við það, sem fram kom hjá frsm. fyrir þeirri brtt., sem við 5 þm. flytjum, þarf vissulega ekki neinu að bæta, því að ég veit, að þetta liggur alveg ljóst fyrir. En mig langar þó til þess að segja nokkur orð. Og ég vil þá vitna í það, að á tveimur aðalfundum Félags síldarsaltenda á Norður- og Austurlandi hefur verið samþykkt og það einróma till. um það að stofna samlag til þess að taka að sér sölu á síld. Eftir aðalfundinn 1967 kom mikill skriður á það mál og forráðamenn þess félags gengu á fund hæstv. sjútvmrh. og fengu hann til þess að kanna, hvort ekki væri möguleiki til þess að fjölga í nefndinni. Þá var gert ráð fyrir, að það yrði fjölgað um tvo, þ. e. að félög síldarsaltenda á Norður- og Austurlandi og hér fyrir sunnan tilnefndu hvort sinn mann. Í þessu frv. eða þessum till., sem sendar voru bæði síldarútvegsnefnd og ýmsum öðrum aðilum, þó ekki kæmu þær til Alþ., var gert ráð fyrir því, að það yrði kosin sérstök framkvæmdanefnd þriggja manna, sem athugaði framkvæmdaatriðin og færi þá með vald nefndarinnar milli funda. Þetta fékk ekki hljómgrunn. Svo er það, að 2. ágúst s. l. skipaði sjútvmrh. nefnd manna til þess að endurskoða lögin og m. a. að reyna að finna samkomulagstillögu í sambandi við þetta.
Því er ekki að leyna, að í þessari nefnd voru vissulega skiptar skoðanir, en þessi nefnd var skipuð 7 fulltrúum, tveim tilnefndum af síldarútvegsnefnd, einum frá ASÍ, einum frá LÍÚ og sínum manninum frá hvoru saltendafélaginu, og svo var formaður, sem var skipaður af ráðh.
Það kom fram á þessum fundum til að byrja með, að saltendur á Austur- og Norðurlandi vildu fá mjög stóran hlut í sambandi við endurskipulagningu á nefndinni, og fyrsta till., sem þeir gerðu, var sú, að þeir ættu 4 af 5 fulltrúum og vildu þá jafnvel fækka, aðeins yrði 1 tilnefndur eða skipaður af ráðh., en saltendur ættu þessa 5. Þetta þótti ekki aðgengilegt og ekki hvað sízt töldum við, sem vorum fulltrúar fyrir útvegsmennina og sjómennina, að það væri enginn sögulegur réttur í sambandi við það, að fulltrúar sjómanna, sem hafa átt sæti í nefndinni frá því að síldarútvegsnefnd var stofnuð og hafa verið tilnefndir af Alþýðusambandinu, ættu að hverfa úr nefndinni og sömuleiðis fulltrúar útvegsmanna, sem á fyrstu árum nefndarinnar voru kjörnir af þátttakendum í síldarútvegi eða þeim, sem gerðu út á síldveiðar. Þetta var áður en Landssamband ísl. útvegsmanna var stofnað, en nú á síðari árum hefur fulltrúinn verið tilnefndur af Landssambandinu.
Það er svo stytzt frá því að segja, að þær till., sem sendar voru til sjútvmrh. og hæstv. sjútvmrh. beitti sér fyrir, að fluttar yrðu í hv. Ed. af sjútvn. þeirrar d., voru samkomulagstill. á milli þessara aðila. Í þessum till. var gert ráð fyrir því, að það yrði fjölgað um einn mann, sem yrði tilnefndur sameiginlega af saltendafélögunum, og síðan yrðu nokkrar aðrar breytingar gerðar. Þið hv. alþm. vitið það, að í hv. Ed. hefur fyrr á þessu þingi verið borið fram frv. um að ákveða aðsetursstað síldarútvegsnefndar á Siglufirði og þegar þetta frv. kom fram og hlaut afgreiðslu Ed., var það fyrir atbeina þeirra manna sem fluttu það frv.; ég segi þeirra manna, því að það voru þeir þrír, sem fluttu frv., og svo varamaður Björns Jónssonar, sem báru fram þessa brtt., og sú till. var samþykkt í Ed. Eftir að búið var að breyta þessu samkomulagsfrv. úr hinu upphaflega formi og í það, sem liggur hér fyrir hv. d., þá töldu þeir aðilar, sem mestra hagsmuna hafa að gæta og eiga að fara með þessi mál, að það væri betra, að málið strandaði að þessu sinni og þess vegna var það, að sjútvn. þessarar virðulegu d. lagði það til, að málinu yrði vísað til ríkisstj., svo það fengi þá athugun og kæmi væntanlega fyrir næsta þing.
