03.03.1971
Efri deild: 56. fundur, 91. löggjafarþing.
Sjá dálk 1749 í B-deild Alþingistíðinda. (1851)
67. mál, happdrættislán fyrir Vegasjóð vegna brúargerða á Skeiðarársandi
Páll Þorsteinsson:
Herra forseti. Jökulárnar í Skaftafellssýslu hafa lengi verið illur þrándur í götu. Meðan öll vötn voru óbrúuð var lífsbarátta þess fólks, sem stundaði atvinnu sína og átti búsetu í þessum byggðarlögum, mjög erfið, og þessir erfiðleikar höfðu vissulega áhrif á lífskjörin. En löngum var það svo og allt fram undir síðustu ár, að það mátti segja um aðstöðu fólksins í þessum byggðarlögum líkt og Matthías kvað um Ísland í upphafi þessarar aldar:
„Um þess kjör og aldarfar
aðrir hægt sér láta.“
En á síðari árum hefur þetta breytzt og er það mjög vel farið. Það þarf ekki að líta langt aftur í tímann til þess að gera sér það ljóst, að þróun samgöngubóta á þessu svæði hefur verið tiltölulega ör á undanförnum tveimur áratugum, og hlýtur það vissulega að auka bjartsýni manna á það, að nú eigi það ekki langt í land, að akfær hringvegur um landið verði fullgerður og opnaður til umferðar. Fyrir 20–25 árum var þannig ástatt í þessum málum, að að austanverðu hindraði Fossá í Álftafirði og sérstaklega Jökulsá í Lóni bifreiðasamgöngur þeim megin frá og að vestanverðu Djúpá í Fljótshverfi. Milli þessara vatnsfalla, Fossár í Álftafirði og Djúpár í Fljótshverfi, eru um 250 km og á þeirri leið eru mjög margar jökulár stórar og smáar, sumar ófærar bifreiðum og aðrar lítt færar. Á s.l. 20 árum hefur verið unnið að því samfellt að vinna bug á þessum erfiðleikum, og þar hefur komið til í fyrsta lagi áhrif þess fólks, sem býr í því héraði, sem þarna á sérstaklega hlut að máli, og hins vegar góður skilningur Alþ. á því, að átaka væri þörf í þessum efnum. Og nú er svo komið, að ekki er eftir nema 30 km kafli til. þess að tengja saman akveginn sunnan jökla. En það hefur frá upphafi verið ljóst þeim, sem kunnugir eru á þessum slóðum, að það hlaut að verða lokaátakið að koma á mannvirkjagerð á Skeiðarársandi. Það er þó ekki svo, að menn hafi lokað augum fyrir því, að ástæða væri til að bæta um samgöngumöguleika á Skeiðarársandi frá því, sem áður var, og ýmsar till. hafa komið fram á hv. Alþ. að undanförnu um það efni og hlotið fullnaðarafgreiðslu hér á þingi.
Fyrir 15 árum bar ég fram hér á hv. Alþ. till. til þál. um það, að gerð yrði gangskör að því að kaupa og reyna ný samgöngutæki á eyðisöndum Skaftafellssýslu. Þó var ekki talað um brúagerðir, enda var það ekki raunhæft á þeim tíma, þar sem svo mörg önnur verkefni voru þá óleyst á því sviði. Þessi till. fékk einróma meðmæli fjvn. og var samþ. á Alþ. Hins vegar heppnaðist ekki að fá þau samgöngutæki, sem þá var sérstaklega haft í huga, svo að segja má, að minna hafi orðið úr framkvæmdinni heldur en ætlað var. Fyrir 10 árum fluttu allir þm. Austf. till. til þál. um það, að fela samgmrn. að undirbúa brúargerð á Jökulsá á Breiðamerkursandi og stefna að því eða vinna að því, að samgöngubætur yrðu gerðar á Skeiðarársandi. Þessi till. fékk einnig góðar undirtektir hér á hv. Alþ. og var afgreidd sem ályktun Alþingis.
Jökulsá á Breiðamerkursandi hefur þegar verið brúuð svo sem kunnugt er, og ég tel, að upp af þessu hafi sprottið það, að keyptur var hinn svonefndi vatnadreki, sem er hafður við Skeiðará og er mjög mikilvægt öryggistæki við það stórvatn, þó að hann henti ekki til ferða yfir Skeiðarársand. Fyrir 4 árum tóku svo fleiri hv. þm. í sama streng og þm. Austf. höfðu áður gert, því að þá var flutt á Alþ. till., þar sem flm. voru 11 að tölu og úr öllum stjórnmálaflokkum og þm. búsettir í ýmsum kjördæmum landsins, þar sem skorað var á samgmrh. að láta gera áætlun um vega- og brúagerðir á Skeiðarársandi, sem tengi hringleið um landið. Þessi till. var einnig samþ. En við meðferð málsins í n. var fellt niður það, sem upphaflega stóð í tillgr. af hálfu flm., að jafnframt skyldi gera áætlun um það, á hvern hátt afla megi fjár til framkvæmda við samgöngubætur á Skeiðarársandi. Hv. fjvn., sem fjallaði um þessa till., sá sér ekki fært að hafa þetta ákvæði í ályktuninni, og var það fellt niður, sem að mínum dómi var heldur miður. Hins vegar er þess að minnast, að samkv. vegáætlun hefur verið lagt fram nokkurt fé til þess að gera rannsóknir á Skeiðarársandi til undirbúnings vegaframkvæmdum þar, og ber að minnast þess með þakklæti, að þetta hefur verið framkvæmt og allmiklar rannsóknir verið gerðar til undirbúnings frekari framkvæmdum.
