23.03.1970
Efri deild: 61. fundur, 90. löggjafarþing.
Sjá dálk 531 í C-deild Alþingistíðinda. (2813)
53. mál, byggingarsamvinnufélög
Frsm. meiri hl. (Jón Þorsteinsson):
Herra forseti. Gildandi lagaákvæði um byggingarsamvinnufélög er að finna í l. um opinbera aðstoð við byggingar íbúðarhúsa í kaupstöðum og kauptúnum frá árinu 1952. Má reyndar segja, að lítið sé nú eftir af þeim lagabálki annað en kaflinn um byggingarsamvinnufélögin. Þeir einstaklingar, sem byggja íbúðir sínar í byggingarsamvinnufélagi, eru öðruvísi settir en aðrir, sem byggja utan byggingarsamvinnufélaga. Byggingarsamvinnufélagsmenn, má segja, að njóti annars vegar forréttinda umfram aðra og að hinu leytinu beri þeir líka skyldur umfram það, sem aðrir gera. Forréttindin, ef svo má segja, sem menn njóta í byggingarsamvinnufélagi, eru þau, að félagið á rétt á ríkisábyrgð fyrir lánum, sem tekin eru út á íbúðirnar, og þetta auðvitað greiðir fyrir því, að hægt sé að fjármagna þessar byggingar. Það eru ekki aðrir byggingaraðilar í landinu, sem eiga rétt á ríkisábyrgð út á íbúðabyggingar heldur en þeir, sem eru í byggingarsamvinnufélögum. Þær sérstöku skyldur, sem menn í byggingarsamvinnufélögum bera, eru hins vegar þær, að þeir eru ekki frjálsir að því að selja sínar íbúðir. Endursala á íbúð, sem maður hefur eignazt í byggingarsamvinnufélagi, fer eftir vissum reglum, þannig að samvinnufélagið á forkaupsrétt á íbúðinni að undangengnu sérstöku mati. Þessar reglur hafa nú verið óbreyttar, hygg ég, nokkra áratugi, en reynslan hefur orðið sú, smátt og smátt, þegar tímar hafa liðið fram, að gildi þessara forréttinda hefur minnkað og skyldurnar í reynd orðið miklu minni en gert var ráð fyrir, og forréttindin hafa minnkað að því leyti til, að það hefur orðið mjög erfitt að selja skuldabréf, þótt þau væru ríkistryggð, öðruvísi en með miklum afföllum, þannig að þetta eru ekki í dag eins góðir kostir og fyrir 20 árum. Að hinu leytinu hafa ákvæði l. um þessar sömu skyldur í reynd verið, sennilega frá upphafi eða a.m.k. langa lengi, dauður bókstafur, sem raunverulega hefur ekki verið framkvæmdur.
Því má velta fyrir sér, þegar málefni byggingarsamvinnufélaganna eru hugleidd, hvers vegna menn ganga í byggingarsamvinnufélag, og ég geri ráð fyrir því, að aðalástæðan sé hjá flestum sú, að þeir telja sig hafa hagræði af því, einkanlega á þann hátt, að með því að vera í byggingarsamvinnufélagi, þá eiga menn kost á því að fá íbúðina á kostnaðarverði, gagnstætt því ef þeir kaupa íbúðir af öðrum byggingarfyrirtækjum, kaupa þær á einhverju byggingarstigi, kaupa þær t.d. tilbúnar undir tréverk, eins og nú er algengt. Í öðru lagi geta ýmsir kostir fylgt því að byggja í byggingarsamvinnufélagi, sérstaklega ef þetta eru samvaldir menn, sem eru saman í byggingarflokki. Það getur verið ýmiss konar samhjálp, sem þeir geta veitt og notið hver hjá öðrum, sem gerir það að verkum, að byggingin kann að verða ódýrari en ella. Mér finnst í raun og veru, að það mætti hugleiða það, hvort þetta væri ekki alveg nægjanleg ástæða fyrir menn, sem það vilja, til þess að stofna byggingarsamvinnufélög og vera þar og láta þau byggja fyrir sig íbúðir. Það ættu raunverulega engar sérstakar lagareglur að gilda um byggingarsamvinnufélög, þannig að menn væru frjálsir að selja þessar íbúðir, eða a.m.k. væru ekki nein ákvæði í landslögum um það. Það væri því aðeins, ef félagið sjálft takmarkaði þann rétt að einhverju leyti, og að þessir aðilar hefðu heldur ekki neinn aðgang að lánsfjármagni eða skuldabréfasölu umfram aðra, sem byggja, því að þetta finnst mér a.m.k. eðlilegt, að komi upp í hugann, þegar hugsað er um málefni byggingarsamvinnufélaganna.
