17.02.1969
Neðri deild: 46. fundur, 89. löggjafarþing.
Sjá dálk 617 í B-deild Alþingistíðinda. (449)
142. mál, lausn kjaradeilu útvegsmanna og yfirmanna á bátaflotanum
Magnús Kjartansson:
Herra forseti. Ég komst þannig að orði áðan, að hæstv. sjútvmrh. hefði notið trausts innan verkalýðshreyfingarinnar, bæði í því stéttarfélagi, sem hann var í og einnig gegnt forystustörfum í Alþýðusambandinu. Hæstv. ráðh. sagði, að ekki hefði ég haft þessar skoðanir á honum, meðan hann gegndi þessum störfum, heldur hefði ég haft uppi mikla gagnrýni á starfsemi hans í verkalýðshreyfingunni í blaði mínu. Þetta er alveg rétt. Ég taldi margsinnis, að þessi hæstv. ráðh. fylgdi rangri stefnu, og ég hafði meiri trú á öðrum forystumönnum í verkalýðshreyfingunni. Engu að síður er það staðreynd, að hæstv. ráðh. hafði þann stuðning, sem nægði honum til þess að verða ekki aðeins forystumaður í félagi sínu og í Alþýðusambandinu, heldur hefur sá stuðningur einnig fleytt honum upp í ráðherrastól. Ég get ósköp vel sagt, að framkoma hæstv. ráðh. nú og og ýmsar aðrar gerðir hafi sannað, að tortryggni mín í hans garð áður hafi verið réttmæt, en ég ber alls ekki þann hug til þessa hæstv. ráðh. Ég hefði sannarlega unnað honum betra hlutskiptis en að þurfa að koma hingað til þess að mæla fyrir þvingunarlögum á stéttarsamtök. Samt hygg ég, að það muni vera aðrir, sem bera enn þá þyngri hug til þessara verka, og það eru verkalýðsfélagamennirnir í Alþfl. Þeir hafa sannarlega ætlazt til annars, þegar maður úr verkalýðshreyfingunni komst í ráðherrastól fyrir hönd Alþfl., en að hann yrði hafður til þess að beita sér fyrir verkum eins og þessu.
Hæstv. forsrh. flutti hér næsta einkennilega ræðu áðan. Hún hafði á sér yfirskin sanngirninnar, en bar ekki vott um, að hæstv. ráðh. hefði sterk tök á því máli, sem hann var að fjalla um. Hann hélt því m.a. fram, að hæstv. ríkisstj. hefði beitt sér mjög fyrir lausn á verkfallinu, m.a. hefði hún í miðjum klíðum fundið eitthvert snilldarbragð til þess að leysa deiluna um fæðispeningana. Þessi lausn um fæðispeningana kom ekki til í miðri deilu. Ég heyrði einn af forystumönnum stjórnarflokkanna segja frá þessari lausn í miðjum desembermánuði. Þá var búið að leggja á ráðin um það, hvernig ætti að leysa þessa deilu. Tíminn hefur hins vegar farið í það, að ríkisstj. hefur reynt að fá sjómenn til þess að fallast á þann takmarkaða hlut, sem þeim er ætlaður. Hæstv. forsrh. sagði, að það mætti teljast eðlilegt, að ríkisstj., sem ákvæði gengislækkun, tæki einnig ákvörðun um það, hvernig þeim fjármunum, sem losaðir væru með gengislækkun, væri skipt. Og það er einmitt það, sem hæstv. ríkisstj. er að gera. Gengislækkunin hefur, eins og ég sagði áðan, þau áhrif að færa til 3–4 milljarða af launafúlgunni í landinu, ef ekki koma til neinar vísitölubætur á móti. Ríkisstj. er að færa til þessa upphæð.
Ég sagði, að menn yrðu að gera sér grein fyrir því, að þetta hefði verið stefna ríkisstj. síðan í haust, og við þetta miðaði hún allar aðgerðir sínar. Hv. 4. þm. Reykv. virtist ekki vilja fallast á þetta sjónarmið. Hann taldi, að þetta væri fremur til marks um ráðleysi ríkisstj., að hún vissi ekki hvað hún væri að gera. Ég held, að þetta sé háskalegur misskilningur. Ríkisstj. vissi, hvað hún var að gera, þegar hún felldi gengið, og hún veit, hvað hún er að gera, þegar hún reynir að koma í veg fyrir það, að fiskimenn og launafólk endurheimti þá fjármuni, sem þá voru af þeim teknir. Um þetta hafa átökin á Íslandi snúizt undanfarna mánuði, og þau munu halda áfram að snúast um þetta næstu mánuði. Við skulum gera okkur grein fyrir því, að með þessari stefnu er verið að leiða yfir launafólk á Íslandi ákaflega alvarlegt ástand. Svo að við tökum sjómennina, sem hér er aðallega rætt um, þá er það alkunn staðreynd, að íslenzkir sjómenn eru afkastamestu sjómenn í heimi. Þeir skila á land mesta afla, sem um getur. Aflinn á sjómann hefur komizt upp í 200 tonn á ári. Samt er staðreyndin orðin sú, að íslenzkir sjómenn eru að verða miklum mun tekjulægri en sjómenn hér í nágrannalöndunum. Núna nýlega var sagt frá því í fréttum, að færeyskir sjómenn væru í verkfalli. Þeir höfðu neitað að fallast á sáttatill., sem tryggði þeim 19 þús. kr. á mánuði og ókeypis fæði vegna þess, að þeir vildu fá 22–23 þús. kr. Það er alkunna, að sjómenn í Bretlandi og á Norðurlöndum eru með miklum mun hærri tekjur en íslenzkir sjómenn. Þetta er satt að segja staðreynd, sem forystumenn ríkisstj. á Íslandi mættu hugleiða mjög alvarlega. Það hlýtur að vera meira en lítið bogið við það þjóðfélagskerfi, sem leiðir til þess, að afkastamestu og dugmestu sjómenn í heimi, sem eru í nánd við mjög gjöful fiskimið og geta hagnýtt þau vegna þess, að þeir hafa vald á fullkominni tækni, skuli vera að dragast aftur úr öllum öðrum í tekjum. Þetta ástand getur ekki staðizt. Það er augljóst mál. Ekki heldur getur staðizt sú fyrirætlun ríkisstj. að ætla að dæma almenna verkamenn til þess að búa við 10 þús. kr. mánaðarkaup fyrir dagvinnu á sama tíma og stéttarbræður þeirra í Danmörku eru með tvöfalt hærra kaup. Þetta getur ekki staðizt, vegna þess að þjóðartekjur okkar Íslendinga á mann eru, þrátt fyrir samdráttinn að undanförnu, mjög sambærilegar við þjóðartekjur í Danmörku. Mismunurinn hlýtur að stafa af röngu stjórnarfari. Annaðhvort verðum við að leiðrétta þetta stjórnarfar eða við verðum að viðurkenna þá staðreynd, að við erum ekki menn til þess að stjórna þessu þjóðfélagi. Það fær ekki staðizt til lengdar. að fólk hér lifi við miklu naumari kost en fólk í grannlöndum okkar. Þessa staðreynd tel ég. að ábyrgir menn í hvaða flokki. sem þeir eru, verði að hugleiða af fullri alvöru.