22.10.1968
Neðri deild: 5. fundur, 89. löggjafarþing.
Sjá dálk 791 í B-deild Alþingistíðinda. (753)
3. mál, læknaskipunarlög
Lúðvík Jósefsson:
Herra forseti. Þegar mál þetta var hér síðast á dagskrá, hafði ég kvatt mér hljóðs, af því að ég vildi gera nokkra grein fyrir afstöðu minni til þessa máls.
Hæstv. heilbrmrh. gerði hér allýtarlega grein fyrir þessu frv. og fyrir þeim erfiðleikum, sem við er að etja í læknaskipunarmálum landsbyggðarinnar, en eins og hv. þm. er kunnugt, er þar við mikla erfiðleika að stríða, því að það virðist vera svo, að það takist grátlega seint að ráða fram úr þeim mikla vanda að tryggja landsbyggðinni sómasamlega læknisþjónustu.
Þegar læknaskipunarlögin voru hér síðast til meðferðar á Alþ., eða árið 1965, voru gerðar allverulegar breytingar, sem ætlað var, að gætu orðið til þess að greiða nokkuð fyrir því, að læknar fengjust til þess að þjóna læknishéruðum úti um land. Það er enginn vafi á því, að það, sem þá var samþ., miðaði í rétta átt og hlaut að vera fremur hvetjandi fyrir lækna til þess að taka að sér þessi störf heldur en hitt. Það var þó álit okkar margra, sem um þær till. fjölluðum, að það væri hæpið, að þær dygðu til þess að leysa þetta mikla vandamál, og sú hefur líka orðið raunin á. Nú er með þessu frv. lagt til að bæta hér enn nokkuð úr. Það er lagt til, að komið verði upp sérstökum læknamiðstöðvum og ríkið leggi þar fram nokkru meira fé til þess að gera aðbúnað læknanna enn betri en nú er. Ég vil fyrir mitt leyti taka undir það, sem hér kom fram hjá hæstv. ráðh. Ég álít, að hér sé stefnt í rétta átt, þetta geti í vissum tilfellum orðið nokkur hjálp. En hins vegar vil ég lýsa því yfir sem minni skoðun, að ég held, að þó að þetta frv. verði nú samþ. til viðbótar við fyrri ráðstafanir í þessum málum, þá muni það fjarri því leysa þann vanda, sem hér er við að glíma, og ætla ég, að hæstv. ráðh. hafi einnig gert sér fulla grein fyrir því, eins og kom fram í ræðu hans. Það er alveg víst, að vandinn í þessum tilfellum stafar ekki af því fyrst og fremst, að laun lækna séu ekki orðin sæmileg eða sambærileg við laun annarra starfsmanna, og vandamálið stafar ekki heldur að mínum dómi fyrst og fremst af því, að aðbúnaður lækna í læknishéruðum úti á landi sé ófullnægjandi. Eflaust er það í ýmsum tilfellum, að þarna kann nokkuð á að skorta, sem sagt, að launin séu ekki nægilega góð í einstaka héruðum, eða aðbúnaður sé enn ófullnægjandi. En því er alls ekki til að dreifa í nándarnærri öllum þeim tilfellum, þar sem er þó um áberandi læknaskort að ræða.
Hæstv. heilbrmrh. gat þess hér í sinni ræðu, að ástandið í læknamálum á Austurlandi væri t.d. nú mjög alvarlegt og hans rn. hefði nokkuð með þessi mál að gera og væri að reyna að greiða úr þessum vandamálum. Ég efast ekkert um það, eftir að hafa átt viðræður við hæstv. ráðh. um þessi mál, að hann mun gera það, sem í hans valdi stendur, til þess að reyna að ráða bót á þessum miklu vandamálum þar eystra, og það efast ég ekki heldur um, að það mun landlæknir gera, sem mikið hefur með þessi mál að fást, eftir því sem hans geta stendur til. En á Austurlandi er þessu þannig farið nú, að á svæðinu frá Hornafirði austur um til Fáskrúðsfjarðar er enginn læknir, á Fljótsdalshéraði vantar einn lækni, á Eskifirði og Reyðarfirði er enginn læknir og í Neskaupstað vantar tvo lækna, héraðslækninn og aðallækninn að sjúkrahúsinu, þar er nú aðeins starfandi aðstoðarlæknir við sjúkrahúsið, og á Seyðisfirði er í rauninni einnig læknislaust, því að héraðslæknirinn er þar að fara úr starfi. Þannig er ástandið á Austurlandi nú, að það má segja, að Austurland sé að verða læknislaust. Eins og menn vita, er ekki aðeins sá vandi í þessum efnum, sem snýr að Austfirðingum sjálfum. Um þetta leyti árs getur verið þar um að ræða jafnvel menn svo að skiptir þúsundum, ekki minna en 2–3 þús. aðkomumanna, sem verða að hafa störf sín þar eystra um þetta leyti og fást við þannig störf, að æðioft ber það við, að óvænt slys ber að höndum, og þá er illa komið, þegar læknismálunum er skipað á þann hátt, sem er nú á Austurlandi. Veit ég, að heilbrigðismálastjórnin gerir sér grein fyrir þessu og hún reynir að leita úrbóta í þessum efnum. En þegar þessi mál þar eystra eru virt fyrir sér, kemur það fljótlega í ljós, að á fæstum þessum