17.02.1969
Neðri deild: 45. fundur, 89. löggjafarþing.
Sjá dálk 446 í C-deild Alþingistíðinda. (2686)
123. mál, framleiðsluráð landbúnaðarins
Stefán Valgeirsson:
Herra forseti. Það hefði verið mjög æskilegt, að hæstv. landbrh. hefði verið viðstaddur, meðan umr. um þetta mál fer fram, og mér finnst raunar varla forsvaranlegt að flytja það í hans fjarveru.
Ég hef þegar tekið þetta frv. til meðferðar að nokkru leyti í sambandi við annað mál hér í hv. þd. Því get ég verið fremur stuttorður um þetta bændafækkunarfrv. Alþfl. nú, enda stendur það öðrum nær en okkur framsóknarmönnum að verja þá stefnu, sem stjórnað hefur verið eftir s. l. 9 ár og leitt hefur til þess, að engin framleiðsla í landinu hefur viðunanlegan rekstrargrundvöll, og er bein orsök þess, að hraðvaxandi erfiðleikar steðja nú að bændastéttinni. Við sögðum það fyrir, til hvers mundi leiða sú stefna, sem stjórnarflokkarnir tóku upp í landbúnaðarmálum í byrjun „viðreisnar“, stórkostleg hækkun á vöxtum lánasjóða landbúnaðarins ásamt hækkun á almennum vöxtum, ekkert hugsað um að gera ráðstafanir til þess að draga úr hækkunum á rekstrarvörum landbúnaðarins, eins og ríkisstjórnir nágrannaþjóðanna hafa gert með ýmsu móti, og þrátt fyrir margendurtekna yfirlýsingu hæstv. ríkisstj. um það, að höfuðmarkmið hennar sé að stöðva verðbólguþróunina í landinu, þá hafa ýmsar veigamiklar framkvæmdir, sem hafa einmitt verið gerðar á vegum hennar, verið þannig framkvæmdar, að þær hafa verkað sem beinn verðbólguvaldur.
Hvernig hafa t. d. Breiðholtsbyggingarnar verið? Þegar sú starfsemi hófst, var sagt, að tilgangurinn væri að lækka svo byggingarkostnaðinn, að efnalítið fólk ætti þess kost að festa sér íbúð, þó að það gæti ekki borgað á byggingartímanum nema 20% af kostnaðarverði íbúðanna. Ekki veit ég til þess, að nokkur viðhlítandi greinargerð hafi verið samin um raunverulegan kostnað við þessar byggingar. Hins vegar hefur verið sett á þær íbúðir, sem afhentar hafa verið, ákveðið verð, og manni hefur skilizt, að það verð væri ekki miðað við það, að um álagningu væri að ræða, heldur sé þetta verð undir raunverulegum byggingarkostnaði. Og hvernig er svo verðið á þessum íbúðum, miðað við t. d. byggingarkostnað í sams. konar íbúðum byggðum á sama tíma í byggingarsamvinnufélögunum? Breiðholtsbyggingarnar reynast a. m. k. 1/3 dýrari. Þannig er árangur af þessum framkvæmdum. Halda menn, að svona lagað hafi engin áhrif á verðbólguþróunina í landinu? Auk þess soga þessar byggingar í Breiðholti til sín mikinn hluta þess fjármagns, sem Húsnæðismálastofnunin hefur yfir að ráða, þannig að önnur byggingarstarfsemi er meira og minna lömuð af þeirri ástæðu.
Það væri full ástæða fyrir Alþ. að kjósa rannsóknarnefnd til þess að kanna, hvernig er hagkvæmast fyrir þjóðina að ráðstafa þeim fjármunum, sem hún getur ráðstafað til íbúðabygginga ár hvert. Þessi liður útgjalda er orðinn svo geigvænlegur miðað við hið almenna kaupgjald í landinu, að hann er gersamlega ofviða flestum, og Breiðholtsbyggingarnar hafa ekki orðið til þess að lækka byggingarkostnaðinn, þvert á móti. Eða halda menn, að það hafi ekki ýtt undir verðbólguþróunina í landinu, þegar ríkisstj. tók af allar takmarkanir á fjárfestingunni, sem var orsök þess mikla kapphlaups í byggingu verzlunar- og skrifstofuhalla hér í Reykjavík, sem leiddi til þess, að þessir aðilar buðu í vinnuaflið til þess að fá það, allt frá 30 og í 50% ofan á gildandi kauptaxta og jafnvel enn meira? Og þessar hallir standa nú sumar hverjar hálfkláraðar og lítt notaðar, talandi tákn þeirra mistaka og þess stjórnleysis, sem verið hefur í landinu á síðustu árum.
