03.03.1971
Neðri deild: 55. fundur, 91. löggjafarþing.
Sjá dálk 507 í C-deild Alþingistíðinda. (3047)
169. mál, uppeldisstyrkur búfjár vegna kals í túnum
Ágúst Þorvaldsson:
Herra forseti. Ég vil segja hér aðeins örfá orð um þetta mál. Ég get tekið undir það með síðasta hv. ræðumanni, 3. þm. Austf., að ég tel, að það sé í raun og veru fyrir hverja stétt og í raun og veru fyrir hvern einstakling mikils virði að hafa heilbrigðan metnað og bændastéttinni sé það kannske ekki síður nauðsynlegt en öðrum stéttum að reyna að halda uppi virðingu sinni í þjóðfélaginu og heilbrigðum og eðlilegum metnaði fyrir sína hönd. En þetta má gera að vísu með ýmsum hætti. Ég veit, að það eru ýmsir þættir atvinnulífsins, sem af einhverjum ástæðum verða út undan. Það geta verið margvíslegar ástæður til þess aðrar en þær, að þeir, sem við atvinnuveginn fást, séu ekki starfi sínu vaxnir, og í sambandi við bændastéttina er það oft og tíðum tíðarfarið hér á norðurhjara heims, sem veldur því, að ýmis skakkaföll verða. Þetta höfum við Íslendingar orðið að lifa alla þá tíð, sem við höfum búið í landinu, að það hafa komið erfið ár og stundum svo erfið, að það má segja, að þau hafi komið þjóðinni næstum því á vonarvöl. En það, að við búum enn í þessu landi, eigum við því að þakka, að það hafa alltaf verið til í bændastéttinni menn, sem hafa kunnað fótum sínum forráð; verið hyggnir búmenn, sem kallað er, og haft forsjá sinna mála í góðu lagi. Það eru mennirnir, sem hafa fyrnt hey. Það eru heyfyrningarmennirnir, og það hefur aldrei séð á þeim, þó að komið hafi kalár eða erfitt árferði af ýmsu tagi. Þeir hafa ævinlega staðið upp úr og þeir hafa orðið bjargvættir fyrir nágranna sína og sveitunga. Þess vegna hef ég alltaf haldið því fram og held því fram enn, að höfuðskilyrðið fyrir blómlegum landbúnaði á Íslandi sé það, að í landinu sé ævinlega til nóg af heyfóðri. Það sé fyrsta skilyrðið. Nú má segja, að það sé erfitt að hafa það á túnum ræktunarbúskaparins, þegar köldu árin eyða gróðrinum í túnunum og grasið deyr af völdum kuldans. En við vitum það vel, að nú er hægt að rækta ýmsar grænfóðurtegundir, og það þarf ekki einu sinni að þurrka þetta gras. Það er hægt að geyma það í votheysturnum eða með ýmsum öðrum hætti, verka það sem vothey og nota það þannig.
Menn vilja kannske hugsa sem svo, að hér t. d. á Norðurlandi, þar sem sumrin eru nokkru styttri heldur en á Suðurlandi og kuldarnir meiri, sé erfitt að rækta hafra, sem hafa nú verið aðalgrænfóðrið. En nú er búið að prófa það. Ég held, að mér sé óhætt að fara með það, því að um það hefur ritað einn færasti tilraunastjóri landsins, Klemenz Kristjánsson, hann hefur prófað það, að bygg spírar svona 30–40 dögum fyrr heldur en hafrar. Sem sagt, vaxtartími þess er 30–40 dögum skemmri heldur en venjulegra sáðhafra. Það er því næstum því öruggt, að það er hægt að rækta þessa jurt árlega á Íslandi, næstum því hvernig sem tíðarfarið er, og hún hefur þann kost fram yfir t. d. hafrana, að það er mjög gótt að þurrka þetta gras, mjög gott að þurrka það. Ég vildi geta um þetta hér, vegna þess að ég sé ekki annað heldur en íslenzkur landbúnaður verði að fara út á þá braut, bændurnir á Íslandi verði að fara út á þá braut meira heldur en þeir hafa gert að rækta einærar fóðurjurtir. Þeir þyrftu a. m. k. að hafa svona ¼–1/3 af sínu slægjulandi undir einærum fóðurjurtum og þá fóðurjurtum, sem þurfa ekki langan vaxtartíma.