Ég vil aðeins rifja þetta upp og leggja höfuðáherzlu á það, að það eru þeir aðilar, sem þarna eiga hlut að máli, sem gerðu samkomulag, og enn fremur, að það komu mótmæli frá þessum aðilum — reyndar ekki frá Alþýðusambandinu, en forseti þess hefur lýst sinni skoðun og geri ég ráð fyrir, að hann fari ekki svo langt frá því, sem hans samtök mundu samþykkja í þessu sambandi, og er hann einmitt flm. að þeirri brtt., sem hér liggur fyrir. En þessir aðilar leggja það ýmist til, að málinu sé frestað eða breyting verði gerð á því, þannig að það komist í upphaflegt form, eins og það var lagt fyrir Ed. á sínum tíma. Ég vildi segja þetta, að þessum aðilum, sem þarna eiga hlut að máli, er þetta mjög mikið kappsmál, að sú breyting, sem upphaflega er lögð til, verði samþykkt eða þá úr því sem komið er, að málinu verði þá frestað.
Ég vil segja það í þessu sambandi, að það mun ekki vera nokkurt fordæmi fyrir því í hæstv. Alþ., að mál, sem hagsmunasamtök standa að og eru sammála um, fái þessa afgreiðslu, að það sé gengið algjörlega á móti þeirra vilja, þegar um er að ræða mál, sem fyrst og fremst snertir þessa aðila. Þetta eru ekki útgjöld fyrir ríkissjóð, og þetta er einmitt um það, hvernig þetta þjónustufyrirtæki getur starfað. Og ég vænti þess, að þrátt fyrir þessa afgreiðslu, sem hér fór fram í gær, þá hafi menn sofið á þessu og sjái nú, að það, sem við fimmmenningarnir leggjum til, er eins sanngjarnt og frekast getur orðið, og að rétt væri að ganga til móts við okkur í þessu.
Ég vil segja það, ef þið hafið ekki kynnt ykkur málið nógu vel í l. frá 1962, þá er þar gert ráð fyrir því, að síldarútvegsnefnd reki skrifstofu á Siglufirði á meðan veiðitímabilið eða söltunartímabilið á Norður- og Austurlandssíld stendur yfir, og það er enn fremur sagt í l., að síldarútvegsnefndarmenn eða varamenn þeirra skuli vera staddir á Siglufirði á meðan á söltuninni stendur. Ég held, að ég fari þar ekki með rangt mál, er ég fullyrði, að s. l. kjörtímabil muni síldarútvegsnefnd ekki hafa verið að staðaldri á Siglufirði. Ég held, að hún hafi ekki haldið marga fundi þar. Það er einnig í l. frá 1962, að síldarútvegsnefnd skuli reka skrifstofu fyrir Suður- og Vesturland hér í Reykjavík. Það er ekkert ákvæði í þessum l. um það, hvar heimili og varnarþing skuli vera; það er aftur í reglugerðinni frá 1952, sem talað er um, að heimili og varnarþing og aðalskrifstofa sé á Siglufirði. Það mun ekki hafa verið gefin út reglugerð síðan 1952, 23. júní 1952, svo að þið sjáið, að með þeirri breytingu, sem Ed. gerði, þá er hún að fara eftir upprunalegu lögunum — eða reglugerðarákvæði, sem er raunverulega jafngilt, hvort sem það er í reglugerðinni eða í l. Ef þessi brtt., sem við fimmmenningarnir berum hér fram, verður samþ., getur síldarútvegsnefnd hagað störfum þannig, að sú þjónusta, sem hún innir af hendi, geti komið saltendum og sjávarútvegi og landsmönnum í heild að því gagni, sem hún telur rétt. Hún telur, eins og nú standa sakir, að það sé ekki eðlilegt, að aðalskrifstofan sé á Siglufirði, en nefndin sé aftur hér í Reykjavík. Og ég fullyrði, að það hefur vægast sagt kostað síldarframleiðendur óþægindi. Það mundi vera hægt að telja upp, að það er verulegt tjón, sem einmitt hefur af því hlotizt, að framkvæmdastjóri og aðalskrifstofan hefur verið á Siglufirði, en síldarútvegsnefndarmenn hér fyrir sunnan og ekki alltaf hægt að ná þeim saman, en menn þurfa oft að vera nokkuð fljótir að svara í sambandi við silfurfiskinn. Ég vænti þess, að þeir, sem leggja áherzlu á það, að það heiti aðalskrifstofa á Siglufirði, sjái, að þeir eru að stilla hér inn á mál, sem raunverulega ætti að vera reglugerðaratriði og þeir hafa í reynd mest um að segja, sem fara með þessi mál fyrir framleiðendur.
