24.04.1972
Neðri deild: 65. fundur, 92. löggjafarþing.
Sjá dálk 365 í C-deild Alþingistíðinda. (3150)
242. mál, heilbrigðisþjónusta
Vilhjálmur Hjálmarsson:
Herra forseti. Það er nú nokkuð umliðið síðan fyrri hluti þessarar umr. fór hér fram, og ég ætla ekki að fara út í þau atriði, sem komu hér fram þá í ræðum einstakra þm. En það var ekki laust við, að manni þættu kyndug ræðuhöldin um hlutleysisbrot í útvarpi og um óvenjulega meðferð málsins hér í d. Það hefur oft átt sér stað, að ráðh. gerir grein fyrir máli, sem n. flytur. En út í það ætla ég ekki að fara.
Það er auðvitað öllum ljóst, að þetta mál, frv. um heilbrigðisþjónustu, er mjög umfangsmikið mál. Þar er um stórkostlegt fjárhagsmál að ræða líka. Þetta hlýtur því að vera í alla staði vandmeðfarið og viðkvæmt mál, þar sem það snertir einnig hagsmuni hvers einasta manns í þessu landi. Ég ætla ekki að ræða þetta frv. í heild, en ég vil þó, áður en það fer til n., gera við það örfáar aths.
Ég vil fyrst láta það koma fram, að ég sé enga skynsamlega ástæðu til þess, að tvö nyrztu sveitarfélögin á Austurlandi séu lögð undir Akureyrarhérað. Ég sé ekki nokkra skynsamlega ástæðu til þessa. Þvert á móti er margt, sem mælir gegn því. M. a. það, að það eru fjölmörg málefni, sem fjallað er um sameiginlega innan kjördæmanna, eins og öllum hv. alþm. er ljóst. Stóru kjördæmin hafa þegar orðið til þess, að myndazt hafa landshlutasamtök, sem eru miðuð við mörk þeirra, og ýmis önnur starfsemi eða ýmiss konar annað samstarf hefur átt sér stað innan þessara svæða. Og hvað þetta snertir, þá, eins og ég sagði, sé ég ekki nokkra minnsta. ástæðu til þess, að tvö nyrztu sveitarfélögin á Austurlandi séu lögð undir Akureyrarhérað.
Á Vopnafirði hefur verið sjúkraskýli mjög lengi eða síðan laust eftir aldamót. Allmiklu fé hefur verið safnað heima fyrir á Vopnafirði á undanförnum árum til þess að byggja upp nýtt skýli, því að það, sem nú er notað, er orðið gamalt og úr sér gengið og allsendis ónothæft í sjálfu sér, þó að það hafi verið notað allt til þessa. Þessi fjársöfnun skiptir þegar orðið milljónum og Vopnfirðingar hafa leitað á um það að fá fjárveitingu á móti frá ríkissjóði til þess að geta hafizt handa um endurbyggingu þessa sjúkraskýlis eða nýbyggingu þess. Teikningar liggja fyrir og ýmiss konar undirbúningsvinna hefur átt sér stað. Og á Alþ. hér í vetur við afgreiðslu fjárlaga fyrir árið 1972 var orðið við þessari beiðni og það var veitt byrjunarfjárveiting til þessara framkvæmda.
Það fer ekkert á milli mála, að vegna mikilla vegalengda og torleiðis á vetrum, þá geta Vopnfirðingar ekki á viðunandi hátt notið heilsugæzlu norðan frá Þórshöfn. Þetta er augljóst mál öllum, sem þarna þekkja til staðhátta. Að fengnu nýju sjúkraskýli á Vopnafirði áþekku því, sem áformað hefur verið að reisa þar, þá ættu að verða þar næg verkefni a. m. k. fyrir lækni og hjúkrunarkonu, sem um leið yrði ljósmóðir í byggðarlaginu. Læknafélag Austurlands hefur fjallað um þetta mál, stjórn þess a. m. k. Hún hefur sent frá sér grg., þar sem fram koma niðurstöður hennar. Hún hefur verið birt í blöðum nú þegar, og ég vil í þessu sambandi leyfa mér að vekja athygli á þeirri hugmynd, sem þar kemur fram, að hagkvæmt kunni að vera að styrkja stöðu þeirra byggðarlaga, sem ekki komast af án sérstaks læknis, en eiga langt í næstu heilsugæzlustöð, að styrkja aðstöðu þeirra með þeim hætti að ætla þeim einnig heilsugæzlustöðvar, en þó nokkru minni einingar heldur en almennt er gert ráð fyrir í þessu frv., minni einingar, sem þó gætu t. d. látið í té fæðingarhjálp og aðhlynningu langlegusjúklinga, sem hægt er að stunda utan almenns eða deildaskipts sjúkrahúss, þar sem hægt væri einnig að veita meðferð og hjúkrun sjúklingum með einfalda lyflæknissjúkdóma, t. d. lungnabólgu, og framkvæma minni háttar handlæknisaðgerðir. Ég tel eðlilegt að skoða þessa hugmynd mjög vandlega. Og aðstaðan á Vopnafirði er alveg dæmigerð fyrir þessa hugmynd. Þar er svo langt til næstu heilsugæzlustöðvar samkv. frv., að það getur aldrei orðið viðunandi þjónusta, og þetta er það stórt hérað hins vegar, að ætla má, að verkefni yrðu næg fyrir þá starfskrafta, sem ég áðan nefndi, með þessum hætti.
