17.02.1969
Neðri deild: 46. fundur, 89. löggjafarþing.
Sjá dálk 572 í B-deild Alþingistíðinda. (439)

142. mál, lausn kjaradeilu útvegsmanna og yfirmanna á bátaflotanum

Félmrh. (Eggert G. Þorsteinsson):

Herra forseti. Frv. það, sem hér er til umræðu, hefur, eins og hv. þdm. er kunnugt, verið afgr. á mjög skömmum tíma í Ed. Alþ. Reyndar þyrfti ekki langa framsöguræðu fyrir þessu máli, svo mjög sem það hefur verið á dagskrá undanfarnar 4 vikur, og þá í vaxandi mæli hina síðustu daga. Verkföll vegna deilu útvegsmanna og sjómanna hafa staðið í u.þ.b. mánaðartíma. Þrátt fyrir þrotlausa sáttafundi og sáttatillögur standa enn yfir verkföll yfirmarina á bátaflotanum. Þessi verkföll eru ein meginástæða þessa atvinnuleysis, sem pú ríkir í landinu, og víða í sjávarplássum einasta ástæðan. Hver verkfallsdagur bakar þjóðinni óbætanlegt tjón í skertum þjóðartekjum.

Frv. því, sem hér er lagt fram, er ætlað að firra þjóðina frekara neyðarástandi, sem við blasir, ef ekkert er að gjört. Frv. gerir ráð fyrir, að lögfestar verði sáttatillögur sáttasemjara, sem í megindeiluatriðum eru samhljóða þeirri sáttatillögu, sem hásetar og matsveinar og einnig nokkur hluti vélstjóra á bátaflotanum hafa þegar samþ. Útvegsmenn og þrjú félög yfirmanna hafa samþ. þá lausn, sem frv. gerir ráð fyrir. Hefur mikill meiri hluti þeirra manna, sem á bátaflotanum starfa, þess vegna samþ. þá lausn, sem í sáttatillögunum felst.

Segja má, að meginatriðin, sem deilan hefur snúizt um, sé stofnun lífeyrissjóðs og greiðsla upp í fæðiskostnað. Samkomulagið um lífeyrissjóðinn, sem sáttatill. gerir ráð fyrir, er í megindráttum í því fólgið, að samningsaðilar beiti sér fyrir því, að bátasjómönnum verði með lögum tryggð aðild að lífeyrissjóði togarasjómanna og undirmanna farskipa. Ef ekki næst samkomulag um aðild að þeim lífeyrissjóði, skal skv. sáttatillögunni stofnaður sérstakur lífeyrissjóður bátasjómanna. Iðgjaldagreiðslur skulu vera 10%, greiða útvegsmenn þar af 6%, en sjómenn 4%. Sjóðurinn skal taka til starfa 1. janúar 1970, og greiðast það ár 40% iðgjalda. Árið 1971 skulu greiðast 80% iðgjalda og full iðgjöld frá ársbyrjun 1972. Öllum bátasjómönnum er skylt að vera aðilar að sjóðnum, þó skal sjómönnum eigi skylt að vera aðilar að honum fyrstu 4 mánuðina, sem viðkomandi eru hjá sömu útgerð, séu þeir ekki þegar orðnir sjóðsfélagar annars staðar frá. En ávallt er þó sjómanni heimilt að gerast aðili og ber þá að greiða iðgjöld í sjóðinn hans vegna. Þeim sjómönnum, sem hættir eru störfum á sjó, skal þó heimil áframhaldandi aðild að honum, enda vinni þeir í landi við útgerð. Fer um þetta eftir nánari ákvörðun sjóðsstjórnar.