Hér hefur í d. verið borið fram frv. um byggingarsamvinnufélög af hv. 11. þm. Reykv. og hv. 1. þm. Norðurl. v. Þetta frv. var borið hér fram fyrir tveimur árum í d., en þá var því vísað til ríkisstj. í trausti þess, að heildarendurskoðun á húsnæðismálalöggjöfinni, sem þá stóð yfir, væri hraðað og málefni byggingarsamvinnufélaganna þar athuguð. Um þá endurskoðun hefur nú ekki spurzt, að því er varðar þennan sérstaka þátt byggingarmálanna um byggingarsamvinnufélögin. En í þessu frv. eru ýmisleg gagnleg nýmæli. Ég vil nefna sem dæmi ákvæði 2. gr. um það, að það þurfi nokkuð fleiri menn en áður til þess að stofna byggingarsamvinnufélög, einkum í Reykjavík. Reyndar er það svo hér í Reykjavík að mínu viti, að byggingarsamvinnufélögin hér eru of mörg og of smá. Þetta mundi njóta sín betur, ef þau væru færri og öflugri.
Þá er einnig í 7. gr. frv. sett fram sem aðalregla, sem reyndar er í núgildandi l., að byggingarsamvinnufélag á að annast um byggingu íbúðarinnar að öllu leyti. En í gildandi l. er þó ríkisheimild til að víkja frá þessu, sem í reynd hefur iðulega verið vikið frá, þannig að menn byggja íbúðir sínar algerlega á eigin vegum, en ganga síðan í byggingarsamvinnufélag, þegar þeir eru búnir að byggja þær, til þess að geta fengið að njóta ríkisábyrgðarinnar og ganga þá í byggingarsamvinnufélög, en sá er auðvitað ekki tilgangur l. En hér er þessi undanþáguheimild þrengd mjög í 7. gr. og aðeins bundin við það, að félagsstjórn megi leyfa félagsmönnum að innrétta íbúðir sínar sjálfir, ef hlutaðeigandi lánaflokkur óskar þess.
Þá er líka í 9. gr. frv. ákvæði um það, að hinar sérstöku endursölureglur gildi aðeins í 15 ár, og enn fremur segir í 14. gr., að Húsnæðismálastjórn láti gera fyrirmyndaruppdrætti að byggingum í staðinn fyrir ríkisstj. o.s.frv. Þessi ákvæði hér eru tvímælalaust öll til bóta. En þetta eru þó kannske ekki þau ákvæði, sem hv. flm. frv. hafa borið mest fyrir brjósti, er hafa orðið að ásteitingarsteini í heilbr.- og félmn., sem hafði þetta frv. til meðferðar.
Það er niðurstaða heilbr.- og félmn., sem kannaði þetta mál allítarlega og kvaddi á sinn fund fulltrúa allra helztu byggingarsamvinnufélaganna í Reykjavík og ræddi við þá um þetta mál, að meiri hl. n., sem ég mæli hér fyrir, mælir með því, að frv. verði samþ. með allverulegum breyt., og er stuðningur okkar við það bundinn, hvernig þessum brtt. okkar reiðir af, en minni hl. vill samþykkja frv. svo að segja óbreytt eða með minni háttar breyt.