Ég vildi láta þetta koma fram núna, m. a. til íhugunar fyrir þá þingnefnd, sem fær málið til meðferðar. Annars vil ég segja það, að ég fagna því, að þetta frv. er komið fram, að það er komin hreyfing á málið á ný. Það hefur áður verið starfandi mþn. í þessu máli. Hún skilaði áliti, þegar liðið var á s. l. vetur. Það var ekki lagt hér, fram í þinginu, en það var gefið út fjölritað og sent víða um land, þannig að mönnum hefur þegar gefizt kostur á að hugleiða þetta mál á grundvelli þeirra athugana, sem sú mþn. gerði, og þeirra tillagna, sem hún lagði fram.
Eins og fram kom hjá hæstv. ráðh., þegar hann skýrði þetta mál, þá voru síðan enn á ný settir menn til að íhuga það, og hefur sú athugun staðið yfir lengi vetrar. Þetta mál er vissulega umfangsmikið, vandasamt og viðkvæmt, eins og ég sagði áðan, og ég held, að þau vinnubrögð, sem hér hafa verið viðhöfð, séu skynsamleg, og ég held, að það sé skynsamlega að farið að sýna frv. núna endurskoðað og þá að nota sumarið til nánari skoðunar utan þingsala.
Megingildi þessa frv. finnst mér svona í fljótu bragði vera þríþætt. Það ber vott um augljósa viðleitni til þess að skoða marga þætti, sem í eðli sínu eru samslungnir og verður að skoða í einni heild. Það er tekið á vandamálinu um skiptingu kostnaðar á milli ríkis og sveitarfélaga af meira raunsæi, vil ég segja, heldur en gert hefur verið að undanförnu. Og í framhaldi af flutningi þessa frv. hefur hæstv. ráðh. skýrt frá því hér, að fleiri þættir heldur en þetta frv. fjallar um verði teknir til endurskoðunar m. a. að því er varðar skiptingu á kostnaði milli ríkis og sveitarfélaga t. d. við byggingu og rekstur dvalarheimila fyrir aldraða. Og í þriðja lagi er svo það, að hér er mikil viðleitni til þess alveg sérstaklega að fjalla um vandamál dreifbýlisins að því er heilbrigðisþjónustuna varðar.
Það er enginn vafi á því, að það verða skiptar skoðanir og verður deilt um ýmis einstök atriði og ekki sízt varðandi tilhögun læknaþjónustu í strjálbýli. Þetta er eðlilegt þegar af þeirri ástæðu, að aðstæður í landinu eru svo ákaflega mismunandi á hinum ýmsu stöðum, að það verður alltaf erfitt að koma á kerfisbundnu og samræmdu starfi yfir alla línuna. En ég held, að það sé ekki nokkur vafi á því samt sem áður, þó að menn kunni að greina á um einstök atriði og ekki sízt varðandi dreifbýlið, þá séu mjög mörg atriði í þessu frv. einmitt varðandi þennan þáttinn, sem stefna í rétta átt.
Ég tel, að ákvæðin um umdæmin sjö, embættislæknana sjö, hljóti að stuðla að því að dreifa miðstjórnarvaldinu og þau hljóti að stuðla að bættu sambandi á milli fólksins og yfirstjórnar heilbrigðismálanna í landinu. Ákvæði 43. gr. um sérstakar aðgerðir í samgöngumálum varðandi fjarskiptaþjónustu o. fl. með sérstaka hliðsjón af heilbrigðismálunum álít ég, að séu mjög þörf og tímabær. Það fer svo eftir því, hvernig tekst til með framkvæmd þeirra, hversu gagnleg þau verða, en maður hefur oft saknað þess á undanförnum árum, þegar rætt hefur verið um tilteknar aðgerðir í samgöngumálum, um snjómokstur t. d. á einstökum leiðum, að það hefur ekki verið tekið nægilega mikið tillit til þessara hluta, til heilbrigðismálanna í sambandi við slíkar aðgerðir. Þess vegna álít ég, að þetta ákvæði geti orðið gagnlegt og sé tímabært.
Mér finnst einnig rétt að skoða með jákvæðu hugarfari þá hugmynd, sem felst í heimild 44. gr. frv. um sérstakar styrkveitingar til læknastúdenta gegn skuldbindingu um læknisþjónustu í strjálbýli að námi loknu. Ég þykist sjá fram á það, að vissir erfiðleikar geti orðið á framkvæmd þessa ákvæðis, en mér finnst eigi að síður rétt að skoða þennan möguleika ítarlega. Ákvæðin um Læknishéraðasjóð held ég líka, að séu athyglisverð, og fleira er í frv., sem hnígur í þá átt að greiða fyrir heilbrigðisþjónustu í strjálbýli.
Nú hafa strjálbýlisvandamálin oft verið rædd hér á hv. Alþ. og síðast í vetur var um þau talað. Og mér virtist þá, að allir, sem þátt tóku í þeim umr., væru sammála um það, að grundvallarástæðan til þess, hversu erfitt hefur verið að fá lækna til þjónustustarfa úti á landi, sé læknaskorturinn í landinu, sé það, að í raun og veru séu of fáir læknar starfandi á Íslandi. Ég vil nota þetta tækifæri, þegar þessi mál ber á góma hér í hv. d., til þess að spyrjast fyrir um það hjá hæstv. heilbrmrh., hvort hann á þessu stigi kunni að greina frá nokkrum sérstökum áformum ríkisstj. í þá stefnu að fjölga læknum á Íslandi, t. d. með því að gera læknadeild Háskólans fært að mennta fleiri lækna en hún hefur gert nú um hríð.
Ég skal svo ekki fjölyrða frekar um frv. á þessu stigi.