15.03.1971
Neðri deild: 61. fundur, 91. löggjafarþing.
Sjá dálk 899 í B-deild Alþingistíðinda. (914)
73. mál, útvarpslög
Frsm. (Benedikt Gröndal):
Herra forseti. Ég hef flutt eina brtt. á þskj. 493. Hún er þannig til komin, að brtt., sem menntmn. hafði flutt við 6. gr., var raunverulega efnislega tvískipt og fyrri partur þessarar brtt. var sjálffallinn eftir atkvgr. um stærð útvarpsráðs, en síðari hluti brtt. er um allt annað efni og um hann varð enginn ágreiningur í menntmn. Ég taldi það því sjálfgerðan hlut að flytja þann hluta brtt. aftur við 6. gr. Hún hljóðar svo:
„Ráðið setur reglur eins og þurfa þykir til gæzlu þess, að fylgt sé ákvæðum 3. gr. Ákvarðanir útvarpsráðs um útvarpsefni eru endanlegar.“
Það hefur að vísu ekki komið til neinna árekstra um það, hvort ákvarðanir útvarpsráðs um útvarpsefni séu endanlegar eða ekki, en það þykir þýðingarmikið atriði fyrir framtíðina, að það sé tekið fram í lögum, að svo sé. Þá var á þessum stað í fyrri lögum ákvæði þess efnis, að ef ákvörðun útvarpsráðs snerti mjög fjárhag stofnunarinnar, hefði útvarpsstjóri heimild til þess að áfrýja til ráðherra. Það hefur þótt undir meðferð málsins óeðlilegt, að efnisatriðum dagskránna sé undir nokkrum kringumstæðum áfrýjað til ráðherra. Völd hans nái yfir viðskipta- og fjárhagssvið stofnunarinnar. Þetta hefur því líka verið fellt niður. Ég vildi því vænta þess, að þegar kemur til atkvgr., verði litið á brtt. mína sem óhjákvæmilega leiðréttingu og vonast til, að ekki verði um hana ágreiningur nú frekar en hingað til. Önnur brtt. var samþ. við frv. þetta, en hún fjallaði um fógetavald, sem innheimtustjóri Ríkisútvarpsins átti að fá. Vegna þeirrar breytingar á 19. gr. er óhjákvæmilegt að endurskoða 20. gr. og til þess þykir vera rétt að leita til lögfróðra manna, sem um þetta hafa fjallað, en ekki hefur gefizt til þess tími enn þá, svo að varla verður hægt að ljúka þessari umr. nú.
Hv. 1. þm. Reykn. gerði að umtalsefni tvö atriði í 15. gr., atriði, sem snerta innheimtu útvarpsgjalda og eru mjög umdeild, að ekki sé meira sagt. Fyrra atriðið er að vísu veigaminna. Það fjallar um það, hvort heimilt skuli að hafa á heimili mörg sjónvarpstæki, en borga þó aðeins eitt afnotagjald á sama hátt og það hefur um langt skeið verið löglegt og er löglegt að hafa mörg hljóðvarpstæki á einu heimili, þótt greitt sé aðeins eitt gjald. Ég vil taka það fram, að í 15. gr. hefur verið valið það orðalag, að í reglugerð megi ákveða, að afnotagjald skuli greiða af hverju sjónvarpsviðtæki, þótt fleiri en eitt séu á heimili. Í þessu felst, að hugtakið sé hið sama, sem sé hugsunin er, að það hljóti að verða heimilt að hafa fleiri tæki, en það megi samt ákveða að taka gjald af hverju tæki, og er þar búizt við, að svo muni verða rétt í byrjun, en það er hægt að breyta þessu með reglugerð hvenær sem viðkomandi ráðherra eða Ríkisútvarpinu þykir tími til kominn og ástæða til þess. Hitt ákvæðið er miklu umfangsmeira, sem er nokkru seinna í sömu málsgrein og varðar afnotagjöld, sem greiða skal af viðtækjum, sem nota skal í bifreiðum. Um það hefur einnig verið valin sú leið að setja í lögin heimild til að ákveða, að slíkt gjald skuli leggja á, og þetta þýðir, að það sé líka heimilt að ákveða að fella niður slíkt gjald, m. ö. o., það er opnuð leið til þess, að það megi fella gjöldin niður með reglugerð, en þurfi ekki til þess lagabreytingu. Þá kunna menn að spyrja: Af hverju er haldið í innheimtu á afnotagjöldum af útvarpstækjum í bifreiðum, þegar svo augljóst er, að þessi innheimta hefur mætt miklum mótmælum og er óvinsæl? Skýringin er afar einföld. Ríkisútvarpið fær nú 13–15 millj. kr. í tekjur á þennan hátt og það þýðir eitthvað nálægt fjórðungi af afnotagjöldum fyrir hljóðvarpstæki. Menn geta gert sér það í hugarlund, hvernig þessi innheimta er, þegar þeir sjá, að það er eitthvað nálægt 4. hver bifreið í landinu, sem greiðir þetta gjald. Engu að síður hefur innheimta þessa gjalds gengið mjög greiðlega síðan hún var sett í samband við skoðun bifreiða. En ef þetta gjald verður afnumið með einu pennastriki, þá verður að hækka önnur afnotagjöld af hljóðvarpi sem nemur þessum 13–15 millj., og það er þetta, sem er ástæðan fyrir því, að menn hafa hikað við afnám á þessu gjaldi. Það hefur verið mikið um þetta rætt, m. a. áttu sér stað viðræður á milli forystumanna Félags ísl. bifreiðaeigenda og nokkurra ráðamanna útvarpsins nú alveg nýlega, og í þeim viðræðum kom í ljós, að það sé hugsanlegt að leysa þetta mál t. d. á þann hátt að leggja ofan á bifreiðaskatt örlitið gjald, sem mundi jafngilda ca. 25 lítra kostnaði af benzíni á ári. Ef svo væri, þá væri dreift lágu gjaldi á allar bifreiðir, sem væri þá fyrir almenna umferðarþjónustu Ríkisútvarpsins, því að hún nær langt út fyrir það, hvort menn hafa opið viðtæki í bíl sínum eða ekki. Hin leiðin, sem virðist vera fær, sem sagt að afnema þetta gjald hreinlega, kemur ekki til greina öðruvísi en að gera það á ákveðnu árabili þrep fyrir þrep, þannig að þær upphæðir, sem um er að ræða, verði þá í skömmtum færðar af bifreiðaeigendum yfir á hina almennu notendur hljóðvarps, sem væntanlega verða áður en mjög langt um líður að notendum hljóðvarps og sjónvarps, því að það má fastlega gera ráð fyrir því, að næsta stóra skrefið á þessu sviði verði sameining á gjöldunum, hljóðvarps- og sjónvarpsgjöldum. Í þeim efnum þyrfti aðeins að vera farin sama leið og annars staðar á Norðurlöndum. Þessar upplýsingar vildi ég veita til þess að gera mönnum ljóst, að orðalagi frv., sem vonandi verður að lögum, er vísvitandi hagað þannig, að það megi gera breytingar með reglugerð, en þurfi ekki til lagabreytingu og í öðru lagi, að það er fullur vilji allra aðstandenda að finna lausn á þessum málum, sem þeir óánægðu geta betur við unað, en það er engan veginn auðvelt vegna þess, hve miklar fjárhæðir þarna er um að ræða og hve mikla þýðingu þær hafa fyrir heildarfjárhag Ríkisútvarpsins og hæð þeirra gjalda, sem aðrir notendur þurfa að greiða.