Ég skal þá víkja að þeim brtt., sem eiginlega mestur ágreiningur hefur risið um, og því, sem við í meiri hl. heilbr.- og félmn. viljum fella út úr frv. Og þá er það í fyrsta lagi, að samkv. frv. á að skylda Seðlabanka Íslands til þess að kaupa á nafnverði, ef þörf krefur, ríkistryggð skuldabréf fyrir eigi lægri fjárhæð en 75 millj. kr. Þetta ákvæði var sent Seðlabankanum til umsagnar, og í umsögn sinni segir Seðlabankinn svo, að hann sé efnislega mótfallinn umræddu ákvæði. Hann telur, að það hljóti að vera mat bankastjórnar Seðlabankans hverju sinni, hvort bankinn veitir slíka fyrirgreiðslu,enda hlýtur slíkt að fara eftir peningalegum aðstæðum og efnahagsástandi á hverjum tíma. Þegar þetta ákvæði er skoðað, þar sem ætlazt er til að skylda Seðlabankann til þess að kaupa skuldabréf fyrir 75 millj. kr., þá tel ég vissulega, að það þurfi að lita á fleira en eingöngu skoðanir eða sjónarmið Seðlabankans í þessu máli. Þar verða einnig önnur atriði að koma til athugunar. Það, sem fyrst og fremst er fyrir utan það, sem Seðlabankinn segir þarna, og sem er auðvitað ljóst, að ef hann er skyldaður til þessa, þá eru það náttúrlega minni möguleikar fyrir bankann til þess að hlaupa undir bagga á öðrum sviðum, sem væru enn þá brýnni. Það er eiginlega spurningin um þetta: Er þetta fullkomlega réttlætanlegt, að Seðlabankinn kaupi þarna bréf fyrir tiltekinn hóp byggingaraðila í landinu, ef hann veitir öðrum byggingaraðilum ekki sambærilega fyrirgreiðslu? Nú hefur Seðlabankinn að vísu veitt fé til húsnæðismála og til bygginga, hann hefur lánað Byggingarsjóði ríkisins eða Veðdeild Landsbankans, útvegað þeim fé, en það hygg ég, að hafi eingöngu verið bráðabirgðalán, en aldrei í þeim tilfellum, að hann hafi beinlínis keypt þar skuldabréf. Þessar bráðabirgðalánveitingar Seðlabankans til húsnæðismálastjórnar eða Byggingarsjóðs ríkisins hafa auðvitað komið öllum að gagni, líka þeim, sem byggja í byggingarsamvinnufélögum, af því að þeir taka sín húsnæðismálalán eins og aðrir. En þó ég hafi bent hér á, að þessi ríkistrygging skuldabréfa fyrir lánum, sem byggingarsamvinnufélög taka, hafi haft kannske minni og minni þýðingu, vegna þess hve erfitt hefur verið að selja slík bréf, þá er þó rétt að benda sérstaklega á einn hóp manna, sem hefur notið þessa ákvæðis alveg sérstaklega, og það eru þeir einstaklingar, sem eru í lífeyrissjóðum og eiga kost á því að fá lán til húsbygginga úr þeim lífeyrissjóði, sem þeir eru í. Nú er það svo með þessa lífeyrissjóðamenn, að þeir fá yfirleitt í fyrsta lagi almenn húsnæðismálalán. Síðan fá þeir viðbótarlán úr þeim lífeyrissjóði, sem þeir eru í. Nú er það svo, að margir lífeyrissjóðir, hvort sem það er nú réttlátt eða ekki, og m.a. Lífeyrissjóður opinberra starfsmanna, veita ekki þetta lán. Þar sem húsnæðismálastjórn er búin að taka 1. veðréttinn, þá veita þeir ekki lífeyrissjóðslán út á 2. veðrétt nema gegn ríkisábyrgð, og þetta hefur auðvitað það í för með sér, að þessir lífeyrissjóðamenn, sem vilja geta notið beggja lánanna, eiga ekki annars kost eiginlega en að ganga í byggingarsamvinnufélag, þó að þeir kannske af öðrum ástæðum hefðu ekki áhuga á því. En vegna þessara skilyrða lífeyrissjóða um ríkisábyrgð, þá geta menn ekki uppfyllt hana öðruvísi en fyrir milligöngu byggingarsamvinnufélags, og þeir gerast því félagar þar.
Nú er það svo, sem betur fer, að fjöldi manna í þessu landi er eða verður aðnjótandi að lánum lífeyrissjóða. Nú er verið að stofna marga lífeyrissjóði. Einkum má benda á alla þá lífeyrissjóði, sem samið var um 19. maí 1969 og sem er nú stofnað til á þessu ári, þ.e.a.s. lífeyrissjóðir fólks innan Alþýðusambands Íslands, sem ekki bjó við lífeyrissjóð áður, það eru kannske 20 til 30 þús. manns, og sjálfsagt munu fleiri þar koma í kjölfarið. Að vísu veit ég ekki, hvaða lánareglur þessir nýju sjóðir koma til með að setja, en haldi þeir sig við að, sem flestir aðrir sjóðir gera um ríkisábyrgð, þá byggir þetta fólk sennilega á vegum byggingarsamvinnufélaga, og ég sé þá ekki, að ef þetta fólk fær almenn húsnæðismálalán, síðan viðbótarlán hjá sínum lífeyrissjóði, sem fæst ríkistrygging fyrir, að þá sé nein brýn ástæða til að gera meira fyrir þann hóp manna. Þar sem frekar þyrfti þá eitthvað að hjálpa upp á, eru allir hinir, sem ekki eru í lífeyrissjóðum, þó að sá hópur fari nú sjálfsagt minnkandi á næstu árum, þegar allir þessir lífeyrissjóðir koma í gagnið.