Nú er þetta frv., sem hér liggur fyrir, um happdrættislán ríkissjóðs fyrir hönd Vegasjóðs vegna vega- og brúagerða á Skeiðarársandi, er opni hringveg um landið, hér til 1. umr. í þessari hv. d. Ég tel tvímælalaust, að þetta frv. sé spor í rétta átt og miði að því að flýta fyrir að létta undir með því að tengja akvegina um landið með samgöngubótum á Skeiðarársandi. Þetta, að koma vegasambandinu yfir þá 30 km, sem eftir eru til að tengja akveginn saman, er að mínum dómi mikilvægt þjóðmál og ég tel mig hafa orðið þess varan, að skilningur sé að aukast á því meðal almennings, að svo sé. Það er vissulega hagsmunamál fyrir þjóðarheildina, að þetta átak verði gert. Ísland mun breytast mjög mikið sem ferðamannaland, auk þess sem slík framkvæmd mundi stórlega bæta aðstöðu til atvinnurekstrar og samgangna á Suðaustur- og Austurlandi sérstaklega, og það á að vera metnaðarmál þjóðarinnar, að þetta verði gert fyrr en seinna. Fram hefur verið sett sú hugmynd, að þetta ætti að tengja við 1100 ára afmæli Íslandsbyggðar, og ég vil fyrir mitt leyti láta í ljós þá skoðun, að ég tel mjög vel farið, að það mark sé sett.
En vissulega er hér um allstórt og erfitt viðfangselni að ræða. Þetta er tæknilegt vandamál, en ég hef þó lengi haft þá skoðun, að verkfræðingum okkar muni verða auðið að leysa þetta tæknilega vandamál, og bjartsýni mín í þessu efni hefur fremur vaxið, eftir því sem nær dregur vitanlega þessum framkvæmdum, fremur en hið gagnstæða og kemur þar ýmislegt til. Ég hef við að styðjast allmikla reynslu um framkvæmdir við vötnin í Skaftafellssýslu, þar sem ég hef sjálfur verið áhorfandi að, og það eru ekki nema 20 ár síðan það var endanlega ákveðið að brúa Hornafjarðarfljót, eftir að akvegur hafði verið gerður þar og sá dómur felldur, að það væri tæknilega kleift að brúa Hornafjarðarfljót. En það var ekki fyrr en um 1950, að sú ákvörðun var tekin og verkfræðingar eða þáverandi vegamálastjóri féllst á, að svo skyldi gert. En mannvirkin við Hornafjarðarfljót hafa engin áföll beðið síðan sú brú var sett upp, var fullgerð fyrir 10 árum. Vötnin á vestanverðum Skeiðarársandi, þ.e.a.s. Núpsvötn, Súla og Sandgígjukvísl eru að mínu áliti, og tel ég mig hafa nokkurn kunnugleika á því, alls ekki erfiðari viðfangs heldur en sum önnur vötn í Austur-Skaftafellssýslu, sem þegar er búið að brúa. Hitt má svo öllum vera ljóst, að Skeiðará er nokkuð sérstök að þessu leyti og það er mesta tæknilega vandamálið að gera þar mannvirki, sem standast hin stórfelldu jökulhlaup, sem koma við og við í það vatnsfall. Þetta er jafnframt fjárhagslegt vandamál eða nokkuð stórt fjárhagsmál. En þegar litið er til þess, hvað íslenzka þjóðfélagið telur sér fært að gera á ýmsum öðrum sviðum samgöngumála, svo sem við hraðbrautarlagningar, þá tel ég, að okkur eigi ekki að vaxa þetta í augum. Ef við lítum til annarra þátta samgöngumála, svo sem hvað það kostar að kaupa strandferðaskip, gott og vandað strandferðaskip, og ef við höfum það til samanburðar, þá styður það enn þessa skoðun mína, að við eigum ekki að hika við að leggja í þessi mannvirki á Skeiðarársandi um leið og sá dómur fellur af hálfu verkfræðinga, að þetta sé tæknilega viðráðanlegt. Ég vil því endurtaka það, sem ég sagði fyrr, að þetta frv. er að mínum dómi mál, sem stefnir í rétta átt og á fullan rétt á sér. Hér er gert ráð fyrir því að safna með sölu á happdrættisbréfum samtals 200 millj. kr. á 5 árum. Þó að þetta mark sé sett í frv., þá virðist mér, að reynslan ein muni skera úr því, hvort það tekst að afla þessa fjár og svo mikils fjár á þennan hátt. Og ég vil láta það koma skýrt fram sem mína skoðun, og ég vænti, að það sé skoðun annarra hv. þdm., að framkvæmdir á Skeiðarársandi geta vitanlega ekki staðið eða fallið með því, hvort það selst meira eða minna af þessum happdrættisskuldabréfum, sem boðin verða út til sölu. Þar hlýtur að koma til önnur fjáröflun jafnframt, svo að fullnægt verði fjárþörfinni, hvað sem þessu liður. Á þetta vil ég leggja áherzlu frá minni hálfu. Eigi að síður lít ég svo á, að fjáröflun af þessu tagi verði þáttur í þessu stóra fjárhagsmáli og með þessu verði lagður fram skerfur til þeirra mikilvægu framkvæmda, sem stefnt er að, að gerðar verði. Ég vil því ljúka þessum orðum með þeirri ósk og þeirri áskorun til hv. þdm., að þessu frv. verði opnuð greið leið í gegnum þessa hv. þd.