10.11.1969
Neðri deild: 12. fundur, 90. löggjafarþing.
Sjá dálk 203 í C-deild Alþingistíðinda. (2403)
54. mál, læknalög
Flm. (Bragi Sigurjónsson) :
Herra forseti. Meginefni þessa frv. er það, að ótakmarkað lækningaleyfi geti þeir einir fengið, sem gegnt hafa læknishéraði eða aðstoðarlæknisstarfi hjá héraðslækni allt að 6 mánuðum að loknu námi. Frv. er nauðvörn gegn þeim læknaskorti, sem nú hrjáir landsbyggðina utan Faxaflóasvæðisins. Kann sú læknavöntun að hljóma einkennilega, þegar í öðru orðinu er rætt um offjölgun í læknastéttinni. En staðreyndin er sú, að fjölmörg læknishéruð um Vestfirði, Norðurland og Austurland eru læknalaus og þangað hafa ekki fengizt læknar, þótt maður hafi gengið undir manns hönd til þess að fá úr þessu bætt. Margir ala þá von í brjósti, að svonefndar læknamiðstöðvar leysi þennan vanda, en öðrum er það mjög til efs, og víst er, að sú þróun gengur svo hægt fyrir sig, að ekki verður eftir henni beðið aðgerðalaust. Landsbyggðin er víða nánast skelfingu haldin af því öryggisleysi, sem læknaskorturinn þar veldur, en ofan á bætist ótrúlegur kostnaður við útvegun meðala, þótt til læknis náist t. d. um síma, ef enginn er í héraði til að afgreiða lyfseðla, sums staðar um hundruð km að fara í ófærð um vetur. Hér er ein ástæðan fyrir því, að margir strjálbýlisbúar taka með nokkru seinlæti áróðrinum fyrir ágæti læknamiðstöðva, þeim finnst hann bera keim af því, að hagsmunir læknanna sitji þar fyrir þjónustuhollustunni við þá, sem starfa þeirra þurfa að njóta, auk þess sem persónuleg kynni og tengsl við lækna manns, sem margir telja mikilsverð, tapist að mestu. Samt sem áður reikna flestir með því, að læknamiðstöðvar muni, áður en lýkur, leysa héraðslæknakerfið af hólmi, en sú breyting gengur svo seint fyrir sig, að ekki verður beðið úrbótalaust á meðan. Því er lögð hér til bráðabirgðalausn, sem komið getur að haldi fljótt og vel um sinn. Sama gildir um þá þáltill. að freista þess að fá erlenda lækna um sinn til að gegna héraðslæknisstörfum hérlendis, og vil ég nota tækifærið til að hvetja til að sú till. verði einnig samþ.
Til að sýna fram á, hve læknaleysið er tilfinnanlegt vandamál víða, tek ég hér dæmi úr Norðurl. e., þar sem ég þekki bezt til. Hygg ég þó, að sums staðar séu dæmi jafnvel verri, og mun þeim þá væntanlega lýst af þingbræðrum mínum, sem betur þekkja til þeirra. Í Norðurl. e. eru 8 læknishéruð, og eru skipaðir héraðslæknar í fjórum þeirra aðeins, en í einu að auki til bráðabirgða og alls óvíst um framhald. Er þar um Kópaskers- og Raufarhafnarlæknishéruð að ræða, en þar búa um 1200 manns. Það hefur verið óskipað svo árum skiptir, en læknar á faraldsfæti setið þar stopult sum sumur, en ella hefur orðið að leita læknis til Húsavíkur eða Reykjadals, og er það mikið langræði á vetrum og stundum ófært með öllu nema á snjóbíl. Ekki er vitað, að hér sé úrbóta að vænta á næstunni, nema læknir verður þar vísast í vetur, eins og áður er getið, en óbundið þó. Þá er Þórshafnarlæknishérað óskipað og hefur verið um 3–4 ára skeið, en héraðinu þjónað frá Vopnafirði, ef þar hefur þá verið læknir. Er þá yfir snjóþunga heiði að sækja á vetrum, og hefur Vegagerðin ekki viljað takast þær skuldbindingar á hendur að halda fjallvegi þessum færum einu sinni í viku hverri vetrarlangt. Við þetta öryggisleysi um læknisþjónustu búa um 900 manns á Þórshöfn og í Skeggjastaðahreppi og Þistilfirði, en ágætt íbúðarhús og góð aðstaða við algeng læknisstörf bíða læknis á Þórshöfn, sem enginn fæst. Þá er nú orðið læknislaust í Breiðumýrarlæknishéraði í Suður-Þingeyjarsýslu, en það er bæði víðlent og fjölmennt, og eru á því svæði fjölmennur héraðsskóli og kvennaskóli auk 3–4 barnaskóla. Mun héraðsbúum nú ætlað að sækja læknisþjónustu til Húsavíkur, og þó að það sé vandræðaminna en aðrir verða sums staðar að búa við, bregður þar öllum stórlega við, þar sem þeir höfðu úrvalshéraðslækni til skamms tíma.