Það mætti líka hugsa sér, ef svona ákvæði væru samþykkt, þannig að þarna ykjust verulega lánamöguleikar þessara manna, að þá mundi það væntanlega hafa í för með sér, að það risi bara upp fjöldi nýrra byggingarsamvinnufélaga og alls konar kannske gervifélaga bara til þess að ná í þessa lánafyrirgreiðslu, og þá yrði misræmið of mikið. Ég tel það út af fyrir sig góðra gjalda vert hjá hv. flm., að reyna að leita einhverra leiða til þess að koma þessum bréfum betur út. En ég tel þó, að þörfin sé á raun og veru miklu brýnni að gera þetta á breiðari grundvelli. Það, sem að er svona almennt í húsnæðismálum og lánamálum, er fyrst og fremst það, að fólk, sem er að byggja, hvort sem það er hjá byggingarsamvinnufélagi eða á annan hátt, verður að bíða allt of lengi eftir húsnæðismálaláninu, og það er fyrst og fremst þar, sem potturinn er brotinn og þyrfti að bæta úr.
Þá er annað ákvæði hér í þessu frv., sem ágreiningur er um milli meiri og minni hl. heilbr.- og félmn., og það er hér ákvæði í 8. gr. frv., þar sem segir: „Í þeim sveitarfélögum, þar sem byggingarsamvinnufélög starfa, er hlutaðeigandi sveitarfélögum skylt að láta slík félög sitja fyrir um úthlutun lóða.“ Þetta var nú líka í þessu fyrra frv., sem flutt var hér fyrir tveimur árum. Þá mótmælti stjórn Sambands ísl. sveitarfélaga eindregið þessu ákvæði. Ég skal játa það, að ég get ekki séð, hvers vegna byggingarsamvinnúfélög ættu að hafa forgangsrétt til lóða í sveitarfélagi umfram alla aðra, sem þurfa á íbúðarhúsnæði að halda, t.d. umfram verkamannabústaði, umfram leiguhúsnæði, sem sveitarstjórn vildi byggja sjálf, eða umfram aðra. Ég verð að játa það, að ég skil þetta ekki bara, hvernig stendur á því, að þessi krafa er sett fram. Að sjálfsögðu getur mönnum sýnzt sitt hvað um það, hvernig einhver sveitarstjórn úthlutar lóðum, og það er oft mjög vandasamt, það eru oft miklu fleiri um þessar lóðir heldur en hægt er að veita. En ég segi það, að það er þá mál, sem fyrst og fremst íbúar viðkomandi sveitarfélags geta tekið afstöðu til og tryggt breytingar á við næstu sveitarstjórnarkosningar. Ég tel vissulega, að það eigi enginn að vera beittur misrétti, og við getum sagt, að þarna eigi almennt að gilda jafnrétti, en að einhver tiltekinn byggingaraðili hafi forgangsrétt umfram alla aðra, það get ég ekki skilið, að sé nein sanngirniskrafa.
Þá er það þriðja ákvæði þessa frv., sem hefur orðið sérstaklega ágreiningur um, og það er 15. gr. frv. Þar segir: „Byggingarsamvinnufélög, sem starfa samkv. þessum l., skulu undanþegin greiðslu opinberra gjalda, þ. á m. ríkisábyrgðargjalds.“ Að vísu er þetta nú kannske dálítið óskýrt orðað. Það má kannske skilja það á ýmsa vegu, hvað er falið í hugtakinu opinber gjöld. A.m.k. ef það er nú tekið nokkuð víðtækt, þá er þetta orðinn ákaflega mikill forgangsréttur. Byggingarsamvinnufélögin munu nú yfirleitt ekki þurfa að kvarta undan því, að það séu lagðir á þau miklir beinir skattar. Það er ekki lagður skattur á byggingarstarfsemina sjálfa hjá félögunum, enda geta það nú verið byggingarmeistarar eða einhver verktakafyrirtæki, sem taka hana að sér. Það eru einungis félagsgjöld og einhverjar tekjur, sem þau hafa af innheimtu af lánum, sem skattur er lagður á, þannig að hinir beinu skattar eru mjög smávægilegir. En það, sem mér finnst þó aðalatriðið, er, að byggingarsamvinnufélög eiga auðvitað að greiða skatta eftir sömu reglum og önnur samvinnufélög í landinu og engin ástæða til þess að hafa þetta öðruvísi. Ég held, að byggingarsamvinnufélög eigi fullan rétt á sér, og þau geta vissulega haft þýðingarmiklu hlutverki að gegna og geta gegnt því með prýði, þótt þau borgi sína skatta eins og önnur fyrirtæki.