Þannig mætti lengi telja fram hliðstæð dæmi, hvað valdið hefur þeirri verðbólgu, óðaverðbólgu, sem þjóðin stendur nú frammi fyrir. Orsakanna fyrir henni er sízt að leita hjá bændunum, og engin stétt hefur áreiðanlega haft minni áhrif á hana en bændastéttin: Lögum samkvæmt á að verðleggja búvörur bænda með hliðsjón af því, að þeir fái fyrir vinnu sína eins og viðmiðunarstéttirnar höfðu að meðaltali árið á undan. Framkvæmdin hefur verið sú, að bændur hafa aldrei náð þessu kaupi, og sum árin hafa þeir ekki náð einu sinni hálfu kaupi viðmiðunarstéttanna. Hefur þessi munur aldrei verið meiri en síðustu árin.
Það er á valdi ríkisstjórnar hvers tíma, hvernig lánstími lánasjóðanna er, hvernig lánakjör eru og að miklu leyti um verðlag á rekstrarvörum atvinnuveganna. Það liggur því í augum uppi, að orsakanna fyrir verðbólguþróun síðustu ára er annars staðar að leita en hjá landbúnaðinum.
Fyrir 5 árum þurfti sáralitlar útflutningsuppbætur á landbúnaðarafurðir, þrátt fyrir það, hvernig að þessum atvinnuvegi var búið að ýmsu leyti. Það er því óðaverðbólga síðustu ára, sem er fyrst og fremst orsök þess, hvernig landbúnaðurinn stendur nú gagnvart framleiðslu til útflutnings, til sölu á útlendum mörkuðum. Það er því hlutverk ríkisstj., fyrst og fremst þess ráðherra, sem fer með landbúnaðarmál, að ráða fram úr þeim vanda án þess að grípa til örþrifaráða, t. d. þess ráðs, sem frv. er ætlað til, að draga úr landbúnaðarframleiðslunni sem útflutningnum nemur.
Ég hef áður sýnt fram á það í umræðum hér í hv. deild, að þjóðin megi ekki við því að draga úr framleiðslu landbúnaðarvara. Við þurfum sannarlega á öllum þeim gjaldeyri að halda, sem sá útflutningur gefur, og allt bendir til þess, að það séu miklir möguleikar til þess að gera alla okkar ull og gærur að verðmætum útflutningsvörum, sem gætu veitt fjölda fólks atvinnu, margfalt fleiri en t. d. í einu eða tveimur álvinnsluverum. Samdráttur í landbúnaðarframleiðslu nú mundi leiða af sér samsvarandi aukið atvinnuleysi í þéttbýlinu.
