12.05.1972
Sameinað þing: 68. fundur, 92. löggjafarþing.
Sjá dálk 2227 í B-deild Alþingistíðinda. (2482)
Almennar stjórnmálaumræður
Félmrh. (Hannibal Valdimarsson):
Herra forseti. Góðir hlustendur. Nú er ég í nokkrum vanda staddur, því að á margt þarf að minnast, en ræðutíminn aðeins 10 mín., og verður því á fáu einu gripið.
Ég hef reynt að mynda mér skoðun um frammistöðu stjórnarandstöðunnar í þessum umr. Hvaða áhrif skilur hún eftir? Hefur hún verið hörð? Já, að því leyti, að notuð hafa verið nógu stór orð. En að öðru leyti ekki. Hefur hún verið beinskeytt og hnitmiðuð? Þar er svar mitt ákveðið neitandi. Hún hefur hvorugt verið. Það er hárrétt, sem menntmrh. sagði, hún er flöktandi og veik, og ég bæti við, hún er fálmkennd og ruglingsleg.
Þetta er fyrst og fremst afleiðing þess, að forusta Sjálfstfl. er margskipt, frekar rislág og nýtur ekki almenns trausts. Þetta vita fylgismenn Sjálfstfl., og þetta vita foringjar hans jafnvel. Það hefur skipt um á þeim bæ síðan þar réðu húsum höfðingjar eins og Jón Þorláksson, Ólafur Thors og Bjarni Benediktsson. Að baki þeim stóð flokkurinn ávallt eins og bjarg, þó að ein og ein smáklíka héldi oft uppi andófi gegn þeim, það skipti samt engu máli. En aðaleinkennið nú er, að meginstofn flokksins sjálfs skiptist upp í Jóhannsmenn, Geirunga og Gunnarsliða og enn í Ingólfssinna og Magnúsarmenn. Forustan er þannig fimmskipt, ekki má það nú minna vera. Ja, það er stand á Goddastöðum núna, það má nú segja.
En hvað er þá um hinn stjórnarandstöðuflokkinn, Alþfl.? Hans veikleiki er fyrst og fremst sá, að hann er veill og hálfur í andstöðunni. Þetta var t. d. mjög bert af ræðu hv. 5. landsk. þm., Stefáns Gunnlaugssonar, s. l. föstudag. Hann lýsti yfir stuðningi Alþfl. við mörg mál stjórnarinnar og sagði síðan: Alþfl. á fremur samleið með stjórnarflokkunum en með Sjálfstfl., en þó kaus hann, þ. e. Alþfl., að vera í stjórnarandstöðu um sinn. Þetta sagði þm. Já, en hvers vegna kaus flokkurinn að vera í stjórnarandstöðu, þegar SF knúði það fram í stjórnarmyndunarviðræðunum, að Alþfl. var boðið að vera með, svo að hann, einmitt með tilliti til sameiningarmálsins, gæti orðið sama megin borðsins? Voru það ekki mistök? Það hljóta að hafa verið mistök að vera nú í stjórnarandstöðu með Sjálfstfl., sem hann síður á samleið með, gegn þeim flokkum, sem hann á fremur samleið með. Þetta er að vera á villigötum, skilst mér. Þetta er og ömurlegt hlutskipti, sem getur ekki leitt til þróttmikillar stjórnarandstöðu af hans hendi, enda er því ekki til að dreifa.
Ræðumenn Sjálfstfl. hafa viljað koma því inn hjá hlustendum í þessum umr., að þjóðfélagið undir vinstri stjórn sé eins og sökkvandi flak og fram undan sé niðamyrkur og tortíming. Allt er að fara fjandans til, að þeirra dómi. Þetta er auðvitað svo glórulaust ofstæki, að enginn tekur mark á. Þar er greinilega skotið yfir markið. En þannig lýsir formaður Alþfl., hv. 7. þm. Reykv., Gylfi Þ. Gíslason, ekki ástandinu. Slíkt glórulaust ofstæki á hann ekki til. Honum fórust svo orð í þingræðu fyrir fáum dögum: „Þjóðin býr nú við betra ástand í efnahagsmálum en nokkru sinni.“ Og þetta er hárrétt. Peningatekjur fólks, sagði hann, fara mjög hækkandi. Líka rétt. Eftirspurn eftir vinnuafli fer mjög vaxandi. Enn rétt. Horfur eru bjartar um afkomu þjóðarbúsins og óþarft að óttast, að kjör þjóðarinnar sem heildar fari versnandi. Ánægjuleg sannindi þetta og ekki alveg samhljóða svartnættissöng Sjálfstfl. Síðan bætti þm. við: Það er ekki minni vandi að stjórna landi og þjóð í góðæri en í hallæri. Og líka þetta er hverju orði sannara. Þetta eru skoðanir hv. þm. Gyifa Þ. Gíslasonar um þjóðmálaástandið nú eins og er, hvað sem hann nú kann að segja, þegar hann stígur í pontuna á eldhúsdegi, hér á eftir.
Þessi gjörólíka túlkun stjórnarandstöðuflokkanna á þjóðmálaástandinu í landinu sýnir betur en allt annað hversu ósammála, sundurleitir og sundraðir þeir eru. En út af lýsingu Gylfa Þ. Gíslasonar á blómlegu þjóðfélagsástandi nú, sem er hárrétt, vil ég gera þá játningu, að líklega er ríkisstj. og þá ekki síður sveitarstjórnirnar í landinu á vafasömum brautum, þegar góðærinu er mætt með margföldun framkvæmda. Slíkt getur óneitanlega leitt til háskalegrar ofspennu.