Þessi þrjú atriði eru nú það, sem kannske mestur ágreiningur hefur verið um í n. Meiri hl. heilbr.- og félmn. sá ástæðu til þess að flytja fleiri brtt. við þetta frv. en um þessi þrjú atriði, sem ég hef nú rakið hér sérstaklega. Till. okkar koma fram á þskj. 408, og ég skal nú aðeins rekja efni þeirra. 1. brtt. er við 4. gr., A-lið, þar segir, að byggingarsamvinnufélagi sé aflað fjár með frjálsum framlögum hvers félagsmanns í stofnsjóð, unz fjárhæð hans í sjóðnum nemur minnst 1/5 hluta andvirðis þess húsnæðis, sem ákveðið hefur verið, að félagið komi upp fyrir hann. Þeir sögðu okkur í n., þessir byggingarsamvinnufélagamenn, sem komu á okkar fund, að í reynd væri aldrei farið eftir þessu. Það væri oft farið af stað, þótt þessi eignarhluti væri minni. Þetta færi bara eftir mati og aðstæðum hverju sinni, og væri ekki æskilegt að hafa þetta bundið við tiltekinn hluta væntanlegs kostnaðarverðs hússins, og þess vegna er brtt. á þá leið, að í staðinn fyrir 1/5 komi: nægjanlegum hluta þess húsnæðis. Þetta er nú auðvitað minni háttar atriði.
Þá er 2. brtt. meiri hl., sem er við 4. gr., C-lið. Þar er nú um að ræða nokkuð þýðingarmikið atriði, en þessi C-liður í frv. hljóðar á þá leið, að byggingarsamvinnufélagi sé aflað fjár með lán töku félagsins til útlánastarfsemi sinnar, og svo segir:
„Skylt er félmrh. f. h. ríkissjóðs að ábyrgjast þau lán, og mega þau nema allt að 80% af byggingarkostnaði þeirra húsa, sem félagið reisir. Með byggingarkostnaði skal telja gatnagerðargjald og önnur byggingarleyfisgjöld, þar með talið skipulagsgjald. Gefa skal út skuldabréf fyrir lánum þessum, er hvert nemi ákveðinni upphæð, sem fjmrh. samþykkir.“
Það er nú í fyrsta lagi, að við teljum ekki rétt, að það sé félmrh., sem eigi fyrir hönd ríkissjóðs að ábyrgjast lán, heldur sé það að sjálfsögðu hlutverk fjmrh., og þess vegna höfum við sett þarna fjmrh. í stað félmrh. Að öðru leyti þá felst það í þessari brtt. okkar, að það er ekki, sem getur nú út af fyrir sig verið matsatriði, miðað við kostnaðarverð íbúðarinnar og settir einhverjir skilmálar um, hvað sé innifalið í þessu kostnaðarverði, heldur er þarna miðað við ákveðna fjárhæð á rúmmetra í íbúðarhúsunum, sem félagið reisir. Um það má að sjálfsögðu deila, hvort æskilegra sé að miða þetta við kostnaðarverð eða ákveðna fjárhæð á rúmmetra, en þetta er nú gert hér, vegna þess að í framkvæmd hefur þetta nú verið þannig með byggingarsamvinnufélögin, að fjmrn. hefur miðað þetta við tiltekna fjárhæð. Sú fjárhæð hefur núna síðustu árin verið 2 þús. kr. og er búin að vera það nokkuð lengi, og það er auðvitað full þörf á að hækka hana, og hér er lagt til í brtt., að hún verði 3 þús. kr. á rúmmetra, og síðan verði heimilt að breyta þessari hámarksfjárhæð til samræmis við breytingar á vísitölu byggingarkostnaðar.
