03.12.1969
Sameinað þing: 18. fundur, 90. löggjafarþing.
Sjá dálk 760 í D-deild Alþingistíðinda. (3675)
90. mál, stjórnarráðshús
Forsrh. (Bjarni Benediktsson):
Herra forseti. Í stuttu máli er hægt að svara þessari fsp. þannig, að hægt er að ráðast í byggingu stjórnarráðshúss við Lækjargötu, milli Bankastrætis og Amtmannsstígs, hvenær sem ríkisstj. og Alþ. taka ákvörðun um það og gera ráðstafanir til nægrar fjáröflunar, þannig að hægt sé að halda byggingunni áfram með sæmilegum hraða. Eins og hv. þm. gat um, hefur orðið allmikill dráttur á framkvæmd þessa máls. Til þess eru ýmsar ástæður, margbreytilegar, er óhætt að segja. Í upphafi var ráðgert, að þarna yrði reist mikil höll fyrir allar stjórnarskrifstofur. Síðar kom í ljós, að slíkt var í senn óhentugt, lóðin ekki nógu stór til þess og hefði þurft að kaupa mikið af lóðum fyrir ofan Skólastræti, og enn fremur var stór bygging á þessum lóðum andstæð hinni nýjustu gerð skipulags í Reykjavík. Inn í þetta mál höfðu áður blandazt bollaleggingar um það að reisa nýtt stjórnarráðshús, a.m.k. að nokkru, bak við stjórnarráðsbygginguna sjálfa, þ.e.a.s. milli Hverfisgötu og Bankastrætis. Frá því var horfið, en það hafði haft nokkur áhrif á meðferð málsins um sinn.
Nú hefur hin síðari ár verið ráðgert að byggja einungis yfir nokkurn hluta stjórnarskrifstofa á þessum lóðum, sem ríkið á þarna austanvert við Bankastræti, og hafa teikningar síðari ár við það miðazt. Eftir að þeim var lokið og gerð hafði verið grein fyrir málinu hér snemma árs 1968, kom fram gagnrýni af hálfu stjórnarráðsstarfsmanna og að nokkru innan ríkisstj. um, að þarna væri ekki að öllu leyti um hentuga húsgerð eða teikningu að ræða. Þótti þá sjálfsagt að láta kanna það mál til hlítar, á hverjum rökum þær aðfinnslur væru byggðar.
Það má segja, að aðalaðfinnslan, sem fram hafði komið og ýmsir hafa tekið undir, sé sú, að óheppilegt væri að byggja stjórnarráðshús yfirleitt á þessum slóðum, það væri heppilegra að ætla lóð á allt öðrum stað, nýjum miðbæ, sem svo er kallaður, eða á einhverjum allt öðrum slóðum, undir nýja stjórnarráðsbyggingu og þá, að því er mér skilst, með það í huga, að allar stjórnarráðsskrifstofur yrðu í einni byggingu. Ég hef ætíð talið, að slíkt væri óskynsamlegt og það af mörgum ástæðum. M.a. er það greinilegt, að í ört vaxandi þjóðfélagi, þar sem ætíð eru vaxandi kröfur til ríkisforsjár í ýmsum greinum, er ómögulegt að sjá fyrir eða gera ráð fyrir til hlítar, hversu stór stjórnarráðsbygging eigi að vera, jafnvel um nokkra áratugi, hvað þá um alla framtíð. Þess vegna hygg ég, að allt tal um það að ætla einni lóð að duga fyrir allsherjar stjórnarráðsbyggingu sé algerlega út í bláinn, sem sé óraunhæft með öllu. Það er þvert á móti alveg ljóst og hefur orðið mjög bert við þá athugun á starfsháttum stjórnarráðsins, sem fór fram til undirbúnings löggjöfinni, sem sett var nú á þessu ári og ráðgert er að taki gildi um áramótin og nú er verið að vinna að reglugerð um, að hin einstöku rn. þurfa mjög mikillar styrkingar við til þess að þau geti gegnt sínu verkefni, ekki með því, að ætlunin sé að fjölga þar stórlega starfsmönnum í skjótri svipan, en það er alveg ljóst, að þau eru allt of veik til þess að gegna sínu forystuhlutverki. Sumpart er hægt að bæta úr því, án þess að auka kostnað, með því að sameina skrifstofur, sem eru annars staðar, hinum eiginlegu stjórnarskrifstofum. Þetta verður að gerast smám saman. Slíkt vekur andúð að ýmsu leyti í upphafi, en verður þó að hafa í huga, þegar menn gera sér grein fyrir starfsháttum stjórnarráðsins. Að slíku hlýtur að verða stefnt.
Ég held þess vegna, af þeim ástæðum, sem ég hef nú sagt, að það sé óhnekkjanlegt, að það fær ekki staðizt að ætla að hafa eina byggingu sem allsherjar stjórnarráð Íslands um ófyrirsjáanlega framtíð, hitt sé skynsamlegt, að byggja hóflegt hús á þessum lóðum við Lækjargötu, sem ætlaðar hafa verið í þessu skyni allt frá því kringum 1930, og taki það við því af stjórnarskrifstofum, sem rýmilegt hús á þessum slóðum tekur við, og ætla öðrum skrifstofum húsrými ýmist þar sem þær eru nú eða byggja smám saman yfir þær, eftir því sem atvik standa til.
Því er ekki að neita, að þessar bollaleggingar, sem hafa komið upp æ ofan í æ, hafa tafið fyrir endanlegri ákvörðun í málinu. Nú hefur ríkisstj. hins vegar tekið af skarið um þetta og lagt fyrir embætti húsameistara að ljúka við þær teikningar, sem fyrir liggja og ríkisstj. hafði áður í stórum dráttum fallizt á, — einungis með hliðsjón af þeim ábendingum um annað fyrirkomulag hússins í smáatriðum, sem aths. hafa komið við, þegar málið hefur verið athugað af fleiri mönnum á undanförnum mánuðum, vegna þeirrar gagnrýni, sem fram hafði komið. Þetta er ekki meira verk en svo, að þessu er hægt að ljúka hvenær sem er og að því er ég bezt veit, er þegar að því unnið. Stendur þá á ákvörðun um það, hvort menn vilja ráðast í þessa framkvæmd og telja, að hún sé svo brýn, að hana eigi að láta hafa forgang fram yfir ýmislegt annað, sem menn með réttu hafa mjög haft á orði að ráðast þyrfti í, eins og að ljúka við Landsspítala, framkvæmdir við geðverndarspítala, ýmiss konar skólabyggingar, lok lögreglustöðvar og margar aðrar byggingar, og held ég mig þá eingöngu við Reykjavík, og er þó um margar aðrar byggingar víðs vegar annars staðar á landinu einnig að ræða, sem menn verða að meta, hvort þeir vilja láta hafa forgang fram yfir stjórnarráðsbyggingu eða ekki. En af hálfu rn. má segja, að málið liggi nú ljóst fyrir. Þegar menn meta svo, að þetta sé sú bygging, sem mest á riði og menn hafa, eins og ég sagði, nægt fé til þess, að hægt sé að láta bygginguna ganga með sæmilegum hraða, þá á ekki að vera neitt því til fyrirstöðu, að hægt sé að ráðast í framkvæmdir.