Mér dettur ekki í hug að halda því fram, að þessar útflutningsuppbætur séu æskileg leið fyrir landbúnaðinn, þvert á móti. Við framsóknarmenn vildum fyrst og fremst fara þá leið í þessum málum að lengja og auka stofnlánin og að vextirnir væru hóflegir, eins og þeir voru, meðan við höfðum úrslitaáhrif í þessum málum. Við vildum halda niðri rekstrarvörum landbúnaðarins og gera raunhæfar ráðstafanir til þess að halda verðbólguþróuninni niðri. En stjórnarflokkarnir fóru öfugt að, og um það þarf ekki mörg orð, staðreyndirnar tala þar sínu máli. Fyrir „viðreisnina“ höfðu bændur rétt til þess að hækka verð vara á innlendum markaði sem því nam, er vantaði á framleiðsluverð fyrir þá vöru, sem var flutt úr landi á hverjum tíma. Þessi réttur bænda, sem var á sínum tíma staðfestur með hæstaréttardómi, verkaði þannig eða tryggði það, að ríkisstjórn hvers tíma hugði mjög að því að halda niðri framleiðslukostnaðinum við landbúnaðinn. Þessi réttur bænda var því þeim mikils virði. En þessi réttur var af þeim tekinn árið 1960 af núverandi stjórnarflokkum og útflutningssjóðurinn tekinn upp í þess stað, og þá voru vextirnir hækkaðir og stofnlánaskatturinn lögfestur, lánstími stofnlána styttur og bændum sagt, að þetta gerði þeim ekkert til, þeir fengju allt aftur í hækkuðu verði á afurðum sínum. En nú skeður það, að annar sá stjórnarflokkur, sem bar ábyrgð á þróun þessara mála síðustu árin, leggur til, að útflutningsuppbæturnar verði lækkaðar um helming frá næstu áramótum að telja, án þess að gera aðrar ráðstafanir til þess, að bændur geti haldið áfram sinni framleiðslu með líkum hætti og hingað til. Það er ekki rík ábyrgðartilfinning hjá þeim mönnum, sem að slíkum tillöguflutningi standa, og þeirra eina afsökun er, að þeir gera sér ekki fulla grein fyrir því, hverjar afleiðingarnar yrðu, ef þetta frv. yrði samþ. hér á hv. Alþ. og ekki gerðar þá um leið einhverjar aðrar ráðstafanir, sem tryggðu bændum viðunanlega afkomu.
Við vitum, að nú hefur það skeð, að mjólkurframleiðslan gerir ekki meira en að duga til neyzlu hvern dag í landinu. Fyrir tveimur eða þremur árum var talið, að hið mesta böl þjóðarinnar væri smjörfjallið. Nú er það orðið aðeins að lítilli þúfu, sem með svipuðu áframhaldi og hefur verið verður orðin að engu á miðjum næsta vetri, og jafnvel þó að bændur héldu þessum útflutningskvóta sínum óskertum, þá blasir það við í dag, að bændur geta ekki borið á tún sín í sumar, nema einhverjar aðrar ráðstafanir verði gerðar vegna óðaverðbólgunnar í landinu. Og hvernig verður þá með mjólkina og offramleiðsluna á næsta vetri? Það er þá fyrirsjáanlegt, að það verður stórfækkun á bústofni í landinu á haustnóttum, nema verði afburðagott sumar, og þá getur orðið lítið um mjólk eða mjólkurvörur síðla næsta vetrar. Það kann að vera, að það sé sú stefna, sem er verið að marka með þessum tillöguflutningi.
Hv. 11. landsk. þm., síðasti ræðumaður, sagði, að aðstaðan til útflutnings hjá bændum væri svo góð, að það væri 80%, sem þeir fengju af framleiðslukostnaðinum. Því miður er þetta ekki rétt. Það er miðað við allt aðrar tölur en hinar réttu. Það er þá miðað við það verð, sem var ákveðið í haust, en ekki þann framleiðslukostnað, sem nú er eftir gengisfellinguna. En það hefur samt skeð, að verð á kjöti og sérstaklega gærum og ull hefur hækkað á undanförnum mánuðum, og það er líklegt, að það sé hægt að fá fyrir gærukílóið um eða yfir 80 kr. kg og ullina eitthvað yfir 20 kr. Kjötkílóið í Bretlandi er um 54 kr. rúmar, 54.45 kr., sem er lægsti markaðurinn, og í Noregi, sem mun vera bezti markaðurinn, mundum við geta fengið 80 kr. fyrir kg. En ef við fengjum þá hækkun, sem við bændur ættum að fá, miðað við þau áhrif, sem gengisfellingin hefur haft til hækkunar á okkar rekstrarvörum, þá mundi það nema um 6.4–6.5%.
Ég sé ekki ástæðu til þess að lengja mál mitt meira núna. Þetta kemur til n., sem ég á sæti í, og ég mun leggja þar til, að þetta frv. verði sent búnaðarþingi, sem var sett í dag, og ég mun náttúrlega styðja að því, að þetta frv. fái afgreiðslu til 2. umr. og nefndar.