Samkomulagið um greiðslu upp í fæðiskostnað skipverja á bátaflotanum er í því fólgið, að gert er ráð fyrir, að hluti af fæðiskostnaði sjómanna á fiskibátum verði greiddur úr Aflatryggingasjóði sjávarútvegsins, þannig að til báta 151 brúttólest og stærri verði greiddar 100 kr. vegna hvers áhafnarmanns á úthaldsdag, en til báta undir 151 brúttólest að stærð verði þessi greiðsla 85 kr. á úthaldsdag á áhafnarmann. Ákvörðun dagafjölda og áhafnarstærðar fer eftir almennum reglum sjóðsins. Útgerðarmenn skulu draga framangreindar upphæðir frá fæðiskostnaði sjómanna og fá þær endurgreiddar úr Aflatryggingasjóði. Til þess að standa straum af þessum kostnaði mun ríkisstj. hlutast til um, að lagt verði 1% almennt útflutningsgjald á fob-verðmæti fiskafurða þeirra, sem nú eru útflutningsgjaldskyldar. Í sambandi við afgreiðslu hinna ýmsu félaga beggja megin samningaborðsins, og þó fremur verkalýðsfélaganna, þá má segja, að þátttökuleysið í þessum atkvæðagreiðslum núna undanfarna daga hafi verið það, sem menn harma mest, og eru að minnsta kosti getgátur uppi um það, að þetta þátttökuleysi hafi getað í ýmsum tilvikum ráðið úrslitum. Minni hl. félagsmanna í yfirmannafélögunum greiddi atkvæði, og aðeins hluti þeirra synjaði till. sáttasemjara. Meiri hl. hefur því ekki tekið afstöðu til málsins. Það verður að teljast alvarleg þróun, þegar um jafnmikilvæga ákvörðun er að ræða og spurninguna um að aflétta vinnustöðvun og þegar sérstakt tillit er tekið til þess ástands, sem ríkir á meðal almennings hér í dag, atvinnuleysis og þeirra efnahagslegu örðugleika, sem þjóðarheildin á við að búa.

Eins og sakir standa, hefur útlit fyrir sættir versnað nú um síðustu helgi, og er það flestra manna mál, að málið sé nú komið í algera sjálfheldu. Ríkisstj. er því sá einn kostur nauðugur að leysa málið á þann hátt, sem hér er lagt til í þessu frv. Mikill meiri hl. þeirra, er starfa að bátaflotanum, hefur að fjölda til samþ. þessa lausn með atkvæði sínu. Ríkisstj. grípur inn í deilu þessa aðeins til að forða neyðarástandi hér í landi og miklum þjóðarvoða. Hér er miklu meira í húfi en svo, að hagsmunir yfirmanna einna á bátaflotanum verði látnir stöðva atvinnu í vaxandi mæli. Verkfallið hefur magnað meira atvinnuleysi, en við Íslendingar höfum þurft að þola í áratugi. Í þeim efnahagsörðugleikum, sem við nú búum við, megum við Íslendingar ekki við rýrnun þjóðartekna vegna innbyrðis ósamkomulags. Deila um þá smámuni, sem deiluaðilar telja nú vera á milli sín, má ekki steypa grundvellinum undan efnahag vorum. Nauðsynlegt er að bera klæði á vopnin og láta þjóðarhag sitja í fyrirrúmi. Almenningur í landinu er búinn að fá nóg af atvinnuleysi, og hefur ekki trú á, að það sem í milli ber í deilum útvegsmanna og yfirmanna réttlæti það tjón, er þegnarnir og þjóðarbúið verða að sæta vegna verkfallsins. Þjóðin krefst þess, að gripið sé í taumana, áður en neyðarástand skapast í landinu. Ríkisstj. hefur af stórum fjölda landsmanna verið legið á hálsi fyrir að grípa ekki inn í deilur þessar fyrr. Það hefur hins vegar verið skoðun ríkisstj., að samningsaðilum ætti að gefast kostur á því að reyna til hins ýtrasta á hinn frjálsa samningsrétt. Á þennan rétt hefur nú verið reynt, að því að talið er, svo sem þjóðarhagsmunir frekast geta leyft. Þess vegna er frv. þetta fram lagt.

Ég vildi mælast til þess, herra forseti, við þá n., sem málið væntanlega fær til meðferðar eftir l. umr. málsins, að hún hraði svo störfum sínum sem frekast er kostur á, þannig að úrslit megi fást í málinu hið allra fyrsta.

Ég legg til, að málinu verði að lokinni þessari umr. vísað til 2. umr. og hv. sjútvn.