17.11.1969
Neðri deild: 15. fundur, 90. löggjafarþing.
Sjá dálk 363 í C-deild Alþingistíðinda. (2592)
77. mál, Útgerðarstofnun ríkisins til atvinnujöfnunar
Flm. (Magnús Kjartansson) :
Herra forseti. Hv. 3. þm. Sunnl. hóf mál sitt á því að segja, að hann hefði ekki trú á opinberum rekstri á togurum og, að hann hefði ekki trú á ríkisrekstri, af honum væri í mörgum tilfellum mjög slæm reynsla. Þetta er tónn, sem oft heyrist hér í þingsölunum hjá þm. þessa hv. flokks, en ég held, að það sé kominn tími til að fara að kveða niður þennan söng. Við skulum aðgæta það, að hér á Íslandi er meira um opinberan rekstur á fyrirtækjum en um einkarekstur. Það er meira fjármagn bundið í opinberri eign, ef maður tekur saman ríkiseign og félagslega eign og eignir á vegum samvinnufélaga, en í rekstri einkaaðila. Og ég held, að reynslan sé sú, að þessi opinberu fyrirtæki eru sízt verr rekin en hin. Það er hægt að nefna dæmi um alls konar mistök, sem þarna hafa verið gerð, en það er hægt að nefna önnur dæmi og engu smávaxnari um hrikaleg mistök hjá einkaaðilum. En fyrst við erum einvörðungu að ræða um togaraútgerð í þessu sambandi, þá vil ég minna á það, að ég hygg, að bæði Bæjarútgerð Reykjavíkur og togarafélagið á Akureyri, sem er líka félagslegur rekstur, hafi verið rekin býsna myndarlega. Og eitt er víst, að alþýða manna hér og á Akureyri hefur notið mjög góðs af þessari útgerð. Hv. þm. beindi til mín tilteknum fsp. Ég skal viðurkenna það fúslega, að mig skortir sérþekkingu til að svara þeim af nokkurri nákvæmni. Ég hygg, að togarar af þeirri stærð, sem rætt er um í frv., mundu naumast kosta innan við 100 millj. kr. hver. En um rekstrarkostnað og afkomu get ég að sjálfsögðu ekkert sagt. Það er háð svo mörgum öðrum atriðum. Hins vegar vil ég minna þennan hv. þm. á það, að verulegur floti slíkra togara er gerður út á hafsvæðunum í Norður-Atlantshafi. Þessir togarar eru að sjálfsögðu gerðir út, vegna þess að útgerð þeirra er arðvænleg fyrir þau þjóðfélög, sem hlut eiga að máli. Þjóðfélögin telja sig hagnast á því að gera út þessa togara og fá aflann til sín. Við Íslendingar höfum betri aðstöðu en nokkur önnur þjóð til þess að hagnýta þessi hafsvæði. Og það eru engin rök fyrir því, að það, sem aðrar þjóðir geta gert með góðum árangri á þessu sviði, sé ókleift fyrir okkur. Hitt skal ég fúslega taka undir með þessum hv. þm., að það væri full ástæða til þess að kanna þessi atriði mun betur en við flm. höfðum gert. Ég vil taka mjög undir það, að sú n., sem fær málið til meðferðar, afli sér sem mestrar vitneskju einmitt um þá þætti, sem hann minntist á áðan.
Hv. þm. vék að því, að af því gætu hlotizt ýmsir örðugleikar, ef skipta þyrfti afla t. d. togara á fleiri en einn stað og það gæti valdið óánægju hjá áhöfn skipanna o. s. frv. Mér er þetta fullkomlega ljóst. Ég vék að því áðan í framsöguræðu minni, að þarna myndu koma upp mörg vandamál, þetta vandamál, sem hv. þm. minntist á, og einnig það vandamál, að það verður aukinn tilkostnaður af því að vera að flytja fiskinn lengri leið og á marga staði. En auðvitað verður að gera þannig samninga við áhafnir þessara skipa, að þessi atriði vegist upp.
Það er, held ég, orðið ákaflega tímabært að taka í meginatriðum til endurskoðunar ýmsa þætti í samningum sjómanna, vegna þess að úthald á fiskveiðum hefur lengzt svo fjarskalega mikið. Það er orðið algengt, að menn stundi sjóinn allan ársins hring án nokkurra hléa. Og það er áreiðanlega orðið tímabært að taka upp nýjan hátt á þessu, tryggja mönnum sumarleyfi og vetrarleyfi eða hafa það þannig, að hægt sé að skipta um áhafnir á skipunum. Ég hygg, að þetta sé alveg brýn nauðsyn í sambandi við þær breytingar, sem orðið hafa á útgerð á þessum lengda úthaldstíma, sem ég var að tala um.
Vafalaust mundu þessi atriði koma þarna á dagskrá, eins og hv. þm. gat um, og þessi vandamál mundi verða að leysa og vafalaust mörg önnur, sem við flm. höfum ekki komið auga á. Engu að síðu stendur eftir sú staðreynd, sem þessi hv. þm. viðurkenndi með mér, að þetta væri mikið vandamál, að ekki væri hægt að tryggja nægilegan afla til þess að tryggja afkastagetu frystihúsa, þegar um er að ræða aflabrest á heimamiðum eða of fáa báta. Og úr þessu vandamáli verðum við að bæta, og ef hv. þm. hefur ekki trú á því, að hægt sé að bæta það með þeirri hugmynd, sem felst í till. okkar hv. þm., Eðvarðs Sigurðssonar, þá væri mjög æskilegt, að hann sem reyndur maður á þessu sviði kæmi fram með einhverja aðra hugmynd, sem dygði til að leysa þetta vandamál, því að þetta er vandamál, sem er hægt að leysa, og þetta er vandamál, sem við verðum að leysa. Það nægir ekki að taka neikvæða afstöðu og segja: „Ég hef ekki trú á þessu,“ ef menn hafa enga jákvæða skoðun og geta ekki gert neina sjálfstæða grein fyrir því, hvað þeir vilja sjálfir.
Ég sé, að hæstv. forsrh. er kominn í sæti sitt. Ég leyfði mér áðan í framsöguræðu minni, að beina þeirri fsp. til hæstv. ríkisstj., hvort þess mætti vænta, að gerðar yrðu einhverjar ráðstafanir núna á næstu vikum til þess að tryggja það, að hafizt verði handa um smíði nýrra togara handa Íslendingum, innanlands eða erlendis. Ég held, að alþm. eigi rétt á því að fá vitneskju um slíkar fyrirætlanir, ef um þær er að ræða, og mér væri þökk á því, ef hæstv. forsrh. gæti greint frá þessu máli.