Ég vil segja það við hv. þm. Norðurl. v., að ég mundi vilja á næsta þingi taka saman höndum við þá um það t. d. að breyta l. um Tunnuverksmiðju ríkisins þannig, að hún fengi sína sérstöku stjórn og hún ætti öll aðsetur á Siglufirði. Ég ætla ekki að fara að tala um það, sem maður getur fundið að í sambandi við tunnuverksmiðjuna o. þ. h. Ég hef lengi haft þá skoðun, að það væri sjálfsagt, að hún hefði sérstaka stjórn. Núv. sjútvmrh. er hygginn maður, eins og hann á ætt til, en þegar síldarútvegsnefnd óskaði eftir lausn frá þessu starfi, þá neitaði hann að taka það til greina og hefur sett þessa kvöð á síldarútvegsnefnd. Ég sagði áðan, að ég ætlaði ekki að fara að segja frá því, sem hægt væri að „kritisera“ í sambandi við þetta, því það yrði kannske til þess að vekja óþarfa deilur. Ég endurtek það, sem ég sagði áðan, að ég mundi á næsta þingi — það var ekki tími til þess á þessu fylkja liði með hv. þm. Norðurl. v., einmitt til þess að gera þessa réttarbót.
Maður heyrði það í þingsölunum í gær, að það gætti einhverrar viðkvæmni hjá hv. borgarstjóra, sem situr á þ., og öðrum þm. Reykv. fyrir því, að það væri álitið, að þeir væru að ganga á rétt dreifbýlisins, ef þeir samþykktu, að það væru jafnréttháar skrifstofur, skulum við segja, — eins og það mundi verða í þessu tilfelli — hér í Reykjavík og annars staðar. Ég vona, að hann hlusti á mig, borgarstjórinn, annars segi ég honum það sjálfur, að ef hann væri eitthvað viðkvæmur fyrir því, að það mundi fjölga of mikið í Reykjavík í sambandi við þetta, þá mundi ég beita mér fyrir því, að síldarútvegsnefnd fengi húsnæði í mínu kjördæmi, annaðhvort á Seltjarnarnesi — og þar með gæti nú Viðey komið til greina — eða sunnan við Fossvogslækinn, svoleiðis að við getum alltaf tekið á móti fjölgun í Reykjaneskjördæmi, enda kemur það sér nú vel. (Gripið fram í.) En verkefnin eru ekki aðallega fyrir norðan. Verkefnin eru víðs vegar um landið, og það er það, sem skiptir máli, að það verði veitt sú þjónusta, sem þarf að veita. Og við þá hv. þm. Austf., sem greiddu atkv. hér í gær á móti því, vil ég segja þetta: Ég held, að það sé bæði hjá þeim og öðrum misskilinn dreifbýlisáhuginn, þegar þeir vilja ekki taka tillit til eindreginna óska þessara manna, sem þeir eru umbjóðendur fyrir. Þeir hafa ekki óskað eftir því vegna sögulegra staðreynda, að síldarútvegsnefnd verði flutt til Seyðisfjarðar, þeir hafa ekki gert það, saltendur á Austurlandi, og ekki heldur til Vestfjarða, því að á Vestfjarðakjálkanum veiddist nú á sínum tíma líka mikil síld. Nei, Austfirðingar og Norðlendingar hafa óskað eftir því, að hér væri aðalmiðstöðin, að hún væri í Reykjavík, og það er vegna þess, að hér eru samgöngur beztar.