Það er rétt stefna hjá því opinbera, ríki og sveitarfélögum á hverjum tíma að draga úr framkvæmdum, þegar atvinnuvegirnir standa með blóma. Keppa ekki við þá um vinnuaflið, heldur leggja fjármagn til hliðar, en auka svo framkvæmdir sínar aftur um allan helming, þegar undan fæti hallar hjá atvinnuvegunum. Þannig eiga ríkið og sveitarfélögin að vera eins konar öryggisventill heilbrigðs atvinnulífs. En það virðist vera hægara að kenna heilræðin en halda þau. Hverjir vilja una samdrætti framkvæmda í góðærinu? Þeir eru víst fáir. Þá telja allir sér alla vegi færa. Það er því hverju orði sannara, að sízt minni vandi er að stjórna í góðæri en hallæri.
Hv. 5. þm. Reykv., Gunnar Thoroddsen, talaði af alkunnri silkimýkt sinni s. l. föstudag, og hafði ævintýrið um Ólaf liljurós að uppistöðu. Hann fór mörgum hörðum orðum um flagð það, sem verðbólga nefnist, og kvað hana vera rót alls ills, og á hann þar marga skoðanabræður. Ég hygg, að hann muni með þessu tali öllu hafa viljað hitta og koma höggi á fyrrv. stjórnarlið, Sjálfstfl. og Alþfl., gefa þeim svona á mjúklegan hátt sitt undir hvorn, þessum tvímenningum, sem ólu snák þennan við brjóst sér um 12 ára skeið. Í framhaldi af því hafði hann núv. stjórn fyrir allþungum sökum, — og fyrir hvað? Fyrir það að hafa ekki komið ódæðinu fyrir á 10 mánuðum. Af þessu er ljóst, að þarna er einn á ferðinni og hann meira að segja úr forustuliði Sjálfstfl., sem mikið traust ber til núv. stjórnar og ætlar henni fátt ómáttugt á skömmum tíma. Ég skal fúslega játa, að aldrei hafði mig dreymt um það, að verðbólguvandinn yrði leystur á nokkrum mánuðum. Ég hef því enn ekki orðið fyrir neinum vonbrigðum með það. Það er maður úr forustuliði Sjálfstfl., sem gerði sér vonir um það. Mér þætti vel af sér vikið, ef það hefði tekizt, þótt ekki væri fyrr en í lok kjörtímabilsins, en til þess er góðrar samstöðu þörf, rétt eins og í landhelgismálinu, því að verðbólguvandinn er erfiður úr að leysa.
Að skattamálunum hefur nokkuð verið vikið í þessum umr. Um þau skal ég fátt eitt segja annað en það, að hið nýja skattkerfi fær nú að sýna sig og verður reynt á þessu ári. Hinu er margyfirlýst, að endurskoðun þess heldur áfram, og vel get ég látið í ljós efasemdir um það, að hægt verði að leysa tekjuvanda sveitarfélaga og ríkissjóðs til langframa með beinum sköttum einum. Því er bezt að vera við því búinn að þurfa enn að kanna nýjar leiðir í skattamálum. Svo hafa fleiri þjóðir en við Íslendingar orðið að gera.
Herra forseti. Ég vil nú, áður en ég lýk máli mínu, nefna hið helzta, sem mér finnst þessar umr. hafa skýrt fyrir hlustendum eða jafnvel leitt þá í sannleika um. Það er í fyrsta lagi, að kaupmáttur launa hefur vaxið mjög verulega, þrátt fyrir miklar verðhækkanir. Í öðru lagi, ástæða er til mikillar bjartsýni um fullan sigur í landhelgismálinu vegna órofasamstöðu allra flokka um málið og öruggrar forustu ríkisstj. Í þriðja lagi, stærra átak er nú verið að gera í uppbyggingu togaraflotans og íslenzks skipastóls yfirleitt en nokkurn tíma áður í íslenzkri sögu. Í fjórða lagi, ríkisvaldið tekur nú í fyrsta sinn forustu um að brjóta braut íslenzkum niðursuðuiðnaði, sem margfaldað getur verðmæti íslenzkra sjávarafurða. Í fimmta lagi, ráðizt er í stórbrotnari viðfangsefni í samgöngumálum þjóðarinnar en nokkru sinni fyrr. Í sjötta lagi, almannatryggingar hafa verið stórlega bættar frá því sem var, og með áframhaldandi endurskoðun tryggingalöggjafarinnar er stefnt að því, að Ísland standi jafnfætis fremstu þjóðum heims í tryggingamálum. Og í sjöunda og síðasta lagi, á sviði félagsmálalöggjafar hefur Alþ. það, sem nú er að ljúka störfum, orðið mikilvirkara en nokkurt annað þing um áratugaskeið. Margt fleira væri ástæða til að rifja upp, en hér verður að nema staðar.
Herra forseti. Góðir hlustendur. Þjóðfélagið í dag er þegar orðið betra þjóðfélag en alþýðustéttir Íslands áttu við að búa fyrir aðeins tæpu einu ári síðan. Höldum því svo fram stefnunni. Þjóðfélagsmeinsemdirnar eru margar, þjóðfélagsmisréttið mikið og margvíslegt og mikilla umbóta þörf. Alþýðustéttir Íslands munu vissulega styðja núv. ríkisstj. öfluglega til umbóta á íslenzku þjóðfélagi til aukins jafnréttis og meira réttlætis. Það ríkir vissulega bjartsýni á Íslandi í dag, af því að fólkið finnur, að áfram miðar til réttrar áttar.
Ég þakka þeim, sem hlýddu, og býð góða nótt.