stöðum, ef ég segi ekki á þeim öllum, er því alls ekki til að dreifa, að laun læknanna séu lág. Þvert á móti munu í ýmsum tilfellum laun lækna á þessum svæðum hafa verið samkv. opinberum skýrslum mjög há, að ekki sé meira sagt, á sumum stöðunum — mjög há. Og því verður varla trúað, að læknar beri því við, að þeir sæki ekki í þessi héruð vegna þess, að þarna sé kaupið of lágt. Þá kemur upp hitt sjónarmiðið, sem nokkuð hefur borið á, þegar reynt er að finna skýringar á þessum vanda, að héraðslæknar úti á landi búi við ófullnægjandi vinnuskilyrði eða þeim þyki, að þeir séu mjög einangraðir í störfum, og því þurfi m.a. að leita þeirra ráða, sem koma fram í þessu frv., að vinna að því að byggja upp læknamiðstöðvar. En í þessum efnum vil ég benda á það, að ekki get ég annað séð en t.d. í Neskaupstað hafi öll þessi skilyrði verið fyrir hendi. Þar hefur raunverulega verið komið upp hreinni læknamiðstöð, á svipaðan hátt og hér er gert ráð fyrir. Þar er mjög góð aðstaða, óvenjugóð aðstaða í sjúkrahúsi, þar sem læknarnir hafa haft sína vinnuaðstöðu og getað unnið saman. Þar hafa verið þrír læknar, eða áttu að vera þrír læknar og stundum verið það, og þrátt fyrir mjög góðar tekjur, góða vinnuaðstöðu og þessa möguleika að geta rekið saman læknamiðstöð, eftir því sem læknarnir hafa viljað halda á þeim málum, tekst eigi að síður ekki með neinum eðlilegum hætti að útvega menn í þessi störf.
Ég vildi aðeins, að þetta kæmi hér fram, til þess að menn áttuðu sig á því, að hér er um mjög vandasamt úrlausnarefni að ræða, og ég held, að bót á þessum vanda verði ekki ráðin að fullu með því að samþykkja frv. eins og það, sem hér liggur fyrir. Hér þarf miklu meira að koma til. Ég vil t.d. benda á það, að fram hefur komið sú hugmynd, að það ætti að taka öll aðalsjúkrahúsin úti á landi og raunverulega reka þau öll undir einum hatti, gera þau öll deildir frá Landsspítalanum hér í Reykjavík og hafa þá skipun á, að þeir læknar, sem ráðnir eru að Landsspítalanum, verði einnig að þjóna á þessum stöðum, eftir því sem þeim verður falið að skiptast á í hinum ýmsu sjúkrahúsum. Það er vitanlega ómögulegt að komast hjá því að reyna að taka upp þá skipan, sem tryggir það, að eðlileg læknisþjónusta við góð skilyrði geti farið fram alls staðar í landinu. Og það er alveg ómögulegt að láta þetta þróast þannig, að allir læknar, sem starfandi eru í landinu, reki sína starfsemi aðeins hér í Reykjavík og hingað verði allir menn að leita í öllum tilfellum til þess að geta náð til læknis. Það hefur verið bent á í þessum efnum, að það sé líka um það að ræða, að það þurfi að endurskoða kennslu læknaefnanna, og ég tók eftir því, að hæstv. ráðh. minntist á þetta efni og virtist einmitt hafa komizt að þeirri niðurstöðu, að það mundi þurfa að taka það mál til sérstakrar athugunar. Ég er á sömu skoðun. Ég held líka, að nokkuð af þessum vanda megi rekja einmitt til þess, að kennslan í Háskólanum í læknisfræði sé ekki á þann hátt, sem hún þurfi að vera, m.a. til þess að ala upp lækna til þjónustu utan aðallækningastöðvanna hér í Reykjavík.
Ég skal við þessa umr. ekki orðlengja frekar um þetta frv. Ég er fylgjandi frv., svo langt sem það nær. Ég býst við því, að með því sé stefnt í rétta átt, og ég fyrir mitt leyti get vel gengið inn á það að veita heilbrigðisstjórninni þá heimild, sem óskað er eftir með þessu frv., að hún geti í vissum tilfellum lagt niður læknishéruð, sem ekki reynast tök á að fá fasta lækna til að þjóna, ef hún getur tryggt þjónustu handa þeim læknishéruðum með öðrum ráðum eða með því að koma upp sameiginlegum læknamiðstöðvum. Ég fellst á það að veita heilbrigðisstjórninni þessa heimild, og ég býst við því, að í grundvallaratriðum sé stefnt í rétta átt með þeirri breytingu á læknishéraðaskipuninni, sem stefnt er að með þessu frv. En ég undirstrika það, sem ég sagði hér áðan, að ég held, að hér þurfi miklu meira að koma til, til þess að þessi vandi verði leystur, heldur en að samþykkja þetta frv., eins og það liggur fyrir. Og ég vænti þess, að hæstv. ráðh. beiti sér fyrir því, eins og hann gaf fyrirheit um í framsöguræðu sinni fyrir þessu máli, að það verði unnið þannig að því að reyna að leysa þessi vandamál, að það megi takast og þá á þann hátt, að meira verði að gert heldur en felst í þessu frv.