En við Austfirðinga vildi ég segja það, að árin 1953–1963 hafði ég mikið samband við Austur-Skaftafellssýslu. Það er kannske ekki alveg hliðstætt, en þið vitið það alveg áreiðanlega, að þeir hafa sýslumanninn í Vík. En hvar haldið þið, að þeir hafi byggingarfulltrúa? Austur-Skaftafellssýsla hefur til skamms tíma haft byggingarfulltrúa á Egilsstöðum, og það er þetta, sem ekki ætti að fara að innleiða í sambandi við síldarútvegsnefnd, að það þurfi að fara þvers og kruss um landið. Nei, við skulum athuga, að þetta er þjónustufyrirtæki, sem þarf að veita fyrirgreiðslu á ýmsum sviðum og einmitt, að það er ekki af áhuga fyrir Reykjavík, að þess er óskað, að aðalstarfsemin verði hérna. Nei, ég vil segja það við Austfirðinga, að menn þurfa nefnilega að vera fljótari en svo að grípa silfurfiskinn og gera ráðstafanir í sambandi við hann, að heppilegt sé að þurfa að haga málum þannig að senda bréfin fyrst til Víkur og svo til Egilsstaða og síðan til Reykjavíkur.
Ég ætla svo að síðustu að segja það, að ég hitti í morgun formann saltendafélagsins á Norður- og Austurlandi. Hann sagði: „Við höfum tilbúið lagafrv. að samlagi.“ Það er rétt, sem hv. 5. þm. Vestf. sagði áðan, frsm. fyrir þessari till., að það er nefnilega mjög auðvelt fyrir síldarsaltendur að taka aðalverkefnið af síldarútvegsnefnd með því að stofna samlag. Þá má segja, að höfuðverkefni hennar sé komið í annarra hendur. Og þetta hefur einu sinni verið gert, í ráðherratíð Áka Jakobssonar. Það var í eitt ár. Hvað það yrði lengi núna, skal ég ekki um segja, en þeir sem stóðu að því að sætta þessi sjónarmið, þeir í n., sem undirbjó þetta frv., sem á sínum tíma var lagt fyrir Alþingi, töldu, að það væri það mikil reynsla, sem síldarútvegsnefnd hefði fengið í þessum málum, að það væri heppilegast og skynsamlegast, að það væri notað, sem hefði verið unnið upp, og sú þekking, sem þessir aðilar hafa, en ef Alþingi kastar stríðshanzkanum framan í síldarsaltendur á Norður- og Austurlandi, þá vitum við ekki hvað gerist.
Ég sagði frá því áðan, að ég hitti í morgun formann saltendafélagsins á Norður- og Austurlandi. Hann sagði, að þetta væri tilbúið og það mætti hafa það eftir sér, að ef þetta yrði eins og á horfðist í gær, þá mundi samlagið verða stofnað. Hann sagði mér einnig, að form. síldarútvegsnefndar hefði verið að hringja í gær, og hans álit hefði verið, að það væri ekkert annað fyrir síldarútvegsnefnd að gera en að segja af sér. Ég er þar ekki sammála, því að síldarútvegsnefnd yrði, þó að samlagið yrði stofnað, að lögskipa útflytjendur, kannske tvo eða fleiri, maður veit ekki um það, einnig að löggilda saltendur og fylgjast nokkuð með þessu. En þá verð ég að segja það, að starfsemi skrifstofu þeirra og nefndarinnar mundi minnka verulega og þá mundi það fara þannig, að Siglufjörður hefði ekki mikinn ávinning af þessu. En það vil ég segja, að það hefur engum dottið í hug, a. m. k. ekki þeim, sem ég hef talað við, að ganga neitt á hlut Siglufjarðar í þessu sambandi, heldur að þeirri starfsemi, sem er nauðsynleg fyrir Siglufjörð og næsta nágrenni, verði haldið uppi frá skrifstofu á Siglufirði, en að sjálfsögðu gera þessir aðilar kröfu til þess, að þeir fái að ráða sínum málum og koma þessu sem hagkvæmast fyrir á þann hátt, sem þeir telja beztan. Ég vildi ekki láta hjá líða að láta þessar upplýsingar og þessi ummæli formanns söltunarfélagsins á Norður- og Austurlandi koma fram, því að það verður þá ekki annað sagt en að ekki veldur sá, sem varar.