Þá vil ég víkja að öðru, sem mér hefur verið ofarlega í huga á undanförnum árum í sambandi við öryggi bændanna hvað snertir fóður. Eins og ég sagði áðan, þá eru það heyfyrningarbændurnir, sem hafa allar aldir Íslandsbyggðar bjargað landbúnaðinum á Íslandi. Um það getur, held ég, ekki verið nein deila. Það eru þeir, sem hafa bjargað íslenzkum landbúnaði, sjálfum sér og nágrönnum sínum. En við höfum ekkert gert til þess á þessari framfaraöld að hvetja menn til að fyrna hey. Það er frekar í hina áttina, að bændum hefur verið kennt, að það væri skaði að fyrna hey, það missti fóðurgildi, það væri dýrt að eiga þetta verðmæti vaxtalaust í hlöðunum o. s. frv. Þetta hefur nú verið kenningin. Mér hefur dottið í hug og ég hef skrifað um það og ég hef talað um það við ýmsa frammámenn, — hins vegar hef ég nú ekki borið fram um það tillögu hér á Alþ., — en mér hefur dottið í hug, hvort við eigum ekki að skipta um stefnu í þessu efni, hvort við eigum ekki að reyna að fara að beita áróðri fyrir því við bændur landsins, að þeir reyni að fyrna hey frá ári til árs, jafnvel þó að það sé nokkurt vaxtatap í sambandi við slíkt. Ég hygg, að það geti unnizt upp, og mér hefur dottið í hug, að það mætti örva slíkt með því að breyta t. d. einhverjum hluta af því fé, sem varið hefur verið úr ríkissjóði á undanförnum árum, í jarðræktarstyrk, hvort við ættum ekki að breyta einhverju af þessu fé hreinlega í styrki til manna til þess að fyrna hey. Ég skal ábyrgjast það, að ef slík stefna hefði verið uppi í landinu á undanförnum árum, að hver einasti bóndi hefði sett sér það mark og mið að eiga heyfyrningar, svona við skulum segja, þó ekki hefði verið nema fjórði partur af því heyi, sem hann hefði þurft, — að hann hefði sett, sér það mark að eiga þetta — þá þyrftum við ekki að vera að tala hér um kalstyrki og annað því um líkt. En þetta hefur ekki verið og við stöndum frammi fyrir þeirri staðreynd, að þetta hafa bændurnir ekki gert, þeir hafa ekki verið hvattir til þess og það hefur ekkert verið ýtt undir þá með opinberum framlögum til þess. Þess vegna er nú ástatt eins og ástatt er í þessu efni í landinu og við stöndum frammi fyrir þeirri staðreynd, sem þetta frv., sem hér er til umr., lýsir bezt hvernig er. Og það er fram komið til þess að reyna til bráðabirgða að bjarga þeim, sem verst eru settir. En ég hygg, að við eigum síðan að byggja upp framtíðarstefnu í þessum málum. Ég hef sjálfur reynslu fyrir því og tel mig hafa bjargað mínum búskap á því að eiga ævinlega til verulega stórar sléttur á hverju einasta sumri af grænfóðri, sem ég hef getað hirt og hefur verið það öruggasta, bezta og ódýrasta fóður, sem ég hef notað, og ég veit, að svo er með aðra, sem ég þekki til. En mér finnst, að það hafi verið allt of lítið gert af þessu.
Ég get tekið undir þá hugmynd um heytryggingar, sem kemur fram hjá hv. 3. þm. Austf., en ég mæli þó miklu meira með þeirri hugmynd, sem mér hefur dottið í hug, ekki af því, að hún er komin frá mér, heldur bara af því, að mér sýnist, að hún gæti verið sterkara afl til þess að koma þessum hlutum í lag, og hún er sú, að einhverjum hluta af því, sem er varið til jarðræktarstyrkja, yrði nú varið til að styrkja menn til þess að fyrna hey eða verðlauna þá, réttara sagt, fyrir það að fyrna hey, svo að ef einhvers staðar í einhverri sveit, á nokkrum bæjum, er til nóg af heyi, þá þurfum við ekki að keyra þetta endalaust aftur á bak og áfram hringinn í kringum landið með stórkostlegum fjárframlögum bæði frá bændum sjálfum og ríkinu. Ég vildi láta þessar hugleiðingar koma fram í sambandi við þær umr., sem þegar hafa orðið um þetta frv., en skal ekki lengja mál mitt frekar.