Þá kemur þarna nýtt atriði inn í þessa brtt., þar segir: „Enn fremur er heimilt að vísitölubinda þessi lán.“ Það mun ekki vera heimilt í dag, og ég tel, að það geti verið skynsamlegt að hafa slíka heimild. Þetta er að vísu mjög opið hér, það er ekkert talað um, hvaða vísitölu á að nota. Það gæti verið vísitala byggingarkostnaðar, þyrfti þó ekki að vera, það gæti verið sama vísitala og notuð er hjá húsnæðismálastjórn á hennar bréfum, og hvort þetta væri hálf vísitölubinding eða full vísitölubinding, hvort hún næði til vaxta eða ekki, þetta er allt opið, en hér er aðeins heimilað að vísitölubinda lánin. Þetta getur verið þeim lántakendum, sem selja þessi bréf, hagstætt. Þótt vísitölulán séu auðvitað dýrari en önnur lán, — það er nú öllum ljóst, eða a.m.k. að öðru jöfnu, — þá getur verið, að slík bréf séu miklu seljanlegri, en eins og nú er, þá eru þessi bréf ekki seljanleg nema með stórum afföllum, þessi venjulegu bréf, sem eru óvísitölubundin, þannig að þetta gæti verið talsvert hagstæðara fyrir þann, sem er að byggja, og sjálfsagt að hafa þessa heimild, ef menn teldu heppilegt að nota hana.
Þá segir enn fremur í þessari brtt., að óheimilt sé að veita ríkisábyrgð vegna íbúða félagsmanna í byggingarsamvinnufélagi, sem ekki eru reistar á vegum félagsins. Þetta er eiginlega gert til þess að undirstrika það, að menn eigi ekki að komast í byggingarsamvinnufélög með íbúðir, sem þeir hafa byggt sjálfir og félagið ekki komið nálægt því að reisa.
3. brtt. fjallar um þessa skyldu Seðlabankans til þess að kaupa bréf, og hef ég áður rætt um það og vísa til þess.
4. brtt. er við 5. gr. Það er nú e.t.v. ekki mikil efnisbreyting, en í þessari till. okkar segir: „Byggingarsamvinnufélag reisir íbúðir félagsmönnum sínum til handa til eigin afnota og veitir þeim lán til að eignast þær. Lán þessi skulu tryggð með 2. veðrétti í húsum og lóðaréttindum,“ o.s.frv. Þessi breyt. er nú fyrst og fremst nauðsynleg vegna breyt. við 4. gr. C„ eða 2. brtt., fylgir eiginlega eðlilega í kjölfar hennar. Og þarna er bætt aftan við þessa brtt.: „Íbúðarverð til félagsmanna skal miða við kostnaðarverð.“ Það er auðvitað hugmyndin í þessum l., þetta er í sjálfu sér engin efnisbreyting, heldur er þetta til að undirstrika það, þannig að það standi einhvers staðar alveg skýrt og ótvírætt, að svo skuli þetta vera.
5. brtt. er við 7. grein B og er á þá lund, að orðin „ef hluteigandi lánaflokkur óskar þess“ falli niður. Þetta er gert eftir tilmælum þessara byggingarsamvinnufélagsmanna, sem gengu á fund n. og sendu henni reyndar síðar allmikla umsögn um frv., umsögn, sem barst frá samstarfsnefnd byggingarsamvinnufélaga í Reykjavík. Þar er bent á, að þetta ætti að falla niður.
6. og 7. brtt. snerta svo annars vegar forgangsrétt til lóða og hins vegar skattfríðindin, og ég hef áður gert þeim atriðum skil og vísa til þess.
Það var, eins og áður segir, niðurstaða meiri hl. heilbr.- og félmn. að leggja það til, að frv. verði samþ. með þeim brtt., sem liggja hér fyrir á þskj. 408 og ég hef lýst.
Ég vil að lokum taka það fram, að það væri að sjálfsögðu miklu æskilegra, að heildarendurskoðun á l. um byggingarsamvinnufélög hefðu farið fram. Þarna er ýmislegt, sem hefði þurft að hugsa betur og athuga sérstaklega vel, en eins og hv. þdm. þekkja, hafa þingnefndir nú yfirleitt ekki tíma eða aðstöðu til þess að eiga frumkvæðið að því eða taka þátt í því, að heilir lagabálkar séu endurskoðaðir, þannig að við verðum að láta okkur nægja þessar brtt., sem hér liggja fyrir. Ég verð þó að taka það fram, að ég tel það, ef þessar brtt. verða samþ., þá séu þessi l. um byggingarsamvinnufélög allmiklu betri en áður, þótt, eins og ég segi, æskilegast hefði verið, að heildarendurskoðun á þeim hefði farið fram.