Margir hafa leitt huga að því, hvað valdi tregðu lækna til að taka að sér læknishéruð til fastrar þjónustu. Sumir eru svo dómharðir að segja, að hinn ungi læknir í dag líti ekki á læknisstarfið sem líknarstarf, heldur álitlega leið til tekjuöflunar, ef vel sé á málum haldið og á góðum stað setið. Vera kann, að einhverjir í læknastétt hugsi svo, en ósanngjarnt er að dæma heila stétt eftir fáeinum einstaklingum. Ýmsir forsvarsmenn læknasamtakanna mikla í augum aðbúnaðarskort og lélega aðstöðu til læknisstarfa í héruðunum, en þó er hvort tveggja til í bezta lagi, þar sem læknar fást þó ekki. Enn er talað um einangrun héraðslækna og slæma aðstöðu til að mennta börn sín. Sumir eru sagðir mikla fyrir sér ábyrgðina gagnvart erfiðum sjúkdómstilfellum einir og óstuddir, en fyrr hefur margur læknirinn orðið að glíma við þá ábyrgð og ekki hopað af hólmi. En vafalaust eru orsakirnar fleiri en ein og fleiri en tvær, og mér kæmi ekki á óvart, að sú væri ekki veigaminnst, að héraðslæknisstarfið er nú svo bindandi, að nærri stappar héraðsfjötrum. Þeir verða að vera viðbúnir kalli allan sólarhringinn árið um kring. Um regluleg sumarfrí hefur ekki verið að ræða, né frí um sinn til náms og þekkingaröflunar, því að lækna til afleysingar hefur ekki verið hægt að fá, svo að ganga mætti að sem vísu. Hefur þannig aðstaða héraðslæknis stórspillzt frá fyrri tíð, þegar það var fastur liður í læknismenntun hvers læknis að þjóna héraði í 3–4 mán. að loknu háskólanámi. Vil ég því leyfa mér að halda því fram, að við eigum að taka upp þá gömlu skipan, meðan við bíðum annarrar nýrrar, læknamiðstöðvanna, og slá þannig tvær flugur í einu höggi — bæta aðstöðu héraðslækna til fría og endurmenntunar og veita læknislausum héruðum þjónustu verðandi lækna, en fyrir því er gömul og ný reynsla, að slík læknisþjónusta hefur gefizt ágætlega. Æskilegast hefði verið, að læknasamtökin sjálf hefðu hér komið með skjótvirkar úrbætur, en fyrst svo hefur ekki orðið og fjölmörg læknishéruð eru læknislaus og engar horfur á skjótum umskiptum, nema eitthvað róttækt sé tekið til bragðs, er hér lagt til, eins og fyrr segir, að engir læknar fái ótakmarkað lækningaleyfi nema þeir, sem hafa áður gegnt læknishéraði eða verið aðstoðarlæknar héraðslæknis um allt að 6 mánaða skeið. Svo margir læknar útskrifast hér árlega, að þessi ráðstöfun ætti að gefa skjótvirka raun. Þyki lagabreyting þessi harðleikin og óþörf, þegar stundir líða, er hægurinn hjá að nema hana úr gildi, er hún hefur lokið sínu hlutverki og gert sitt gagn, en í dag er hún bráð nauðsyn, áður en enn meiri vandræði standa af læknaskorti úti í strjálbýlinu.
Ég legg svo til, herra forseti, að frv. þessu verði að lokinni þessari umr. vísað til 2. umr. og heilbr.- og félmn.